Ερωτας και... τίποτ' άλλο

Anything Else. ΗΠΑ, 2003. Σκηνοθεσία-σενάριο: Γούντι Αλεν. Ηθοποιοί: Γούντι Αλεν, Τζέισον Μπιγκς, Κριστίνα Ρίτσι, Στόκαρντ Τσάνινγκ, Ντάνι ντε Βίτο. 108 λεπτά.

Αμίμητος και πάντα απολαυστικός ο Γούντι Αλεν στο ρόλο του μέντορα ενός νεαρού φιλόδοξου συγγραφέα, σε μία από τις καλύτερες ταινίες του των τελευταίων χρόνων.

Στην αγαπημένη του Νέα Υόρκη επιστρέφει για ακόμη μία φορά ο Γούντι Αλεν, για να τοποθετήσει την ιστορία της νέας του ταινίας «Ο έρωτας και τίποτ' άλλο». Μια Νέα Υόρκη φωτογραφημένη όπως πάντα με ξεχωριστή στοργή, αντανακλώντας από τη μια τη ξεχωριστή ομορφιά της κι από την άλλη τους κινδύνους που ελλοχεύουν για το άτομο. Κινδύνους πολύ πιο «αληθινούς» για ένα άτομο παρανοϊκό, όπως ο χαρακτήρας του Ντέιβιντ Ντόμπελ που ερμηνεύει ο Γούντι. Ενας εξηντάρης καθηγητής σε κολέγιο, πρώην συγγραφέας κωμικών σκετς, που φιλοδοξεί να επιστρέψει στο συγγραφικό του επάγγελμα και γίνεται μέντορας του νεαρού και φιλόδοξου συγγραφέα Τζέρι Φοκ (Τζέισον Μπιγκς, γνωστός πρωταγωνιστής της νεανικής τριλογίας «American Pie»). Στις συμβουλές που ο Ντέιβιντ δίνει στον Τζέρι είναι και ορισμένες που αφορούν τη σχέση του με την Αμάντα (μια όλο μπρίο Κριστίνα Ρίτσι), μια φαινομενικά αθώα, άπιστη, έτοιμη να τον μανιπουλάρει στην πραγματικότητα, ηθοποιός που του κάνει τη ζωή πατίνι - «πηγαίνω με άλλους άντρες γιατί μου θυμίζουν εσένα», του λέει σε κάποια στιγμή και θυμώνει όταν αυτός παραπονιέται ότι εκείνη δεν τον αγαπά, απαντώντας του με αφέλεια, «γιατί; επειδή απλώς δεν σ' αφήνω να μ' αγγίξεις;», ενώ, όταν εκείνος ένα βράδυ κλείνει τραπέζι σε εστιατόριο για να γιορτάσουν την επέτειο της γνωριμίας τους, εκείνη καταφτάνει καθυστερημένα για να του πει, «έχω ήδη φάει».

Πλάι στη σχέση του Τζέρι με την Αμάντα υπάρχει κι εκείνη του Τζέρι με τον ατζαμή πράκτορά του (ένας απολαυστικός Ντάνι ντε Βίτο), που συνέχεια του δίνει άσχετες συμβουλές χωρίς ποτέ να του εξασφαλίζει δουλειά, καθώς και η σχέση του Τζέρι με την Πόλα (Στόκαρντ Τσάνινκγ), μητέρα της Αμάντα, που η τελευταία την εγκαθιστά, δήθεν προσωρινά και με το έτσι θέλω, στο μικρό τους διαμέρισμα. Στην ταινία βέβαια υπάρχει και μια άλλη, διαφορετική (πιο σκοτεινή) πλευρά: εκείνη του παρανοϊκού Ντέιβιντ, όπου σε κάθε γωνιά βλέπει οπαδούς του αντισημιτισμού έτοιμους να τον σκοτώσουν, μ' αποτέλεσμα να προσφέρει στον Τζέρι όπλο για την προστασία του.

