Antichrist. Δανία, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Λαρς φον Τρίερ. Ηθοποιοί: Γουίλεμ Νταφόε, Σαρλότ Γκενσμπούργκ. 109'

Ο πόλεμος των φύλων μέσα από τις συγκρούσεις ενός ζευγαριού απομονωμένου σ' ένα μυστηριώδες, επικίνδυνο δάσος, σε μια προκλητική, βουτηγμένη σε μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, ταινία.

Μια πολύ δυνατή, αναμφισβήτητα προκλητική -η πρόκληση όμως ήταν πάντα βασικό στοιχείο των μεγάλων σκηνοθετών- με πολύ τολμηρές ερωτικές αλλά και ωμές σκηνές (πεολειχία, σοδομισμό, κλειτοριδεκτομή αλλά και άγριο τραυματισμό του πέους) είναι αυτός ο «Αντίχριστος» του Δανού σκηνοθέτη Λαρς φον Τρίερ. Τολμηρή σε σημείο που ορισμένοι την αποκάλεσαν πορνό. «Δεν έκανα πορνό», ανέφερε ο ίδιος ο σκηνοθέτης, «μπορεί η ταινία μου να προκαλεί, αλλά αυτό δεν είναι πορνό. Κάνω ταινίες που να έχουν αντίκτυπο στα συναισθήματα του θεατή».

Πρωταγωνιστές ένα ζευγάρι, που, με το θάνατο του παιδιού τους -θάνατο που άφησε να γίνει η γυναίκα- περνάει περίοδο κρίσης, αποφασίζει, με την παρότρυνση του συζύγου, να πάει στο εξοχικό τους, την «Εδέμ», όπως το ονομάζουν, που βρίσκεται στο δάσος. Εκεί, απομονωμένοι στο σκοτεινό κι επικίνδυνο αυτό δάσος, ο άντρας (Γουίλεμ Νταφόε) πιστεύει πως με την κατάλληλη βοήθεια η γυναίκα του θα μπορέσει να ξεπεράσει τους φόβους της.

Για τη γυναίκα (εξαιρετική η Σαρλότ Γκενσμπούργκ σ' ένα ρόλο που της χάρισε το βραβείο ερμηνείας στις Κάνες), και στη συνέχεια για τον άντρα, το δάσος -αλληγορία μιας νέας, σατανικής στην πραγματικότητα Εδέμ, αλλά κι ενός γεμάτου ανεξέλεγκτα πάθη και ανείπωτες φοβίες υποσυνείδητου- μετατρέπεται σε βασίλειο του σατανά. Τα φύλλα, οι κορμοί, το ποτάμι αποκτούν όλα μια απειλητική μορφή. «Το χάος βρίσκεται παντού», βρυχάται στον έντρομο άντρα ένα άγριο ζώο. Πιο άγριος, όμως, κι από τη φύση είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Η γυναίκα θα τραυματίσει φριχτά τον άντρα (πρώτα στο πέος κι αργότερα με τρυπάνι στο πόδι για να του περάσει ένα βαρύ τροχό), κι αυτός θα ανταποκριθεί το ίδιο βίαια. «Η κόλαση είναι οι άλλοι», έλεγε ο Σαρτρ. Ο Τρίερ μάς λέει: «Η κόλαση είναι το άλλο φύλο». Αυτή την κόλαση περιγράφει με τα πιο μελανά χρώματα, με εικόνες εικαστικά έξοχες -ανάμεσά τους κι ένας εκπληκτικός λυρικός πρόλογος, κομμάτι για ανθολογία, που καταλήγει στο θάνατο του παιδιού.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ταινία γύρω από τον πόλεμο των φύλων, πόλεμο άγριο και αδίστακτο, που δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην καταστροφή. Εναν πόλεμο συνεχή, που ο Τρίερ περιγράφει με τα πιο μελανά χρώματα, με εικόνες εικαστικά έξοχες, συνδυάζοντας με τρόπο αρμονικό το κλίμα των έργων του Στρίντμπεργκ με τις ταινίες τρόμου για να μας προσφέρει μια αριστουργηματική ταινία.

ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ

ANTICHRIST

του Λαρς Φον Τρίερ με τους Γουίλιαμ Νταφόε, Σαρλότ Γκένσμπουργκ

Ένα ζευγάρι αποφασίζει να καταφύγει στη δική του Εδέμ, τη γη της επαγγελίας , που είναι μια καλύβα απομονωμένη στο κέντρο ενός δάσους. Εκεί προσπαθούν να ξαναχτίσουν την κατεστραμμένη τους σχέση και να επισκευάσουν τις ραγισμένες καρδιές τους. Όμως η Φύση αποφασίζει να τους δώσει τα δικά της μαθήματα κι έτσι τα πράγματα πάνε από το κακό ... στο χειρότερο...

Ένα φιλμικό κομψοτέχνημα που θα απασχολήσει ένα "φανατικό" σινεφιλικό κοινό για πολύ καιρό ακόμα! Ο μεγάλος και προκλητικός εικονοκλάστης Lars von Trier ξεκίνησε την υπεράσπιση της ταινίας του με "τρεμάμενα χέρια" κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου (στην οποία είχαμε την ευκαιρία να συμμετέχουμε) στις φετινές Κάνες και έως το τέλος μας παρουσίασε κυρίως με στάσεις και υπόνοιες παρά με επιχειρήματα το προκλητικό του νέο πόνημα.

Ένα ζευγάρι που βιώνει με τον χειρότερο τρόπο την θλίψη και την απώλεια του μικρού τους παιδιού, αποσύρεται στην τοποθεσία Edem μέσα στο δάσος - σύμβολο των ειδυλλιακών στιγμών αλλά και των σκοτεινών όρμων που ελλοχεύουν μέσα στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση - σε ένα σπίτι "κιβωτό του ψυχισμού" τους, με σκοπό να ξεπεράσει την απόγνωση και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Όλα αυτά όμως και με μια νοσηρή μεταφυσική ατμόσφαιρα να τους μολύνει σιγά-σιγά, μοιάζουν αντί να θεραπεύουν να φέρνουν στο φως μια συγκαλυμμένη αγριότητα και σκοτεινιά, η οποία αν δεν απειλεί να κατασπαράξει τον κόσμο, τουλάχιστον τραβάει μέσα στην παρουσία της τους ήρωες μας χωρίς να φαίνεται πως υπάρχει καμιά επιστροφή, πέρα από την διάλυση της ψυχής σε συστατικούς καθρέφτες με "μόνη" λέξη που να αντικατοπτρίζουν να είναι η λέξη φόβος! Τέλος, βλέπουμε την συμπαθέστατη ηρωίδα να καταρρέει ψυχικά αποκαλύπτοντας όλες τις πτυχές ενός κόσμου για τον οποίο η φύση είναι η "Εκκλησία του Διαβόλου".

Αριστουργηματικό, εσκεμμένα προκλητικό, από έναν άνθρωπο που δημιούργησε το DOGMA 95 ένα απόκληρο κινηματογραφικό κίνημα, ώστε να μπορεί σήμερα να κυριαρχεί αλλά και να προσβάλει χωρίς κανένα έλεος τους μηχανισμούς και κώδικες του παγκόσμιου σινεμά. Οι εικόνες θα μπορούσαμε να πούμε πως φτάνουν σε τέτοια ακρότητα ώστε να αγγίζουν τα όρια τις παρωδίας (με ένα βαθιά τραγικό πυρήνα που επιχειρεί να συνδέσει το ιδιότυπο και το παράταιρο με μια ενδόμυχη λαϊκότητα).

Προκλητικές ερωτικές σκηνές ικανές να απορροφήσουν αλλά και να σαγηνεύσουν ηδονοβλεπτικά τον θεατή, δίπλα σε εικόνες φωτογραφικού μεγαλείου σαν φόρος τιμής στον μεγάλο ποιητή της εικόνας Andrei Tarkovsky.

