Leviathan

Ρωσία, 2014, Εγχρωμο
Σκηνοθεσία: Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ
Πρωταγωνιστούν: Αλεξέι Σερεμπριάκοφ, Ελενα Λιάντοβα, Ρομάν Μαντιάνοφ, Βλαντιμίρ Βντοβιτσέκοφ, Διάρκεια: 141 λεπτά,

Ο Κόλια ζει με τη γυναίκα του και τον έφηβο γιο του σε μια παραθαλάσσια πόλη του ρώσικου Βορρά. Όταν μαθαίνει πως ο διεφθαρμένος δήμαρχος σκοπεύει να κατεδαφίσει το σπίτι του, ζητάει από ένα φίλο του δικηγόρο να τον βοηθήσει. Η άφιξη του Ντιμίτρι από τη Μόσχα, όμως, θα αλλάξει τη ζωή του Κόλια δραματικά.

Η βιβλική ιστορία του Ιώβ μεταφέρεται σαν μια ταρκοφσκικής αισθητικής υπαρξιακή παραβολή σε μια σύγχρονη πραγματικότητα χρεοκοπημένη από ιδεολογίες, θεσμούς και αξίες. Βραβείο σεναρίου στις Κάνες, Χρυσή Σφαίρα και οσκαρική υποψηφιότητα ξενόγλωσσης ταινίας.
Λεβιάθαν: τρομερό Βιβλικό τέρας που έτρεπε άπαντες σε φυγή. Άλλοι το παρομοιάζαν ως κροκόδειλο κι άλλοι ως δράκοντα. Στο νέο πόνημα του Andrey Zvyagintsev, “Leviathan”, ο σκηνοθέτης που μας χάρισε ένα από τα καλύτερα ντεμπούτα/ταινίες των τελευταίων 20 χρόνων(The Return), ασχολείται με ένα σύχρονο, ομοίως αδυσώπητο τέρας, αλλά πέρα για πέρα αληθινό: τη διαφθορά, την κατάχρηση της εξουσίας εις βάρος των αδυνάτων. Δεν είναι το μόνο στοιχείο που αντλεί από τη Βίβλο –στη συνέχεια θα αποδομήσει τελείως το θρησκευτικό στοιχείο, βέβαια- καθώς η υπόθεση μοιάζει να εμπνέεται από την ιστορία του Ναβουθάι του Ιζρεελίτη, ενώ και ο κεντρικός μας χαρακτήρας φαίνεται να δανείζεται στοιχεία από τον Ιώβ, γνώστο μας από τη φράση «ιώβειος υπομονή» για τα δεινά που υπέμεινε. Άλλες φορές με υποδόρια, σιωπηλή οργή κι άλλες με ανάγλυφο τον κυκεώνα της γραφειοκρατίας, ο Zvyagintsev μας παραδίδει ακόμα ένα αριστούργημα, ένα ανθρώπινο δράμα σκληρό και κυνικό.
Ο Kolya(Aleksey Serebryakov) είναι ένας μεσήλικας μηχανικός, που πλέον είναι άνεργος και μένει μαζί με την όμορφη γυναίκα του Lilia(Elena Lyadova) και τον αντιδραστικό νεαρό γιο του από προηγούμενο γάμο, Roma(Sergey Pokhodaev). Από το πρώτο λεπτό, επικρατεί ένας γενικότερος αναβρασμός στην οικογένεια. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην τεταμένη σχέση μεταξύ γυναίκας και παιδιού, αλλά κατά κύριο λόγο στο γεγονός πως ο διεφθαρμένος δήμαρχος της περιοχής, Vadim(Roman Madyanov) κινεί δικαστικά –και παρά-δικαστικά- νήματα ώστε να γκρεμίσει το σπίτι του Kolya και να εγείρει στη θέση του ιδιοκτησία δικών του συμφερόντων. Απέναντι στον σχεδόν ατελείωτο «στρατό» πληρωμένων αστυνομικών, δικαστικών και διοικητικών υπαλλήλων υπό τη δικαιοδοσία του Δημάρχου, ο Kolya δε θα παραιτηθεί από το «παιχνίδι». Αντ’αυτού, θα ζητήσει τη βοήθεια του φίλου του από τον στρατό, Dmitri(Vladimir Vdovichenkov), μεγαλοδικηγόρου από τη Μόσχα, ο οποίος θα καταφέρει να συγκεντρώσει έναν εκτενή φάκελο με «σκιώδη» ατοπήματα του Roman. Παρότι η τακτική φαίνεται να αποδίδει στην αρχή, η εξουσία είναι ένα τέρας με πολλά πλοκάμια, και η κατάσταση θα περιπλεχθεί απότομα, απ’όλες τις μεριές.
Πολιτικοί παράγοντες με τη διαφθορά και την απληστία να έχει φτάσει στο μεδούλι, μέσα στο πολιτικά τους γραφεία με τα μεγάλα κάδρα του Πούτιν σε περίοπτη θέση. Μεγαλο-κληρικοί ως μορφή ανώτατης εξουσίας να έχουν στενές σχέσεις με δημάρχους και προέδρους, σαν πνευματικοί ηγέτες που δε μπορείς να τους αρνηθείς το παραμικρό. Η ταινία δυσαρέστησε πολύ την κυβερνητική πλευρά της Ρωσίας –προφανώς- που αναφέρθηκε σε «μία κακή εικόνα της χώρας μας προς τα έξω, για να ικανοποιήσει τα δυτικά συμφέροτα». Όπως όμως τόνισε κι ο ίδιος ο Zvyagintsev, δεν πρόκειται για ντοκιμαντέρ, αλλά για την πανανθρώπινη ιστορία του πόσο αδύναμοι είμαστε απέναντι στο σύστημα. Ποιος μπορεί να το αρνηθεί; Σε ποιον δε θύμισαν Ελλάδα τα παραπάνω περιστατικά;
