Παράδεισος τώρα

Paradise Now. Παλαιστίνη/Ισραήλ, 2005. Σκηνοθεσία: Χάνι Αμπού-Ασάντ. Σενάριο: Χάνι Αμπού-Ασάντ, Μπέρο Μπέγερ. Ηθοποιοί: Κάις Νάσεφ, Αλί Σουλιμάν, Χίαμ Αμπάς, Λούμπνα Αζαμπάλ. 90 λεπτά.

Δυο Παλαιστίνιοι καμικάζι αυτοκτονίας απομονώνονται ο ένας από τον άλλο και αναγκάζονται να δώσουν τη δική τους λύση σε μια γυρισμένη με ειλικρίνεια, δύναμη και τόλμη ταινία.

Στην ταινία «Ο Παράδεισος τώρα», ο σκηνοθέτης παρουσιάζει δυο νεαρούς Παλαιστίνιους, φίλους από τα παιδικά τους χρόνια, να οδηγούνται, μετά από μια νύχτα με την οικογένειά τους, στα σύνορα με βόμβες δεμένες στα σώματά τους, σε αποστολή αυτοκτονίας στο Τελ Αβίβ. Κάπου όμως θα χάσει ο ένας τον άλλο και, απομονωμένοι, θ' αναγκαστούν να δώσει ο καθένας τη δική του λύση. Ο Αμπού-Ασάντ καταγράφει την ιστορία από την πλευρά των βομβιστών, προσπαθώντας να διεισδύσει στο χαρακτήρα και τις σκέψεις τους -αυτό που τους κάνει να γίνονται καμικάζι αυτοκτονίας- και αν, από τη μια, δεν εγκρίνει την πράξη τους, από την άλλη δεν αποφεύγει να τονίσει την ευθύνη που γι' αυτό φέρουν οι ίδιοι οι Ισραηλινοί με το να κατέχουν εδάφη των Παλαιστινίων, «κάνοντας τον εγχώριο πληθυσμό ξένους στο δικό τους τόπο», όπως ανέφερε ο σκηνοθέτης. Στην προσπάθειά του, μάλιστα, να προκαλέσει μια ανοιχτή συζήτηση και να κάνει φανερές τις ιστορίες αφανών ανθρώπων, ο σκηνοθέτης βρήκε συμπαραγωγό και στο Ισραήλ. Μια πολύ ενδιαφέρουσα, γυρισμένη με ειλικρίνεια και δύναμη ταινία, που αξίζει να δείτε.

Πεθαίνεις μονάχα δυο φορές!

Ποιος είναι καλύτερος, ο οσκαρικός Pον Xάουαρντ ή ο Παλαιστίνιος Xάνι Aμπού Aσάντ; Ο Παλαιστίνιος φυσικά! Ποιος παίζει καλύτερα, ο χρυσός Pάσελ Kρόου ή ο άγνωστος Kαΐς Nασέφ; Ο άγνωστος φυσικά! Kαι ποιο είναι καλύτερο φιλμ, το χολιγουντιανό «Cinderella man» ή το τριτοκοσμικό «Παράδεισος τώρα»; Tο «Ρaradise now» φυσικά!

Ακούγεται προκλητικό, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό. Στα ίσα και χωρίς ίχνος φιλανθρωπίας προς την παλαιστινιακή ευαισθησία. Εντελώς με όρους σεναριακής γραφής και αισθητικής. Και όποιος αμφιβάλλει δεν έχει παρά να πάει, να δει, να επεξεργαστεί και να συγκρίνει. Ο «Παράδεισος» ήταν η μεγαλύτερη και η πιο απρόβλεπτη έκπληξη στο τελευταίο φεστιβάλ του Βερολίνου. Τα θεμέλιά του από αμερικανικό μπετόν road movies (ταινίες δρόμου). Ο κορμός του από πλέγμα μαρτυρικών αντιφάσεων, διλημμάτων και ενοχών. H σκεπή του από εθνολογικό, τελετουργικό ηρωικής εξόδου των Μοϊκανών. Δηλαδή (προσέξτε τη σειρά): Και ταινία δρόμου και δράμα εσωτερικών συγκρούσεων και ηρωική πορεία!

H αποστολή είναι ιερή. Πώς συνέβη στο Σούλι και στην Αρτάκη; Ο μελλοθάνατος είναι εκλεκτός του θεού. Ο θάνατος γι' αυτόν είναι ραντεβού με τον Αλλάχ. H πράξη του, όχημα που θα τον εκτοξεύσει στον Παράδεισο. Δεν πεθαίνει. Λυτρωμένος ξαναζωντανεύει. Δεν δολοφονεί αθώους. Αδειάζει τους ιερούς τόπους από άπιστους και βέβηλους. Πολιτική κα θρησκεία σε ατελείωτη συνουσία. H ζωντανή παλαιστινιακή «βόμβα» έχει διακόψει κάθε επαφή με τον δυτικό ορθολογισμό και την τρέχουσα λογική. H Ιστορία γράφεται με θυσία. Στην καθημερινότητα, σαν κι εμάς. Στην υπέρβαση, σαν τον Τζερόνιμο και τους Απάτσι. Δύο άνθρωποι στη συσκευασία του ενός!