Μια από τις ταινίες της χρονιάς.

ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ

Ο καλλιτέχνης έχει δικαίωμα να πρωτοπορεί και να εκφράζεται χωρίς κοινωνικά σύνδρομα.

Ο ιδιόρρυθμος Λαρς Φον Τρίερ, έφερε πριν από δεκαπέντε χρόνια μια μικρή επανάσταση στο κοινωνικό κατεστημένο του κινηματογράφου. Αυτή η πολιτισμική ανατροπή κορυφώνεται στο τελευταίο έργο του, ταυτόχρονα με μια οργή που εκφράζεται βίαια απέναντι στους θεσμούς (οικογένεια, θρησκεία).

Η ταινία είναι μοναδικά "σκοτεινή" και προκλητική για την αστική συμπεριφορά, τους εφησυχασμένους απολιτίκ και γενικά απέναντι σε κάθε συνειδητοποιημένο άνθρωπο που κοστολογεί την ύλη περισσότερο από το πνεύμα. Δεν είναι ακραίος ο πόνος, επειδή χρησιμοποιεί πολύ "δυνατές", άγριες, ωμές, αντισυμβατικές εικόνες για να προκαλέσει ένα στιγμιαίο "σοκ", σε μια κοινωνία που αργοπεθαίνει. Είναι το όνειρο μια ανήσυχης έμπνευσης. Ούτως η άλλως με τον τίτλο της ταινίας έχει ήδη προειδοποιήσει για τον εξαγνισμό της ψυχής, στην τελετή της κάθαρσης . Οπωσδήποτε σπάνια βλέπει κανείς έργα που έχουν αποτυπώσει τόσο έντονα βαθιά μέσα τους την σφραγίδα του "κατασκευαστή", σε ένα σχεδόν αποχρωματισμένο, "στεγνό" σκηνικό.

Χαρακτήρες, ονόματα, πράξεις, χώρος και χρόνος αποτελούν το κλειδί ενός παγανιστικού παιχνιδιού λύτρωσης... Ο ρυθμός της είναι "κατανυκτικός", υπνωτιστικός, πεσιμιστικός, ξύνοντας λίγο λίγο τις πληγές της ανθρώπινης φύσης και των πρωτογενών ενστίκτων. Ο πολιτισμός παρακμάζει, η ηθική καταρρέει, κάποιος πρέπει να λογοδοτήσει. Πρέπει να θυσιαστεί για να υπάρξει μέλλον - συνέχεια στο πραγματικό σπίτι του ανθρώπου, τη Φύση.

Ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ έδρασε καταλυτικά ψυχοθεραπευτικά στον ίδιο τον μεγάλο δημιουργό, σύμφωνα με τα λεγόμενά του. Όμως, παρά τις αιρετικές κι αντι-κοινωνικές ενίοτε πεποιθήσεις του παραμένει αισιόδοξος! Δεν είναι μηδενιστής κι ούτε πιστεύει πως το "Χάος" είναι "λύση". Το ποιητικό φινάλε (όπως και η εξίσου πολύ καλή εισαγωγή) φανερώνει ότι ηθική παρακμή ολοκλήρωσε τον κύκλο της και πλέον από το ατομικό περνάμε στο συλλογικό. Το φινάλε σε "χτυπά" Ταρκοφσκικά, γιατί οι μάζες ανεβαίνουν την ανηφόρα στο Δάσος, στην πυραμίδα του Σατανά, προκαλώντας την παρέκλιση από το φυσιολογικό, απελευθερώνοντας κάθε τι "απαγορευμένο", απόκοσμο, ανήθικο, μυστήριο. Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που δημιουργείται σε προσωπικό επίπεδο, όμως όταν υποβάλλεται ομαδικά παίρνει "μαγικές" διαστάσεις με απρόβλεπτα "κακό" τέλος. Ο φόβος δημιουργείται από τη θεωρία του αγνώστου. Η περιπέτεια κρύβει φόβο. Ότι μας είναι άγνωστο μπορεί να μας φοβίσει. Οι Σατανικές δυνάμεις, είναι "άγνωστες" στη φύση του Χριστιανισμού και άρα εν δυνάμει προκαλούν φόβο, ένα φόβο που μπορεί να μετεξελιχθεί σε λατρεία έκστασης για το ανεξήγητο, με διάφορες τελετές κλπ.

