La graine et le mulet. Γαλλία, 2007. Σκηνοθεσία-σενάριο: Αμπτελατίφ Κεσίς. Ηθοποιοί: Χαμπίμπ Μπουφάρες, Χάφσια Χέρζι, Φαρίντα Μπενκχετάς, Αμπτελχαμίντ Ακτούς. 151 λεπτά.

Οι σχέσεις και τα προβλήματα μιας οικογένειας Αράβων μεταναστών στη Γαλλία, σε μια ταινία δοσμένη με φρεσκάδα, έμπνευση και χιούμορ (Βραβείο Σεζάρ καλύτερης γαλλικής ταινίας).

Με τους μετανάστες καταπιάνεται και ο τυνησιακής καταγωγής Γάλλος σκηνοθέτης Αμπτελατίφ Κεσίς στη γαλλική αυτή, βραβευμένη με διάφορα Σεζάρ (καλύτερης γαλλικής ταινίας και σκηνοθεσίας) ταινία. Επίκεντρο, μια οικογένεια Γαλλο-Αράβων μεταναστών και οι προσπάθειες του πατέρα της οικογένειας να ανοίξει ένα ρεστοράν με ειδικότητα στο κουσκούς. Ο πατέρας, ένας 60άρης Αραβας, εργάτης σε μικρό ναυπηγείο στη Νότια Γαλλία, όταν λόγω ηλικίας, κινδυνεύει να χάσει τη δουλειά του, αποφασίζει ν' αγοράσει μια μισοερειπωμένη βάρκα και να τη μετατρέψει σε ρεστοράν ειδικευμένο στο κουσκούς. Για την υλοποίηση του σχεδίου του καταφέρνει να μαζέψει γύρω του την κάπως διαλυμένη, δεύτερης γενιάς μεταναστών, οικογένειά του -την πρώην σύζυγο, τα παιδιά του, παντρεμένα ή ανύπαντρα- καθώς και τη νέα του φιλενάδα και την κόρη της.

Με μια κάμερα που επιμένει να ακολουθεί από κοντά και να καταγράφει με λεπτομέρεια τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά (ακόμη και τη χειρότερη) των προσώπων του, λεπτομέρεια που δίνει στην προετοιμασία του κουσκούς, μελέτη των χαρακτήρων και της αξίας της παράδοσης (η κεντρική, και πιο ουσιαστική σκηνή της ταινίας) μια άλλη διάσταση, με φρεσκάδα και χιούμορ (όπως στη σκηνή όπου αργεί να φτάσει το κουσκούς στους καλεσμένους στα εγκαίνια), με ένα ελλειπτικό συχνά στιλ, με την ακριβή ανάπτυξη των χαρακτήρων και την τοποθέτησή τους σ' ένα συγκεκριμένο κοινωνικό χώρο, με σκηνές που έχουν τη γεύση της αληθινής ζωής, όπως εκείνες των καβγάδων ανάμεσα στα διάφορα μέλη της οικογένειας (ιδιαίτερα μια προς το τέλος όπου η προδομένη νύφη του ήρωα βρίζει τον πεθερό και την οικογένειά του που υποστηρίζουν τον άπιστο σύζυγο και γιο τους), ο Κεσίς (δημιουργός της άλλης θαυμάσιας, βραβευμένης με Σεζάρ ταινίας «L'esquive») καταφέρνει να ψυχαγωγήσει αλλά και να συγκινήσει, κρατώντας το ενδιαφέρον του θεατή σ' όλη τη διάρκεια των δυόμισι ωρών που διαρκεί η ταινία του. Μια ξεχωριστή ταινία, με εξαιρετικές ερμηνείες τόσο από τους επαγγελματίες όσο και από τους ερασιτέχνες ηθοποιούς - μ' επικεφαλής τη Χάφσια Χέρζι, στο ρόλο της ανήλικης κόρης.

ΚΟΥΣ ΚΟΥΣ ΜΕ ΦΡΕΣΚΟ ΨΑΡΙ
LA GRAINE ET LE MULET
του Αμπντελατίφ Κεσίς

Υπόθεση: Η ζωή του κυρίου Μπεϊζί έχει φτάσει σε μία κρίσιμη καμπή. Οι κόποι του, αυτά για τα οποία έχει μοχθήσει, τα βλέπει να γκρεμίζονται. Πάντα ήταν τυπικός στις υποχρεώσεις του όμως τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Σαν υπάλληλος στα ναυπηγεία δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της δουλειάς. Ως πατέρας αγκομαχάει να ανταπεξέλθει στις οικογενειακές του υποχρεώσεις. Νοιώθει αποτυχημένος και μόνος, δίχως στόχο, δίχως σκοπό... Κάποτε είχε ένα όνειρο να ανοίξει ένα εστιατόριο αλλά οι δυσκολίες της ζωής τον ανάγκασαν να ξεχάσει τις προσωπικές του φιλοδοξίες και να αναλάβει τις ευθύνες του. Μήπως τώρα ήρθε η ώρα να ζήσει όπως αυτός ονειρεύτηκε;