Εκείνο που κάνει εδώ ο Γούντι Αλεν είναι να πάρει μια φαινομενικά συνηθισμένη ιστορία και να την εντάξει, με πρωτοτυπία και έμπνευση, στο δικό του προσωπικό κόσμο. Στην ταινία του δεν υπάρχουν ψεύτικοι συναισθηματισμοί ή χολιγουντιανά ρομάντζα. Το κάθε τι έχει το συγκεκριμένο σκοπό του. Ο ίδιος είναι αμίμητος και απολαυστικός στις σκηνές με τον Τζέρι, όπου, παρ' ότι παρανοϊκός, έχει πάντα κάτι, και μάλιστα σωστό (εδώ ισχύει το «από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια»), να τον συμβουλεύσει. Τα λεκτικά του γκανγκ είναι από τα πιο απολαυστικά που ακούσαμε τελευταία σε ταινία του (σε μια σκηνή εξηγεί στον Τζέρι γιατί απολαμβάνει τον αυνανισμό: «Γιατί δεν είμαι μόνος μου, έχω πάντα κοντά μου τη Σοφία Λόρεν και τη Μέριλιν Μονρόε, είναι η μόνη μάλιστα φορά που οι δυο τους παίζουν μαζί»). Ενώ, σε σχέση με τους χαρακτήρες των άλλων ταινιών του, εδώ ο χαρακτήρας του είναι πιο ενεργός και επιθετικός - απολαυστικό παράδειγμα η σκηνή όπου καταστρέφει κυριολεκτικά το αυτοκίνητο δυο «νταήδων» που του «τρώνε» το χώρο παρκαρίσματος, φέρνοντας στο νου τους αδερφούς Μαρξ ή τον Σαρλό στις πρώτες μικρού ή μεσαίου μήκους κωμωδίες του.

Γούντι Αλεν

Πέτα τη βαρύτητα και... πέτα! Yπάρχει άνθρωπος που να καταργεί τον νόμο της βαρύτητας; Ο Γούντι Αλεν στο «Αnything else»... φυσικά! Aλλά ο ίδιος πάντα δεν είναι like anybody else!

Στη θέση του Χόλιγουντ θα τον είχα ανακηρύξει άγιο, θα είχα τοποθετήσει προτομές σε όλες τις γειτονιές του Λος Αντζελες και κάθε μέρα θα άναβα μια λαμπάδα στο μπόι του. Δεν υπάρχει άλλος σκηνοθετικός... οργανισμός που να υπηρετεί με τόση συνέπεια και με τέτοια συνεχή αποτελεσματικότητα το έργο, το ύφος, το στυλ, τη φιλοσοφία και το «όραμά» του. Εδώ και σαράντα - πάνω κάτω - χρόνια, ίδιος και διαφορετικός. Κωμικός και τραγικός. Αυτο-ψυχαναλυόμενος και λυτρωτικός. Αστείος και σοβαρός. Ο μόνος ευφυής εγκέφαλος του american cinema που από την εκποίηση, την αυτο-εκμετάλλευση και την αυτο-λογοκρισία, προτίμησε την καλλιτεχνική του ελευθερία. Ο μόνος που μετουσιώνει το προσωπικό βίωμα σε καλλιτεχνική ουσία και ο μόνος που οικοδομεί το έργο του ανάλογα με τη βαθμίδα ωριμότητάς του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ανώτερης βαθμίδας ωριμότητας είναι το «Anything else», που η πεμπτουσία του καταλήγει στην εξής επωδό: Πετάξτε από πάνω σας και από μέσα σας όλα τα βαρίδια. Σπάστε τις αλυσίδες. Ο χρόνος είναι πολύτιμος. Κάλλιο 'ναι μιας ώρας (πραγματική) ζωή παρά σαράντα χρόνια (εσωτερικής) φυλακής. Και με τα λόγια ενός ταξιτζή (που παίζει στην ταινία) «φίλε μου, ο θάνατος, η ψυχασθένεια, τα εσώψυχα, είναι like anything else». Σαν όλα τ' άλλα. Να νικήσεις τον θάνατο αποκλείεται. Να αλλάξεις την καρδιά του πλάσματος που σε εγκατέλειψε, επίσης αποκλείεται. Επομένως; Πέτα το ρημάδι! H κατάργηση της βαρύτητας και η εκτόξευση του αερόστατου σε μεγαλύτερα - από τις τελευταίες υπερπόντιες πτήσεις του - ύψη, διευκολύνεται και από μια απλή κίνηση. Μηδενίζει το (βιολογικό) κοντέρ και ξεκινάει από την αρχή. Έτσι, στη θέση του ενός (Γούντι Aλεν) τοποθετούνται δύο! Ο πρώτος είναι ένας 21χρονος (Τζέισον Μπιγκς του «American pie») που βγάζει το ψωμί του γράφοντας ανέκδοτα και καλαμπούρια, τα οποία στη συνέχεια πουλάει σε κομπέρ περιθωριακών κλαμπ του Μανχάταν! Αν και ταλαντούχος, σπινθηροβόλος και για την ηλικία του επαρκώς ματσωμένος, είναι αρκούντως επιβαρυμένος από τρεις ανθρώπινους παράγοντες: H κοπελιά του (Κριστίνα Ρίτσι), ως γνήσια εκπρόσωπος της πινακοθήκης νευρωτικών θηλυκών του Γούντι Aλεν, πάσχει από το σύνδρομο της πολυδιάσπασης. Δηλαδή! Σκέφτεται άλλα, θέλει άλλα, λέει άλλα και κάνει άλλα. Περίφημα. H δεύτερη (ανθρώπινη) αλυσίδα που έχει τυλιχτεί γύρω από τον λαιμό του είναι ο ατζέντης του. Μια χοντρή πινέζα (Ντάνι Ντε Βίτο) που σαν βδέλλα ρουφάει απ' αυτόν - τον μοναδικό πελάτη του - όσα περισσότερα χιλιάρικα μπορεί. Και η τρίτη είναι ο ψυχαναλυτής του. Ο οποίος φυσικά καθ' όλη τη διάρκεια της «συνεδρίας» ακούει με την προσήνεια και την αινιγματική νιρβάνα ενός Βούδα και στο τέλος απλώνει το χέρι για να εισπράξει τα οφειλόμενα.