Γενικά ένας καλλιτέχνης του επιπέδου Λαρς Φον Τρίερ, επιτρέπεται να προκαλεί, να σαρκάζει και να συμπεριφέρεται άναρχα μες στο σύμπαν, γιατί πολύ απλά οι τολμηροί προχωράνε ένα βήμα μπροστά την Τέχνη με ανελέητο προβληματισμό κι ακραίο ενδοσκοπισμό. Η ταινία περιέχει πολλές σκηνές που συζητήθηκαν και θα συζητηθούν ακόμα περισσότερο από το πλατύ κοινό.

Όμως, οι πρωτοπόροι πάντα ήσαν αιρετικοί. Και αυτοκριτικοί και αυτοκαταστροφικοί, ναι; Φυσικά και υπάρχουν πολλοί, ίσως οι περισσότεροι που θα φέρουν αντιρρήσεις. "Διαφωνώ αλλά υποστηρίζω μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες". Όλοι έχουν ένα μέρος του δίκου. Αλλά οι εμπειρίες, οι παραστάσεις, η γνώση είναι για να μοιράζονται, να διαβάζονται να βλέπονται απ' όσους γίνεται περισσότερους.

Προσωπικά, η ταινία Ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ, δε με σόκαρε καθόλου. Ισχυρό (αλλά ελεγχόμενο, εγκεφαλικό) σοκ μου είχαν προκαλέσει πολύ παλιότερα το ERΑSERHEAD του Λιντς ή το BIRDCAGE INN του Κ.Κ. Ντουκ απ' ότι πολύ πρόχειρα μπορώ να θυμηθώ. Το "σοκ" στον ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ είναι οπτικό, κινηματογραφικά υποψιασμένο. Παραμένει όμως μοναδικής αισθητικής ποίημα. Πιό πολύ τρομάζει η Φύση, το Δάσος, όπως ποτέ άλλοτε στο σινεμά δεν έχει ξαναπαρουσιαστεί. Κι εγώ είμαι φανατικός λάτρης του Δάσους. Περισσότερο κι από κείνον (το Νταφόε). Άλλωστε η πρώτη ανατροπή είναι τούτη : η Φύση το μεγαλύτερο δώρο του Θεού στη ζωή, γίνεται η Εκκλησία του Σατανά! Δημιουργείται μέσα από ψυχολογικά τραύματα και ματαιόδοξες προκαταλήψεις.

Ταινία με δύο πρόσωπα μόνο να παίζουν, σε ευρεία διανομή μπορεί να φαντάζει σπάνιο αλλά καθόλου "δύσκολο" να παρακολουθήσεις. Ξεχάστε το ψυχαγωγικό σινεμά, και τους εύκολους κώδικες καλής - ηθικής συμπεριφοράς. Οι εκδοχές και τα μηνύματα θα σας βασανίζουν στην "πάλη" με τους ζωντανούς εφιάλτες και τα φαντάσματα της απώλειας του μωρού εκείνης (της Γκένσμπουργκ). Χρειάζεται ένα μυημένο, κατάλληλα εκπαιδευμένο κοινό που μπορεί να αντιληφτεί και να αποδεχθεί ότι τα όρια της Τέχνης παραμένουν απροσδιόριστα - όσο ο άνθρωπος θα "τρέχει" από πίσω της να εξηγεί και να τα περιορίζει. Η δέσμευση των ορίων γίνεται για χρηστικούς λόγους και για να αποτραπεί το λεγόμενο "Χάος". Ταινία διαφορετική, που απευθύνεται κυρίως σε open-minded. Στο κάτω - κάτω ενήλικοι είστε, κι όχι μικρά παιδιά που τους λεν τι να κάνουν, και πως.