Οπτικά, το φιλμ είναι αριστούργημα, και από πλευράς σκηνοθεσίας, αλλά και χάρη στην υπέροχη φωτογραφία με το γαλαζο-γκρίζο φίλτρο, «υπογεγραμμένη» από τον μόνιμο συνεργάτη του σκηνοθέτη, Mikhail Krichman. Η δύναμη της θάλασσας και το χτύπημα πάνω στα βράχια, τα οστά μιας φάλαινας που έχει ξεβράσει το κύμα, όλα προκαλούν δέος και έχουν, φυσικά, τη σημειολογική τους σημασία.
Ομοίως και το σενάριο, δια χειρός Oleg Negin και σκηνοθέτη, είναι μια βραδυφλεγής «βόμβα» με το χρονόμετρο να τρέχει για αρκετή ώρα, μέχρι την τελική αδυσώπητη «έκρηξη» που θα μας προκαλέσει έντονα συναισθήματα οργής.
Με το “Leviathan”, είμαστε πλέον βέβαιοι πως ο Andrey Zvyagintsev είναι ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες του παγκόσμιου σινεμά. Εδώ, μάλιστα, μας εκπλήσσει, ενασχολούμενος πρώτη φορά τόσο έντονα με τις κοινωνικές δομές και το σύστημα της χώρας του.
Δήλωση σκηνοθέτη
Όταν ένας άντρας νιώθει την ανάγκη και την αβεβαιότητα να τον πνίγει, όταν κατακλύζεται με θολές εικόνες του μέλλοντος του, όταν φοβάται για αυτούς που αγαπά, τι άλλο μπορεί να κάνει εκτός από το να παραδώσει τους θησαυρούς του σε κάποιον που εμπιστεύεται με αντάλλαγμα απατηλές εγγυήσεις ασφάλειας; Όπως όλοι μας γεννιόμαστε φέροντας το προπατορικό αμάρτημα, κατά τον ίδιο τρόπο γεννιόμαστε σε μια «κατάσταση». Η πνευματική δύναμη της κατάστασης πάνω στον άνθρωπο δε γνωρίζει όρια. Η δύσκολη συμμαχία μεταξύ του ανθρώπου και της «κατάστασης» είναι ένα θέμα της ζωής στη Ρωσία για πολύ καιρό. Αν η ταινία είναι ριζωμένη στη Ρωσική γη, είναι επειδή δε νιώθω κάποια γενετική σύνδεση με κάτι άλλο. Παρόλα αυτά, είμαι πεπεισμένος ότι σε όποια κοινωνία κι αν ζει ο καθένας μας, από την πιο ανεπτυγμένη στην πιο αρχαϊκή, όλοι μας κάποια στιγμή της ζωής μας, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το ερώτημα: να ζήσουμε ως σκλάβοι ή ως ελεύθεροι άνθρωποι. Αν αφελώς πιστεύουμε ότι υπάρχει κάποια ύψιστη δύναμη που θα μας απαλλάξει από την επιλογή, κάνουμε μεγάλο λάθος. Στη ζωή κάθε ανθρώπου, έρχεται η στιγμή που θα πρέπει εκείνος να αντιμετωπίσει το σύστημα, τον κόσμο, και θα πρέπει να υποστηρίξει με δύναμη το αίσθημα της δικαιοσύνης του, το αίσθημα του Θεού στη Γη για εκείνον. Είναι πιθανό ακόμη σήμερα όταν κάνουμε αυτές τις ερωτήσεις στο κοινό να βρεθεί ένας τραγικός ήρωας, «ένας Υιός του Θεού»και για το λόγο αυτό, η πατρίδα μου δεν είναι τελείως χαμένη ακόμη για μένα ή για τους ανθρώπους που έκαναν αυτή την ταινία.
Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ
Ο Αντρέι Ζβιάνγκιντσεφ γεννήθηκε στη Σιβηρία. Το 1984, σε ηλικία 20 ετών, αποφοίτησε από τη δραματική σχολή του Νοβοσίμπιρσκ ως ηθοποιός. Συνέχισε τις σπουδές του στη Μόσχα, στη Ρωσική Ακαδημία Θεατρικών Τεχνών έως το 1990.
Το 2000 ξεκίνησε να εργάζεται για τον τηλεοπτικό σταθμό REN TV και σκηνοθέτησε τρία επεισόδια για τη σειρά The Black Room.
Το 2003, σκηνοθέτησε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του « Η Επιστροφή», που απέσπασε αμέτρητα βραβεία, μεταξύ άλλων και το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας. Η δεύτερη ταινία του «Η Αποξένωση», έκανε πρεμιέρα στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Καννών, το 2007. Το 2008 σκηνοθέτησε το "Apocrypha", ένα μικρό τμήμα του New York, I Love You. Το “Apocrypha” δεν κυκλοφόρησε ποτέ στην κινηματογραφική εκδοχή της ταινίας, συμπεριλαμβάνεται μόνο στο DVD.
Η ταινία του «Elena”, έκανε πρεμιέρα στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα του Φεστιβάλ Καννών το 2011, όπου κι απέσπασε το Βραβείο Κοινού.