Γκαμπριέλ

Gabrielle. Γαλλία, 2005. Σκηνοθεσία: Πατρίς Σερό. Σενάριο: Πατρίς Σερό, Αν-Λουίζ Τριβιντίκ. Ηθοποιοί: Ιζαμπέλ Ιπέρ, Πασκάλ Γκρέγκορι. 92 λεπτά.

Η έλλειψη συνεννόησης ανάμεσα σ' ένα ζευγάρι μεγαλοαστών στο Παρίσι της «μπελ επόκ», σε μια εξαιρετική ταινία, σκηνοθετημένη με έμπνευση και με εξαιρετικές ερμηνείες από την Ιζαμπέλ Ιπέρ και τον Πασκάλ Γκρέγκορι.

Βασισμένη στο διήγημα του Τζόζεφ Κόνραντ «Η επιστροφή», η ταινία του Πατρίς Σερό αφηγείται την έλλειψη συνεννόησης κι επαφής ανάμεσα σ' ένα ζευγάρι, με φόντο το Παρίσι της «μπελ επόκ». Η κρίση ξεσπά όταν επιστρέφοντας στο σπίτι του, ο σύζυγος, που μέχρι τότε πίστευε ότι ζούσε σ' ένα «ευτυχισμένο» σπίτι, βρίσκει ένα γράμμα της γυναίκας του που του λέει ότι έχει πάει να συναντήσει τον εραστή της. Η γυναίκα όμως, μετανιωμένη, αλλά πιστεύοντας πως ο άντρας της δεν την αγαπά, επιστρέψει για ν' ανακαλύψει, μέσα από τις συζητήσεις τους που ακολουθούν, ότι εκείνος την αγαπά.

Χρησιμοποιώντας συχνά μαυρόασπρο φιλμ, αναφορά στους αδερφούς Λιμιέρ και τις αρχές γενικά του κινηματογράφου, ο Σερό καταφέρνει να δημιουργήσει την ατμόσφαιρα της εποχής, τονίζοντας μέσα απ' αυτή τη μοναξιά και την έλλειψη κατανόησης κι αγάπης που υπάρχει ανάμεσα στο ζευγάρι. Με βάση ένα καλογραμμένο και με ωραίους διαλόγους σενάριο, ο Σερό αφηγείται με άνεση την ιστορία, καταγράφοντας με οξυδέρκεια τη συγκεκριμένη κοινωνία στην οποία ζουν τα πρόσωπά του, κινώντας με εκπληκτική ακρίβεια τους δύο πρωταγωνιστές του στο τεράστιο, άδειο αν και φορτωμένο με διάφορα βαριά έπιπλα σπίτι, καθώς και στα πλούσια δείπνα με τους αριστοκράτες καλεσμένους τους (σκηνές που φέρνουν στο νου τους αριστουργηματικούς «Δουβλινέζους» του Χιούστον), καταγράφοντας σταδιακά το τεράστιο χάσμα που τους χωρίζει, μέχρι το απρόσμενο, εκπληκτικό σοκ του φινάλε. Ενα μεγάλο μέρος της δύναμης της ταινίας στηρίζεται στις ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών του, της Ιζαμπέλ Ιπέρ και του Πασκάλ Γκρέγκορι, που ερμηνεύουν με ξεχωριστή δύναμη το ζευγάρι. Μια εξαιρετική, σκηνοθετημένη με έμπνευση και φαντασία, ταινία.

Tο τέλος μιας σχέσης

Θρασύτατος ο Πατρίς Σερό. Mε αόρατο σφυρί στο χέρι γκρεμίζει το μνημείο του αθάνατου μελοδράματος

Αν το «Senso» του Λουκίνο Βισκόντι είναι ο πλήρης ορισμός της κινηματογραφικής όπερας, η «Gabrielle» του Πατρίς Σερό είναι η μπουλντόζα των άδειων, πανάκριβων αρχοντικών. Όπως στρώσεις έτσι θα κοιμηθείς! Και οι δύο εταίροι αυτού του τυμπανιαίου πτώματος - που οι κοινωνικές συμβάσεις και τα οικονομικά συμφέροντα συνηθίζουν να το καλλωπίζουν με τίτλους ευγενείας όπως «σχέση» και «γάμος» - έχουν στρώσει μεταξωτά σεντόνια πάνω σε κρεβάτι κολασμένο και νεκρικό!

