About Elly. Ιράν, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ασγκάρ Φαραντί. Παίζουν: Γκολσιφτνέ Φαραχανί, Σαχάμπ Χοσεϊνί, Ταρανέ Αλιντουστί. 119'

Η εξαφάνιση μιας νεαρής νηπιαγωγού σε μια παραθαλάσσια βίλα φέρνει στην επιφάνεια τον συντηρητισμό και την υποκρισία της αστικής τάξης σε μια ταινία χαμηλών τόνων, με ωραία ατμόσφαιρα και εξαιρετικές ερμηνείες - βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βερολίνου.

Υστερα από σκηνοθέτες όπως ο Αμπάς Κιαροστάμι, ο Τζαφάρ Παναχί και ο Μόσεν Μαχμαλμπάφ, έρχεται τώρα ο Ασγκάρ Φαραντί για να μας επιβεβαιώσει πως ο ιρανικός κινηματογράφος παραμένει ένας κινηματογράφος ζωντανός και πολύ σύγχρονος, που έχει ακόμη πολλά να μας πει. Η ιστορία της νέας ταινίας του Φαραντί, «Τι απέγινε η Ελί», είναι πολύ απλή. Μια παρέα παντρεμένων αστών φίλων νοικιάζει μια παραθαλάσσια βίλα για να περάσει ένα τριήμερο. Μία από τις γυναίκες καλεί μαζί τους και τη νεαρή νηπιαγωγό Ελί, με στόχο να την παντρέψει με τον μόνο εργένη της παρέας, που έχει έρθει για μερικές μέρες στο Ιράν από τη Γερμανία. Υστερα από ένα ήρεμο διασκεδαστικό ξεκίνημα, οι διακοπές μετατρέπονται σε τραγωδία όταν η Ελί εξαφανίζεται. Τα μέλη της ομάδας, που φοβούνται πως πνίγηκε προσπαθώντας να σώσει ένα από τα παιδιά, αρχίζουν να κατηγορούν ο ένας τον άλλο.

Με βάση μια ιστορία που μοιάζει να βγήκε από την κλασική «Περιπέτεια» του Μικελάντζελο Αντονιόνι και με την Ελί να χρησιμεύει ως καταλύτης για την αποκάλυψη των πραγματικών αισθημάτων των διάφορων προσώπων, ο Φαραντί βρίσκει την ευκαιρία να μας μιλήσει, άλλοτε με χιούμορ κι άλλοτε με δραματική ένταση, για τις αδυναμίες, την υποκρισία, τη στενοκεφαλιά και τον συντηρητισμό της σύγχρονης κοινωνίας του Ιράν. Υστερα από ένα πρώτο, διανθισμένο με χιούμορ, μέρος, η ταινία μετατρέπεται σταδιακά σε τραγωδία, με τον σκηνοθέτη να χρησιμοποιεί την εξαφάνιση της γυναίκας (που, όπως υποβάλλεται, ίσως να πνίγηκε), για να σχολιάσει όχι μόνο τις σχέσεις ανάμεσα στα υπόλοιπα πρόσωπα αλλά και την κατάσταση της γυναίκας στο σύγχρονο Ιράν. Πρόκειται για μια ταινία χαμηλών τόνων, πολύ πιο σύνθετη και πλούσια σε ιδέες από την αρχικά φαινομενική της απλότητα. Ταινία με επίκεντρο τις ανθρώπινες σχέσεις, όπου οι χώροι και η ατμόσφαιρα παίζουν σημαντικό ρόλο, με ωραίες, δοσμένες με ευαισθησία ερμηνείες, και η οποία δίκαια κέρδισε την Αργυρή Αρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου.

Ταινιάρα με τα όλα της

Όποιος πιστεύει πως μία ακόμα μίζερη, γραφική, ακαταλαβίστικη, από το Ιράν, ταινία θα δει, πλανάται πλάνην σκληράν. Αντέστε να δείτε επειγόντως «Darbareye Εlly» (Τι απέγινε η Έλι). Θα μπορούσε οπουδήποτε στον δυτικό κόσμο το ίδιο πράγμα να συμβεί. Μάθημα σεναρίου. Μάθημα υποκριτικής. Μάθημα παραγωγής. Μάθημα σκηνοθεσίας. Υπόδειγμα τέχνης κινηματογραφικής!

Αρχίζει σαν χαρούμενη, ανέμελη εκδρομή. Τελειώνει με εσωτερικό στριπτίζ. Αρχίζει σαν κομεντί, συνεχίζει πορευόμενο με θρίλερ, τελειώνει σαν δράμα κοινωνίας και ανθρώπινης υποκρισίας. Συμβάσεις οι ανθρώπινες σχέσεις είναι εκεί. Φιλία, έρωτας, συνοικέσιο, ψέμα, προδοσία. Με οκτώ νοματαίους, από τέσσερις του κάθε φύλου. Για ένα τριήμερο σε μια εγκαταλελειμμένη- όπως το Ιράν- παραθαλάσσια οικία που μέσα στην εξέλιξη αυτής της αναπάντεχης μικρής τραγωδίας, μεταμορφώνεται σε φυλακή!

