Τσακισμένα λουλούδια

Broken Flowers. ΗΠΑ, 2005. Σκηνοθεσία-σενάριο: Τζιμ Τζάρμους. Ηθοποιοί: Μπιλ Μάρεϊ, Τζέφρι Ράιτ, Σάρον Στόουν, Φράνσις Κόνροϊ, Τζέσικα Λανγκ, Τίλντα Σουίντον, Ζουλί Ντελπί. 105 λεπτά.

Ενας μεσήλικας άντρας ψάχνει ανάμεσα στις παλιές φιλενάδες του τη μητέρα του άγνωστου γιου του σ' ένα όμορφο, δοσμένο με χιούμορ και ζεστασιά «ρόουντ-μούβι».

Ο Τζιμ Τζάρμους παραμένει ένας σκηνοθέτης που με κάθε ταινία του δεν έχει πάψει να μας εκπλήσσει. Ενα από τα βασικά θέματα των ταινιών του είναι η μοναξιά και η αποξένωση, από την εποχή των ταινιών του «Πέρα από τον Παράδεισο» και «Στην παγίδα του νόμου» μέχρι πιο πρόσφατες, όπως «Ο νεκρός» και «Καφές και τσιγάρα». Μοναξιά όμως και αποξένωση δοσμένες πάντα μ' ένα ιδιότυπο χιούμορ. Και ποιος καλύτερα από τον Μπιλ Μάρεϊ (που απολαύσαμε στο «Χαμένος στη μετάφραση») θα μπορούσε να το αποδώσει; Στη νέα ταινία του Τζάρμους, «Τσακισμένα λουλούδια», ο Μάρεϊ ερμηνεύει τον μεσήλικα Ντον Τζόνστον, άνθρωπο που κέρδισε χρήματα από τους κομπιούτερ, αν και τώρα πια ούτε που θέλει να τους βλέπει, προτιμώντας να κάθεται, βαριεστημένος και μόνος, στον καναπέ του μπροστά από την τηλεόραση, Οταν τον βλέπουμε για πρώτη φορά, ο Ντον, ξοφλημένος πια Δον Ζουάν (ήδη το «Ντον» αναφέρεται στο αρχικό του Δον Ζουάν), παρακολουθεί μια παλιά ταινία για ένα γερασμένο Δον Ζουάν, ενώ η νεαρή φιλενάδα του ετοιμάζεται να τον εγκαταλείψει.

Οταν ο Ντον παίρνει γράμμα από μια παλιά, άγνωστη ερωμένη του, που τον πληροφορεί πως πριν από 20 χρόνια είχε γεννήσει το γιο του και πως τώρα ο 19χρονος νεαρός έχει αποφασίσει να τον επισκεφτεί, ο πολυπράγμονας, με τρεις διαφορετικές δουλειές, παντρεμένος και με τρία παιδιά και ερασιτέχνης Σέρλοκ Χολμς γείτονάς του, Γουίνστον (ένας πολύ καλός Τζέφρι Ράιτ), αποφασίζει να τον βοηθήσει κι αφού τον πείσει να του φτιάξει μια λίστα των παλιών του φιλενάδων, τον προμηθεύει με εισιτήριο και χάρτη για να τις επισκεφτεί και ν' ανακαλύψει ποια είναι η μητέρα του άγνωστου γιου. Ετσι αρχίζει ένα ταξίδι στην αμερικανική ενδοχώρα που φέρνει τον Ντον σ' επαφή με τέσσερις (η πέμπτη στον κατάλογο έχει πεθάνει) παλιές του φιλενάδες: τη Λόρα (Σάρον Στόουν) και την προκλητική Λολίτα κόρη της, την Ντόρα (Φράνσις Κόνροϊ) που τώρα προσφέρει, μαζί με τον άντρα της, προκατασκευασμένα σπίτια, την «επικοινωνό ζώων» Κάρμεν (μια απολαυστική Τζέσικα Λανγκ) και την Πένι (Τίλντα Σουίντον), τη μόνη που τον αντιμετωπίζει εχθρικά.

Με απλά, όμορφα πλάνα, με ωραία μουσική κι ένα μοντάζ που δημιουργεί έναν άνετο ρυθμό, εξυπηρετώντας με τον καλύτερο τρόπο τη μορφή του road-movie, ο Τζάρμους μάς προσκαλεί σ' ένα ταξίδι σε μια άγνωστη Αμερική, την Αμερική της «σιωπηλής πλειοψηφίας», που ζει σ' ένα δικό της, προστατευμένο από την οποιαδήποτε ξένη απειλή, κόσμο. Κόσμο που ο Τζάρμους δεν κατακρίνει άμεσα, αλλά που παρουσιάζει με χιούμορ, συχνά με λεπτή ειρωνεία - από τα καλύτερα κομμάτια είναι εκείνο της συνάντησης του Ντον με την επικοινωνό ζώων Κάρμεν, που προσπαθεί να του αποδείξει πως μιλά με τα ζώα. Ταξίδι ταυτόχρονα εσωτερικό στις μορφές μερικών θαυμάσιων, ζεστών γυναικών αλλά και ταξίδι αυτογνωσίας για τον Ντον, που τελικά ανακαλύπτει όχι το ποιος είναι ο γιος του αλλά ποιος είναι ο ίδιος. Πράγμα που ο Μπιλ Μάρεϊ το καταφέρνει με τρόπο εκπληκτικό. Με τη φωνή, τις κινήσεις, τις σιωπές του, με μια μινιμαλιστική ερμηνεία, σκιαγραφώντας τόσο έναν χαμένο τη φορά αυτή στη μοναξιά του ήρωα όσο κι άνθρωπο με συναισθήματα που όμως βρίσκονται βαθιά κρυμμένα μέσα του. Ερμηνεία «οσκαρική» που καταφέρνει με το δικό της τρόπο να σε συγκινήσει.