Η ταινία του γαλοτυνήσιου Αμπντελατίφ Κεσίς, ξεπέρασε τα φαβορί και κέρδισε τα σημαντικότερα Cezar (τα γαλλικά ...όσκαρ) απολύτως δίκαια! Καμιά φορά δεν μετράει αυτό που λένε "μέγεθος" ή "ταμείο" αλλά η ψυχή της ταινίας, κάτι που διαθέτει σε αφθονία. Εντυπωσιακός ο ρεαλισμός και η εξαφάνιση κάθε "ψεύτικου" που να προδίδει ότι βλέπουμε ταινία μυθοπλασίας! Σπάει κόκκαλα και καρδιές το "ξέσπασμα" της Ρωσίδας, που με πόνο και βαριά καρδιά κάνει τα reality της TV να μοιάζουν με "παιδικές εκπομπές"....
Το τέλος μάλιστα κορυφώνεται σαν έκσταση από διονυσιακή λατρεία με σωστό τάιμινγκ και ορθόδοξο μελοδραματικό μοντάζ χάρη του οποίου οι εναλλαγές εικόνων κόβουν την ανάσα με "μέτρο" και ...λαϊκή οικονομία ενώ το οφθαλμόλουτρο από τον χορό της κοιλιάς σε "ξελογιάζει" , και η μουσική, σου χαϊδεύει τα αυτιά με τους ανατολίτικους ρυθμούς να σε "φτιάχνουν"...
Στην ανθολογία του παγκόσμιου σινεμά σίγουρα η τελευταία σκηνή. Η δε, επιλογή του Κεσίς να επικεντρώνεται στην γραφή του με γκρο πλαν, είναι απόλυτα πετυχημένη. Πολλοί σπουδαίοι Ευρωπαίοι δημιουργοί άλλωστε την εφαρμόζουν. Με τέτοιο στυλάκι ξεκίνησε και ο μεγάλος Μπέλα Ταρ στις 2 πρώτες του ταινίες.
Ταινία με ευαισθησία και καρδιά που δε θα αφήσει ανικανοποίητο κανένα σινεφίλ. Με μοναδικό στυλ και γνήσια συγκίνηση, θα' θελες να μη τελείωνε ποτέ με το τραγικό όσο και βακχικό φινάλε! Εννοείται ότι δεν κουράζει καθόλου από την διάρκειά του και "καταπίνεις" κάθε δευτερόλεπτο γευσιγνωσίας καρέ καρέ, καθώς η περηφάνεια, η θυσία και η οικογενειακή αγάπη είναι έννοιες κάθε άλλο παρά πληκτικές, υποθέτω, σωστά;