«Έρωτας και τίποτ' άλλο». «H Κριστίνα Ρίτσι είναι μέσα στην top list των καλύτερων νευρωτικών γυναικών που έχουν παίξει σε ταινίες μου» (διά στόματος Γούντι Aλεν)

Ο δεύτερος Γούντι Αλεν (ο ίδιος παρακαλώ) είναι ο «μπαμπάς», ο δάσκαλος, ο Πυγμαλίων, ο μεγάλος αδελφός. Τοιουτοτρόπως δημιουργούνται οι δύο πόλοι της κλασικής δραματουργικής «χημείας». Δηλαδή, η Δράση και η Αντίδραση. Με την εξής πανούργα αντιστροφή: H Δράση (Τζέισον Μπιγκς) είναι αρνητική, δηλαδή... αντιδραστική, ενώ η Αντίδραση (Γούντι Αλεν) είναι θετική, δραστική και ενίοτε επιθετική. Αφού για πρώτη φορά στα χρονικά της γουντιαλενικής «λογικής» προτάσσεται, έστω και ως δείγμα παραφροσύνης, η αυτοπροστασία διά της βίας! Περίπου σαν να λέει, καλού-κακού, εξασφαλίστε ένα ρόπαλο του μπέιζμπολ για να σπάσετε το παρμπρίζ του παιδοβούβαλου που με το έτσι θέλω σάς άρπαξε τη θέση του πάρκινγκ! Αν σ' αυτό το σεναριακό υπόστρωμα προσθέσουμε τη γοητευτική φλυαρία, την αισθηματική παραδοξολογία, την εκρηκτική ανεκδοτολογία και την πιο ευτυχή διανομή ρόλων, με πρώτη και καλύτερη την Κριστίνα Ρίτσι - ίσως το πιο ιδιαίτερο... υστερικό θηλυκό όλων των ταινιών του - ε! τότε φεύγοντας από την προβολή αισθάνεσαι κι εσύ προνομιούχος επιβάτης του αερόστατου. Και καθώς σε οδηγεί προς την έξοδο από τη φυλακή, με τον φυσικότερο τρόπο σού λέει: Αν δεν σου προκύπτει κάτι πρωτότυπο, τότε σε συμβουλεύω να κλέβεις. Αλλά να κλέβεις από τους καλύτερους! American πλήξη