Στους κύκλους της παριζιάνικης οικονομικής ελίτ στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ο Ζαν (Πασκάλ Γκρεγκορί) απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού. Και της θέσης του και της γυναίκας του και του κύκλου του και του ταμείου του. H αυτοπεποίθηση να λάμπει στα μάτια του και να οδηγεί τη συμπεριφορά του. H Γκαμπριέλ (Ιζαμπέλ Ιπέρ) το πιο λαμπερό στολίδι της αμύθητης περιουσίας του. Το μπιμπελό του σαλονιού, ο πολυέλαιος της τραπεζαρίας, η πιο κομψή συνοδός του. Έχουν περάσει δέκα χρόνια και η ζωή κυλάει με ακρίβεια ελβετικού ρολογιού. Κάθε Πέμπτη οι πόρτες του παλατιού ανοίγουν και το πάρτι αρχίζει.

Ώσπου ένα βράδυ, την ώρα που εκείνος εισβάλλει και έτσι όπως πάντα τυπικά ρωτάει «είναι εδώ η κυρία;», λαμβάνει το πρώτο καμπανάκι. Όχι, απουσιάζει. Δεν δίνει και τόση σημασία και ακολουθώντας τη γνώριμη διαδικασία προχωράει στην κρεβατοκάμαρα και πέφτει πάνω σ' ένα σύντομο γράμμα με τον δικό της γραφικό χαρακτήρα. Δεύτερο καμπανάκι. Ηχηρό, εκκωφαντικό. Το περιεχόμενο είναι απλό. Με δύο λέξεις η σύζυγος υπογράφει τη θανατική του καταδίκη. Τον εγκαταλείπει για χάρη κάποιου τρίτου.

Ο Ζαν άστεγος, πένητας, κατάδικος, κάτι σαν Αλβανός. Όλα όσα πίστεψε, έκτισε, απομύζησε, καταρρέουν σαν τραπουλόχαρτα. H Γκαμπριέλ γι' αυτόν είναι η επιτομή, ο θρόνος, το σκήπτρο, το βασίλειό του. Το μοναδικό, πανέμορφο και ζωντανό απόκτημά του. Το μαρτύριό του δεν τελειώνει εδώ. Ο «θάνατός» του φαλλοκράτη, του αλαζόνα, του άδειου πλουτοκράτη πρέπει να πιστοποιηθεί και με χαριστική βολή. Έτσι το εκτελεστικό απόσπασμα - η Γκαμπριέλ - έπειτα από λίγη ώρα επιστρέφει και από το στόμα αντί για λέξεις βγαίνουν μαχαίρια, φωτιά και λάβα. Ο Ζαν δεν είναι πια ένας αλλά κομμάτια. Όχι - του λέει - ούτε στιγμή αγάπης δεν υπήρξε ανάμεσά μας. Δύο ξένοι κάτω από την ίδια στέγη.

Μια ζωή όμορφη σαν φθαρμένη φωτογραφία. Και για να του αποκαλύψει τον τάφο τον πλούσιο αλλά εντελώς κενό, ξαπλώνει ανάσκελα, ξεκουμπώνει το αραχνοΰφαντο σάβανό της και σαν πειθήνια οικιακή βοηθός ανοίγει τα σκέλια της στον άρχοντα, το σαρκοβόρο αρσενικό. Αυτό είσαι, έτσι είμαστε, σ' αυτή την κόλαση πορευτήκαμε. Εκείνος σε μια στιγμή απελπισίας υποκύπτει στον βιασμό, αλλά αμέσως πετάγεται και φεύγει. Πρέπει να καταπιείς όλο το δηλητήριο, να πεθάνεις, να λυτρωθείς και να ξαναγεννηθείς. Για να κερδίσεις την αξιοπρέπειά σου, για να ξεκινήσεις μια δεύτερη ευκαιρία, πρέπει να μηδενίσεις το ψέμα και να αρχίσεις από την αρχή χωρίς κανένα στέμμα!

