Hero/Ying Xiong. Κίνα-Χονγκ Κονγκ, 2002. Σκηνοθεσία: Ζανγκ Γιμού. Σενάριο: Λι Φενγκ, Ζανγκ Γιμού, Γουάνγκ Μπιν. Ηθοποιοί: Τζετ Λι, Τόνι Λέουνγκ, Μάγκι Τσέουνγκ, Ζανγκ Ζιγί. 98 λεπτά.

Η αληθινή ιστορία ενός τυρανικού βασιλιά, τον οποίο δεινοί πολεμιστές αποπειράθηκαν να δολοφονήσουν, σε μια εικαστικά λαμπρή, επικής πνοής, ταινία, που χρησιμοποιεί τις πολεμικές τέχνες για να κάνει σχόλιο πάνω στον ηρωισμό, την πίστη και την αυτοθυσία.

Υστερα από έναν αριθμό εξαιρετικές ταινίες, όπου καταπιανόταν με επίκαιρα θέματα της σύγχρονης Κίνας («Κιου Ζου: Μια γυναίκα της Κίνας», «Να ζεις», «Ο δρόμος για το σπίτι», «Ούτε ένας λιγότερος»), στη νέα, υποψήφια για το ξενόγλωσσο Οσκαρ, ταινία του, «Ηρωας», ο Ζανγκ Γιμού στρέφεται σε μια πολύ παλιά περίοδο στην ιστορία της πατρίδας του, παίρνοντάς μας δύο χιλιάδες χρόνια πριν, όταν ο βασιλιάς του Κιν προσπαθούσε να ενώσει τα εφτά κρατίδια στα οποία ήταν τότε χωρισμένη η Κίνα -πράγμα που τελικά το κατόρθωσε για να γίνει ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας και να χτίσει το περιβόητο Σινικό Τείχος για την προστασία της. Ενας φιλόδοξος, ταυτόχρονα τυρανικός βασιλιάς, υπεύθυνος για το θάνατο αρκετών χιλιάδων ανθρώπων, με αποτέλεσμα πολλοί να αποπειραθούν να τον σκοτώσουν.

Την ιστορία κινηματογράφησαν στο παρελθόν ο Τσεν Κάιγκε («Ο αυτοκράτορας και ο δολοφόνος») και ο Ζου Ξιάο-Γουέν («Η σκιά του αυτοκράτορα»). Στη δική του βερσιόν, «Ηρωας», ο Γιμού αφηγείται την ιστορία ενός τέτοιου πολεμιστή που προσπάθησε να σκοτώσει το βασιλιά, αρχίζοντας με την άφιξη του Ανώνυμου, όπως αποκαλείται ο πολεμιστής, στο παλάτι του βασιλιά για να του αφηγηθεί πώς σκότωσε τους τρεις καλύτερους πολεμιστές, οι οποίοι είχαν στο παρελθόν αποπειραθεί να τον σκοτώσουν. Στο νου έρχεται η πρόσφατη «Τίγρης και δράκος» του Ανγκ Λι ταινία, που επανέφερε στην επικαιρότητα τις ταινίες κουνγκ-φου, ο Γιμού όμως εκμεταλλεύεται την επιτυχία της ταινίας του Λι για να ανατρέψει πολλά στοιχεία της και να μας δώσει μίαν άλλη άποψη πάνω στις πολεμικές τέχνες, φτιάχνοντας ταυτόχρονα μία επικών διαστάσεων, εικαστικά λαμπρή, διανθισμένη με λυρισμό και ποίηση, ταινία.

Από τις πρώτες κιόλας σκηνές, με τους καβαλάρηδες στα άλογα με την κάμερα άλλοτε στάσιμη κι άλλοτε σε διαρκή κίνηση, με τον «τεμαχισμό» των σκηνών (πόδια αλόγων, σημαίες κ.λπ.), φέρνοντας στο νου περισσότερο τις ταινίες του Κουροσάβα («Εφτά σαμουράι», «Ραν») παρά εκείνες των συμπατριωτών του (με μόνη ίσως εξαίρεση τον Γουόνγκ Καρ-Γουάι), ο Γιμού στρέφεται σε μια στιλιζαρισμένη σκηνοθεσία.

Στιλιζάρισμα που κυριαρχεί σ' όλες τις σκηνές του: σ' όλες τις σκηνές μάχης, από τη σύγκρουση με τον πρώτο πολεμιστή, όπου κυριαρχεί το νερό (με την έμφαση να δίνεται στις σταγόνες που πέφτουν, στους διάφορους ήχους αλλά και τη μουσική, ουσιαστικό στοιχείο στην όλη ταινία), την επίθεση με τα βέλη στη σχολή Καλών Τεχνών, τη μονομαχία των δύο γυναικών σ' ένα ανθισμένο τοπίο (με τα αμέτρητα κίτρινα φύλλα που κινεί η Μάγκι Τσέουνγκ στη σύγκρουσή της με τη Ζανγκ Ζιγί), μέχρι τη μονομαχία του βασιλιά με έναν από τους δολοφόνους στην τεράστια αίθουσα του παλατιού με τις αμέτρητες πράσινες κουρτίνες να πέφτουν σε ραλαντί (αργή κίνηση).

Τα χρώματα (το κίτρινο, το πράσινο, το κόκκινο) παίζουν σημαντικό ρόλο στην ταινία, δημιουργώντας την ατμόσφαιρα και σχολιάζοντας καταστάσεις και πρόσωπα. Ο Γιμού αποφεύγει να δείξει το θάνατο. Ακόμη και οι μονομαχίες του στόχο έχουν να δείξουν τη δύναμη της καλλιγραφίας (του νου) στο ρόλο του σπαθιού. «Κάνουμε καλλιγραφία για να καλυτερέψουμε τη σπαθασκία μας», λέει σε μια στιγμή ο δάσκαλος στους μαθητές, στη σχολή Καλών Τεχνών.