Η δραματουργία, εξωτερικά, παρακολουθεί και καταγράφει τα δρώμενα χωρίς να εκβιάζει συμπεράσματα, ηθικοπλαστικά μηνύματα και κοινωνικά διδάγματα. Αυτή η υπέρτατη Αρχή μιας κινηματογραφίας ηθικής. Η ανεμπόδιστη ροή των γεγονότων. Μέσα από εκεί θα προκύψουν οι «αναστεναγμοί». Έτσι μια Παρασκευή τέσσερα ζευγάρια μαζί με τα κουτσούβελά τους καταλήγουν σ΄ ένα ακατοίκητο σπίτι δίπλα στη θάλασσα την ερημική. Όλοι παντρεμένοι. Εκτός από δύο διαθέσιμους και μεταξύ τους άγνωστους. Ο άντρας φίλος της παρέας. Το κορίτσι- η Έλι - είναι νεοφερμένη. Έτσι το weekend αυτών των μικρομεσαίων αστών, έχει και έναν δεύτερο, υπόγειο, προορισμό. Να γνωριστούν, μπας και τα φτιάξουν ο φίλος με την «άγνωστη» Έλι. Πρόθεση ανιδιοτελής και θετική. Συμβαίνει!

Μόλις η παρέα τακτοποιηθεί, αρχίζουν να εμφανίζονται μερικά απρόβλεπτα περιστατικά. Ας πούμε, η Έλι θέλει να φύγει αλλά η φίλη της σχεδόν δεν της το επιτρέπει. Όλα με τις καλύτερες προθέσεις. Να τα φτιάξει το κορίτσι με τον φίλο που μένει στη Γερμανία. Έτσι σε μια στιγμή που τα μικρά παίζουν στην παραλία, η Έλι εξαφανίζεται από τη σκηνή. Έτσι, ένα από τα παιδιά παραλίγο να πνιγεί. Έτσι ο παραλίγο πνιγμός και η εξαφάνισή της ξένης προκαλεί απίστευτη, δικαιολογημένη ταραχή. Γιατί κανείς δεν μπορεί να ξέρει αν η Έλι δραπέτευσε από την παρέα τη φιλική ή πνίγηκε στην προσπάθειά της να σώσει το παιδί. Έτσι στη συνέχεια αποκαλύπτεται πως η φιλοξενούμενη δεν ήταν τόσο διαθέσιμη για μια καινούργια σχέση. Κι έτσι οι φίλοι αναγκάζονται να τηλεφωνήσουν στον αρραβωνιαστικό της. Κι έτσι εκείνος εμφανίζεται σαν αδελφός της. Κι έτσι κουβάρι κάθε σχέση.

Η Σεπιντέ έλεγε ψέματα γιατί ήξερε πως η Έλι είχε μια κάποια σχέση. Ψέματα και ο φερόμενος ως αδελφός που στην πραγματικότητα είναι κάποιος αρραβωνιαστικός. Ίσως ψέματα κι αυτό γιατί η εξαφανισμένη Έλι δεν ήθελε αυτήν τη σχέση. Ψεύτικη και υποκριτική η σύμβαση του γάμου. Μικρά ψέματα παντού. Οι πάντες συμβαλλόμενοι με κοινωνικές, επιδερμικές συμβάσεις χωρίς ίχνος αυθεντικής σχέσης. Η εκδρομή του μικροαστισμού στην υποκρισία του καιρού. Μοναδική εξαίρεση η Έλι. Η εξαίρεση εξαφανισμένη. Ίσως πνιγμένη. Οπωσδήποτε για πάντα χαμένη. Το μικρομεσαίο στρώμα του μουσουλμανικού Ιράν πορεύεται όπως ακριβώς κάθε αντίστοιχο, ανθρώπινο μόριο του χριστιανικού, δυτικού κόσμου. Έξω κούκλα. Μέσα πανούκλα!

Ο Ασγκάρ Φαραντί επιδίδεται σε ένα αόρατο ρεσιτάλ κινηματογραφικής αισθητικής. Με εφαλτήριο την ακαδημαϊκή παράδοση και εκτοξευτήρα την πρωτοπορία. Παρέα με τον Μικελάντζελο Αντονιόνι της «Περιπέτειας» και τον Ρόμπερτ Όλτμαν. Όλοι και όλα παίζουν σ΄ αυτό το διαμάντι το κινηματογραφικό. Το καστ υποδειγματικό. Καταφέρνει ο αθεόφοβος να μεταμορφώσει τη μουσουλμανική μαντίλα σε αισθησιακή καλύπτρα και την άλλη στιγμή σε απαραίτητο, ενδυματολογικό εξάρτημα αρχαίας τραγωδίας. Και κοντά σε όλα αυτά η απίστευτη εσωτερική ρυθμολογία. Το ίδιο τέμπο να κλιμακώνεται αργά, υπόγεια, συστηματικά. Εσωτερικά το ηφαίστειο να εκραγεί. Εξωτερικά μια ιστορία καθημερινή. Η τέλεια σύνθεση. Μοναδική. Μαζί με τη «Λευκή κορδέλα» η δεύτερη καλύτερη επιλογή!