Το σενάριο που έγραψε ο Σερό με τη συντροφιά της Αν Λουίζ Τριβιντίκ είναι εμπνευσμένο από μια σύντομη ιστορία του Τζόζεφ Κόνραντ με τον τίτλο «H επιστροφή». Δεν το έχω διαβάσει για να διασταυρώσω την πιστότητα της μεταγραφής. Μεταξύ μας δεν με ενδιαφέρει. Κάθε έκφραση με τη δική της αυτονομία. Κάθε λέξη, φράση, κάθε εικόνα με την προσωπικότητα του καλλιτέχνη που την «έγραψε» και την επεξεργάστηκε. Έτσι σας βεβαιώ ότι η «Γκαμπριέλ» θα μείνει στην ιστορία σαν η πιο σκληρή, ψυχρή στιγμή στο είδος του ερωτικού ρομάντζου. Ίχνος καρδιάς, ίχνος συγκίνησης, ίχνος αισθηματικής ρωγμής. Αφού η σχέση από την αρχή είχε τελειώσει, τότε σωστά και το ρομάντζο, το παραμύθι, το όνειρο έχει στερέψει και αυτό. Σώματα χωρίς ερωτισμό, σκηνοθεσία χωρίς θερμοκρασία. Μάτια χωρίς δάκρυα, εικόνες χωρίς καημό.

Ο Σερό κόντρα στη βρετανική παράδοση ταινιών εποχής, διαχειρίζεται μια «αρχαία» ιστορία με σύγχρονη σκηνοθεσία. Εντελώς ανάποδα, αντιηρωικά, απομυθοποιητικά, αντι-ερωτικά. H γυναίκα στην αρχή υποταγμένη, στη συνέχεια με κάποιον τυχαίο ερωτευμένη, αλλά στο τέλος να επιστρέφει, δηλαδή, ενσυνείδητα ενταφιασμένη. Ο άντρας το αφεντικό, αλλά κατά βάθος αυτός είναι ο νεκρός, αυτός στο τέλος και ο δραπέτης, αυτός που δίνει το οριστικό τέλος και που ταπεινωμένος εγκαταλείπει το παλιό για να φύγει προς το άγνωστο κενό. H γυναίκα είναι ο καταλύτης που ζωντανεύει το άρρωστο αρσενικό. Έτσι ενώ από τη μια ο Σερό είναι με το μέρος της Γυναίκας, την άλλη στιγμή είναι με τον Άντρα και στη συνέχεια πάλι με τη Γυναίκα κ.ο.κ.

Το ίδιο και οι ρόλοι. Αν και πρωταγωνιστής είναι ο Πασκάλ Γκρεγκορί, μοχλός είναι η Ιζαμπέλ Ιπέρ. Μουσικό ντουέτο με την ίδια παρτιτούρα να παίζουν σε διαφορετικές κλίμακες σαν κομμάτι σύγχρονης, ακανόνιστης μουσικής. Χαμηλόφωνα αλλά ύπουλα η Ιπέρ, δυνατά αλλά με ευαισθησία το βιολοντσέλο του Πασκάλ Γκρεγκορί. Με λίγα λόγια μια ταινία που προβληματίζει, αλλά που συναισθηματικά δεν σε ταράζει. Μια σκηνοθεσία τόσο τέλεια όσο και η νεκρή συμβίωση του Ζαν και της Γκαμπριέλ. Πεθαίνοντας σαν σχέση, πεθαίνοντας σαν ερωτικό ρομάντζο. Όχι για να αρέσει, αλλά για να ταρακουνήσει τις νεκρές σχέσεις ζωντανών θεατών!