Σινεμά σε πρώτο πρόσωπο

Σπάνια ένα βραβείο λέει όλη την αλήθεια, αλλά το φετινό César βραβεύοντας, προκαλώντας μάλιστα έκπληξη, το Κους Κους με Φρέσκο Ψάρι πριμοδότησε την καλύτερη γαλλική ταινία της χρονιάς. Με ευκολία μπροστά από τα Ζωή σαν Τριαντάφυλλο και Το Σκάφανδρο και η Πεταλούδα και με βραχεία κεφαλή από το Περσέπολις, αυτή είναι μία φραγκόφωνη παραγωγή που θα θυμόμαστε για καιρό και ίσως γίνει σημείο αναφοράς σε μελλοντικές δημιουργίες.
Μη σας ξεγελώ όμως. Δεν είναι αριστούργημα, δεν είναι η ιστορία που θα σε σημαδέψει, είναι απλά ένα μικρό μάθημα σκηνοθετικής γραμμής και νοοτροπίας, που παίρνει από το χέρι το σινεμά των André Téchiné, Robert Guédigian, Bertrand Tavernier και άλλων γάλλων σκηνοθετών και το πηγαίνει εκεί που πρέπει να είναι. Αυτό, λοιπόν, που καταφέρνει ο γαλλο-τυνίσιος δημιουργός είναι ότι τοποθετεί το σινεμά του σε πρώτο πρόσωπο. Οι ήρωες του είναι καθημερινοί και γνήσια απλοί. Οι διάλογοι είναι ανθρώπινοι και δεν υπάρχει ούτε μία εξεζητημένη φράση, που θα αποστερήσει από την ταινία τον όρο ρεαλιστική. Κυρίως όμως, ο Kechiche τοποθετεί την κάμερα πολύ κοντά στα πρόσωπα, παρατηρεί τον τρόπο που μιλάνε και σου προκαλεί την εντύπωση πως όλα συμβαίνουν στο ίδιο δωμάτιο με εσένα.
Για αρκετή ώρα αυτή η επίμονη τεχνοτροπία της κάμερας καταφέρνει να σε υπνωτίσει. Χωρίς πολύ-πολύ να το έχεις καταλάβει, έχεις ενσωματωθεί στην οικογένεια των μεταναστών αράβων, ανθρώπων απλών και λαϊκών, αλλά όχι απλοϊκών και λαϊκίστικων. Είναι άνθρωποι που σου θυμίζουν τη δική σου οικογένεια. Απορρέουν μία θαλπωρή, μία καθημερινή λογική, μία ευθύτητα στο λόγο. Έτσι υπνωτισμένος φτάνεις να συμπάσχεις στην αγωνία της κεφαλής της οικογένειας, του εξηντάχρονου Σιλμάνι, που κάνει μία έσχατη προσπάθεια να βρει μία θέση στον ήλιο, ανοίγοντας ένα εστιατόριο με την αμέριστη συμπαράσταση της φαμίλιας του. Και ενώ νομίζεις πως στον ρεαλισμό του Kechiche δεν χωράει η αφήγηση, η τελευταία ώρα αποκτάει, κοινωνικά, θριλερική διάσταση και αντιλαμβανόμαστε τις συνεχείς ανατροπές σαν να αφορούν την δική μας επιτυχία. Το γλυκόπικρο φινάλε έρχεται να μας θυμίσει πως πέρασαν δύο και μισή ώρες, χωρίς να το έχουμε καταλάβει, σαν να ήταν ώρες από την δική μας ζωή.
Κριτική Σύνοψη
Ο Kechiche δημιουργεί ένα ρεαλιστικό θρίαμβο, ένα ντοκιουντράμα της απλής οικογενειακής ζωής, και, μαζί με τις Δευτέρες στη Λιακάδα (2002), την πιο γνήσια λαϊκή ταινία της δεκαετίας. Η μεγάλη δύναμη του Κους Κους είναι το ότι καταφέρνει να σε ενσωματώσει μέσα του, να σου μιλήσει σε πρώτο ενικό, να σε κάνει μέλος της οικογένειας των μεταναστών που προβάλει και μέρος των αγωνιών και ανησυχιών τους. Το μη αφηγηματικό δράμα, μέχρι τα μισά της ταινίας, θα δώσει τη θέση του στην δραματική περιπέτεια, μέσα από ανθρώπινους, πάντα, όρους. Οι άνθρωποι του λιμανιού θα ξεκοκαλιστούν από τον σκηνοθέτη, θα γίνουν ήρωες της καθημερινότητας, προστάτες ενός τρόπου ζωής που δεν πρέπει να εκλείψει. Το μόνο αρνητικό στο σινεμά του Kechiche είναι πως επικαλείται την δική σου αμέριστη προσοχή και συμμετοχή, την οποία ένα μη επεξεργασμένο κοινό θα του την αρνηθεί, αφού αργεί πολύ να μπει στην αφήγηση. Η επιμονή του σε κάποιες σκηνές (όπως αυτή του τραπεζιού) τραβάν περισσότερο από ότι ίσως θα έπρεπε και υπάρχει η αίσθηση πως ο σκηνοθέτης σε χρησιμοποιεί για τον προσωπικό του θρίαμβο. Μη το χάσετε, βέβαια, ακόμα και μόνο γιατί υποψιάζομαι πως αυτή η τεχνοτροπία θα επιβάλει ένα νέο τύπο ρεαλιστικού κινηματογράφου, που ίσως γνωρίσει ακόμα μεγαλύτερες στιγμές.