H κρυφή γοητεία ενός μοναχικού εργένη

 Από το πρόσφατο φεστιβάλ Καννών, παρέα με το «Last days» του Γκας Βαν Σαντ, παρέα στα φεστιβάλ, παρέα στη μοναξιά, παρέα στον μινιμαλισμό, παρέα στον θάνατο τον... εποχικό!

Είναι της εποχής. Το τούνελ βαθύ, σκοτεινό, αλλά και τόσο καλλιτεχνικά δημιουργικό. Ο Τρίτος Κόσμος πεθαίνει αλλά χορεύει. Ο πρώτος ευημερεί αλλά «πεθαίνει». Αυτή και η αντίφαση του Ντον (Μπιλ Μάρεϊ). Έξω σαν ο ζωντανός ορισμός του American dream. Λεφτά, σπίτι, ανέσεις, άφθονες κατακτήσεις. Μέσα άδειος καταψύκτης. Δίπλα, ακριβώς στη διπλανή, φτωχική, καλύβα ο κολλητός του. Έγχρωμος, προλετάριος με γυναίκα και παιδιά. Ο Τρίτος Κόσμος που λέγαμε. Χωρίς λεφτά αλλά με ευτυχία και όνειρα πολλά. Πάντα ο Τζάρμους «υποδεικνύει» στους μακάριους Αμερικανούς τον αντίπαλο, θετικό, πόλο, με Ευρωπαίους και τριτοκοσμικούς. H αθωότητα και η αισιοδοξία του Ιταλού Ρομπέρτο Μπενίνι κόντρα στην αμερικανική ανθρωποφαγία (Στην παγίδα του Νόμου). Ο προφητικός και ποιητικός Ινδιάνος κόντρα στον μελλοθάνατο «Νεκρό» Τζόνι Ντεπ. Πάμε παρακάτω!

Ο Ντον λαμβάνει γυναικεία, ροζ επιστολή με την οποία πληροφορείται ότι κάπου, κάποτε το σπέρμα του γονιμοποιήθηκε με κάποιο από τα... λουλούδια του. Κατά λάθος σχέση, κατά λάθος παιδί! Έτσι με άφθονες παροτρύνσεις του τριτοκοσμικού φίλου, αποφασίζει να εκδράμει προς τα τέσσερα σημεία της αμερικανικής γεωγραφίας. Τέσσερις γυναίκες να συναντήσει και τον εικοσάχρονο γιο του να γνωρίσει. Πρώτη η οργανώτρια.... ντουλαπών Σάρον Στόουν με κόρη μια Λολίτα. Δεύτερη η νοικοκυρά Φράνσις Κόνροϊ, άτεκνη και σύζυγος ανεγκέφαλου κτηματομεσίτη! Τρίτη η Τζέσικα Λανγκ, επικοινωνιολόγος κατοικίδιων (!), κολλημένη με την γραμματέα της την λεσβία! Τελευταία ελπίδα η Τίλντα Σουίντον. Με το που τον βλέπει του τραβάει ένα γαμοσταυρίδι και την πόρτα στα μούτρα του κλείνει. Έτσι ο Ντον χωρίς γυναίκα, χωρίς ελπίδα, χωρίς μνήμη, χωρίς Ζουάν, χωρίς προσανατολισμό, πίσω στον πολυτελή καταψύκτη του γυρίζει. Μια ζωή πεταμένη για ένα πουκάμισο αδειανό, για μια Ελένη!

Μοναδικός σκιτσογράφος ανθρώπινων καταστάσεων ο Τζάρμους. Γελοιογράφος και τραγικός. Αστείος και μελαγχολικός. Κωμικός και δραματικός. Και τα δύο... μαζί. Κολλημένα σαν δίδυμοι αδελφοί. Μοναδικό ζωντανό σκίτσο ο Μπιλ Μάρεϊ. Όπως βγήκε από το «Lost in translation» της Κόπολα έτσι μπήκε στα «λουλούδια» του Τζάρμους. Ίδια έκφραση απορίας, ίδια πόζα αφασίας, ίδιο υπομειδίαμα σαρκαστικής αυτο... ειρωνείας. Αν κοντά σ' αυτά τα δύο πλεονεκτήματα προσθέσει κανείς και τη μοναδική ικανότητα του Τζάρμους να αλιεύει κρυφούς μουσικούς ήχους, όπως αυτούς από τζαζ Αιθιοπίας, τότε καταλήγει κανείς σε μια δεύτερη αντίφαση. Ο «θάνατος» ενός μοναχικού εργένη είναι σκέτη γοητεία!