Πίσω όμως από το στιλιζάρισμα και τις εικαστικά λαμπρές εικόνες, υπάρχει και το «δίδαγμα της καλλιγραφίας» (αναφορά και στη σύγχρονη, δυστυχώς το ίδιο βίαιη, εποχή μας), ότι δηλαδή εκείνο που χρειάζεται να φέρει ακόμη και ο πολεμιστής στην ανθρωπότητα είναι την ειρήνη και όχι το θάνατο.

«Ήρωας», ο ορισμός της μαγείας

Μετά τις αγγλοσαξονικές «Ηours», η κινεζική απάντηση στο έπος, την πολεμική περιπέτεια και τις εναέριες πολεμικές τέχνες του Χόλιγουντ. Ο «Ήρωας» του Ζανγκ Γιμού είναι ο κινηματογραφικός ορισμός της μαγείας!

Μπροστά στα έκπληκτα μάτια των θεατών ξεδιπλώνεται με καταιγιστικό ρυθμό μια χορογραφία εκπληκτικής ομορφιάς. Σε τέτοιο σημείο, που μερικές φορές θαμπώνει τον αμφιβληστροειδή και... απαγορεύει την επικοινωνία με το μυαλό. Αν αυτή η ιπτάμενη χορογραφία χρωματικής πανδαισίας και μυθικών πολεμικών κατορθωμάτων είχε γίνει με αποκλειστικό σκοπό την εντύπωση, τον θαυμασμό και τα ταμεία, τότε ο «Ήρωας» θα διέγραφε τροχιά διάττοντος αστέρος. Ο ιδιοφυής όμως Ζανγκ Γιμού, που διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία στην αφρόκρεμα των σύγχρονων αρχιμαστόρων του παγκόσμιου κινηματογράφου, κατάφερε, με πανούργα και σχεδόν αόρατα τεχνάσματα, να αναδείξει τις ικανότητες ενός μπαλέτου διαλεκτικών, ιστορικών αντιθέσεων, με την ίδια λαμπρότητα και ακρίβεια που ενσωματώνει, στη σύγχρονη γραφή του, τα κειμήλια μιας μοναδικής (κινεζικής) κιβωτού.

Το στόρι είναι ένα απίστευτο χαρμάνι αρχαίας Ιστορίας και πανάρχαιης Μυθολογίας. Επτά βασίλεια σπαράσσονται στην Κίνα, δύο αιώνες πριν από την έλευση του Χριστού. Ένα εξ αυτών - το πιο δυνατό, λαίμαργο, δεσποτικό - σαρώνει το Σύμπαν. Ο τύραννος βρίσκεται μόλις ένα βήμα πριν από την ολοκλήρωση του ιμπεριαλισμού του. Μόλις, μάλιστα, μαθαίνει πως κάποιος υπήκοός του με το όνομα «Ανώνυμος» έχει θανατώσει τους τρεις ταγμένους δολοφόνους του, αρχίζει να αισθάνεται άνετα στον θρόνο του. Με πλούσια δώρα και τιμές άρχοντα υποδέχεται τον ευεργέτη του. Και μάλιστα, του επιτρέπει να καθήσει απέναντί του, σε απόσταση μόλις... 10 μέτρων. Απόσταση ικανή να εκμηδενιστεί από τον οποιοδήποτε υποψήφιο δολοφόνο του!

Κάθε ρανίδα ιδρώτα που τρέχει από το σώμα αυτού του «Ήρωα» στήνει ξέφρενο χορό με κάθε σταγόνα αίματος που βγαίνει από την «πληγή» του. Η χρωματική διάταξη - από το κόκκινο στο μπλε και από το μπλε στο λευκό - αποτυπώνει τη σταδιακή μετάβαση από τη Μυθολογία στην Ιστορία. Το κόκκινο (του αίματος, της εξέγερσης και της Κίνας) για το ονειρώδες και το φανταστικό. Το μπλε της φουρτουνιασμένης θάλασσας. Και το λευκό για το καινούργιο, το μη γραπτό, αυτό που πρόκειται να συμβεί, για την Ιστορία.

Στην ίδια συχνότητα εκπέμπουν οι συσχετισμοί των ονομάτων και οι εναλλαγές των ρόλων. «Ανώνυμος» το όνομα του πρώτου «δολοφόνου» και «Σίφουνας» του δεύτερου. Που πάει να πει «ανώνυμος σίφουνας», δηλαδή... ανώνυμη μάζα. Ακόμα δολοφόνοι λέγονται, αλλά ήρωες γίνονται. Ενώ η σχέση καλλιγραφίας - σπαθασκίας ενσαρκώνει σε όλο της το μεγαλείο την αρχαία ρήση «νους υγιής εν σώματι υγιεί». Κατάληξη και ρετιρέ αυτής της συμβολικής, αισθητικής και χορογραφημένης πυραμίδας των αντιθέσεων, η σχέση του δεσποτικού βασιλιά με το πεπρωμένο της Κίνας. Ο Ζανγκ Γιμού αποδεικνύεται δεινός τοξότης της φιλοσοφίας. Οι αλλεπάλληλοι κύκλοι αίματος και βίας διαρκώς τείνουν προς την ενότητα και την αρμονία. Η βία είναι η μήτρα του πολιτισμού και της Ιστορίας. Και για να μεταφράσω πιο απλά τον ενθουσιασμό μου, είναι σαν να βλέπεις το «Τίγρης και Δράκος» να χορεύει με το «Ραν» του Κουροσάβα!