Λίγα λόγια από τον Χαμπίμπ Μπουφάρ
"Είμαι 60 χρονών, έχω πέντε παιδιά και η ζωή μου μοιάζει πάρα πολύ με τη ζωή του Σλιμάν. Ήμουν φίλος με τον πατέρα του Αμπντελατίφ, δουλεύαμε μαζί και ήξερα τον Αμπντέλ από μικρό. Όταν μου πρότεινε να παίξω τον Σλιμάν, έμεινα άφωνος "δουλεύω σε εργοτάξια, μου αρέσουν οι ταινίες αλλά σίγουρα δεν είμαι ηθοποιός" του είπα. Μου απάντησε "μην ανησυχείς. Δεν μιλάς πολύ και αυτό είναι καλό. Ούτε ο Σλιμάν". Δέχτηκα λόγω του πατέρα του αλλά και γιατί τα εγγόνια μου ήθελαν οπωσδήποτε να με δουν στη μεγάλη οθόνη!"
"Ο Σλιμάν, ο χαρακτήρας που ενσαρκώνω κάποια στιγμή λέει: "Δεν μπορώ να πεθάνω χωρίς να έχω αφήσει κάτι στα παιδιά μου". Αυτή είναι μια έκφραση πολύ τυπική της γενιάς μου. Όταν μεταναστεύσαμε από τη χώρα μας προς τη Γαλλία ή την Ιταλία, το κάναμε προκειμένου να χτίσουμε ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά μας και είναι τρομερή ντροπή για κάποιον όταν τον ρωτάνε στην Τυνησία τι ζωή έκανε εκεί που πήγε, να μην έχει καταφέρει τίποτα. Το "Κους-κους με φρέσκο ψάρι" είναι μια πολύ σημαντική ταινία για τη γενιά μας, για τους νέους αλλά και για τις γυναίκες."
Σκηνοθεσία
Ο Γαλλοτυνήσιος Αμπντελατίφ Κεσίς, πριν μπει πίσω από την κάμερα, είχε ήδη μια πλούσια καριέρα ...μπροστά από την κάμερα. Γεννημένος το 1960 στην Τυνησία, αποφάσισε να γίνει σκηνοθέτης γιατί ως Γάλλος δεύτερης γενιάς ο ίδιος, αγανακτούσε με την στερεοτυπική απεικόνιση των Γάλλων αραβικής καταγωγής. Με την πρώτη του ταινία "La Faute a Voltaire" (2001), αμέσως αγαπήθηκε από κοινό και κριτικούς, αφού κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι καλύτερου πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ Βενετίας το 2000. Με την δεύτερή του ταινία, "L'Esquive" (2003), κέρδισε το βραβείο Σεζάρ αλλά και τον αμέριστο σεβασμό μερικών από τους μεγαλύτερους Γάλλους παραγωγούς όπως του Κλοντ Μπερί ο οποίος και του πρότεινε αμέσως να συνεργαστούνε. Το "Κους-κους με Φρέσκο Ψάρι" θεωρήθηκε ένα μικρό διαμάντι από τους κριτικούς στο Φεστιβάλ Βενετίας 2007 και είναι υποψήφιο για τρια από τα πιο σημαντικά βραβεία Σεζάρ: Καλύτερου σκηνοθέτη, καλύτερης ταινίας και καλύτερου σεναρίου.
Πρωταγωνιστές
Χαφζιά Χερζί: Η ερμηνεία της στο "Κους-κους και Φρέσκο Ψάρι" βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας 2007 ενώ είναι υποψήφια και για Σεζάρ καλύτερης πρωτοεμφανιζόμενης. Από την ηλικία των 10 ετών ήθελε να γίνει ηθοποιός, χορεύτρια και τραγουδίστρια. Έχει παίξει σε μία τηλεταινία με τίτλο "Notes sur le rire". Για τις ανάγκες της ταινίας "Κους-κους και Φρέσκο Ψάρι", πήρε δεκαπέντε κιλά. Το 2008 θα παίξει στην ταινία "Α l'aube du monde".
Extra
• Παραγωγός της ταινίας "Κους-κους και Φρέσκο Ψάρι" είναι ο διάσημος Κλοντ Μπερί.
• Για τη βασική σκηνή του φαγητού, οι ηθοποιοί έκαναν πρόβες καθημερινά για ένα μήνα και μία από τις γυναίκες μαγείρευε καθημερινά "κους-κους με φρέσκο ψάρι" προκειμένου να είναι φρέσκο και να αποδοθεί η σκηνή καλύτερα.
Κριτικές
• "Το "Κους-κους με Φρέσκο Ψάρι" είναι το αριστούργημα του Αμπντελατίφ Κεσίς" - Premiere
• "Η επιτυχία της ταινίας είναι ότι συνδυάζει με τρομερή τέχνη, το ρεαλισμό με το λυρισμό, την κοινωνικότητα με τη μοναξιά, την κωμωδία με το δράμα, το ασήμαντο και το μεταφυσικό!" - Le Monde
• "Με την ταινία αυτή, ο Κεσίς καθιερώνεται ως ένας από τους πιο σημαντικούς Γάλλους σκηνοθέτες της νέας γενιάς." - Studio