H οργάνωση επιλέγει τους ιερομάρτυρες, αυτοί τον Θεό ευχαριστούν και το τελευταίο τους βράδυ με την οικογένειά τους το περνούν. Στη συνέχεια, εκεί κάπου το ξημέρωμα, συνοδευόμενοι από τον δάσκαλο (τον καθοδηγητή) καταλήγουν στο ιερό κρησφύγετο. Ξυρίζονται, πλένονται, ντύνονται γαμπριάτικα και μπροστά από βιντεοκάμερα γράφουν με λόγια τη δική τους μυθολογία. Ζωσμένοι με δυναμίτη βγαίνουν στον δρόμο και ακολουθούν το πεπρωμένο τους. Φλεγόμενη βάτος. Όσοι περισσότεροι τόσο καλύτερα!

Από το σημείο αυτό και μετά ο Χανί Αμπού Ασάντ αρχίζει να ξεφλουδίζει. Ο πρώτος ζωντανός δυναμίτης, αποφασισμένος αλλά και ιδρωμένος. Ο δεύτερος, ταλαντευόμενος σαν εκκρεμές ανάμεσα στην ιερή αποστολή και τη δική του ζωή. H πρώτη έξοδος ματαιώνεται λόγω προδοσίας. Ο πρώτος επιστρέφει, ο δεύτερος μένει. Το ξεφλούδισμα μετατρέπεται σε πανικό. H οργάνωση εκλαμβάνει τον δεύτερο ως προδότη. Έτσι, αντί οι οι ζωντανές βόμβες να κατευθύνονται προς Ισραήλ, περιφέρονται εντός Παλαιστίνης. Και αντί οι δύο φίλοι να συντονίζουν τα πυρά τους προς τον ίδιο στόχο, αναλώνονται να ψάχνουν ο ένας τον άλλον έξω από τη γειτονιά τους. Πλήρης ανατροπή!

«Παράδεισος τώρα». Ζωσμένοι άγγελοι σε ραντεβού με τον Αλλάχ! Ο Ασάντ, αν και εκ πρώτης όψεως υπογράφει ένα πολιτικό μανιφέστο, μια στρατευμένη ταινία, κατά βάθος επεξεργάζεται την ιερή αποστολή με όρους ανθρώπινων αντιδράσεων, χαρακτήρων και εσωτερικών, αόρατων διλημμάτων. Εν τέλει οι δυναμίτες είναι άνθρωποι. H δειλία, οι ενοχές, η αμφιβολία προς τη συγκεκριμένη τακτική, η επιβίωση, όλα αυτά που περιφρονεί ο μεγάλος προφήτης, διεισδύουν και πριονίζουν την πίστη των μαρτύρων. Έτσι ο δεύτερος ( ο Κάλεντ), ο πιο γοητευτικός, ο ερωτευμένος και ο πιο κοσμικός, επιμένει να εξέλθει και για δεύτερη φορά να πεθάνει.

Εδώ και το μεγαλείο της σεναριακής επεξεργασίας. Ο πρώτος θάνατος του Κάλεντ είναι θρησκευτικός και πολιτικός. Θάνατος τελετουργικός, οργανωμένος και από άλλους προαποφασισμένος. Ο δεύτερος, ο οριστικός, ο τελειωτικός, ο αυτοκτονικός, είναι ανθρώπινος και ενοχικός. H ινδιάνικη έφοδός του είναι προσωπική και οικογενειακή. Αν και έχει κάθε λόγο να ζήσει και να γλεντήσει, πρέπει το στιγματισμένο όνομα του δωσίλογου πατέρα του να ξεπλύνει. Ο χαρακτήρας του είναι η πλήρης αναίρεση του ισλαμισμού, της τρομοκρατίας και της ιερής αυτοκτονίας.

Το «Paradise now» μέσα στην καλύτερη εξάδα - δεκάδα του φετινού «χειμώνα». Πλήρες αντιθέσεων. Πλήρες δραματουργικών χυμών. Πλήρες χαρακτήρων. Ο Χάνι Αμπού Ασάντ προχωράει την πολιτική ταινία ένα βήμα πιο πέρα. Από το αντικειμενικό γεγονός (το ντοκιμαντέρ και την οικεία, πολιτική και κοινωνική συνθήκη) στο υποκειμενικό. Από το δημοσιογραφικό ρεπορτάζ στην κινηματογραφική μυθοπλασία. Από το οργανωμένο στο χαοτικό. Από την πίστη στο προσωπικό. Και από τις αντιθέσεις στις συνθέσεις. H ταινία δρόμου μεταπλάθεται σε δράμα δωματίου. Το πολιτικό μανιφέστο σε υπαρξιακό μαρτύριο. Και η βομβιστική επιχείρηση σε προσωπικό καθαρτήριο. Και - τέλος -ο Καΐς Νασέφ. Το πρόσωπό του, η γεωγραφία των κατεχόμενων μαρτύρων. Οι σταγόνες ιδρώτα, τα διλήμματά του. Το βλέμμα του, η μελαγχολία του ηρωισμού του. Ένα από τα πιο συναρπαστικά, σιωπηρά, ερμηνευτικά «εργαλεία» που με καθήλωσαν τα τελευταία χρόνια. Υποκλίνομαι στον άγγελο μουσουλμάνο!