Elle

Γαλλία, 2016 Παραγωγή: Σαίντ Μπεν Σαίντ, Μισέλ Μερκτ Σκηνοθεσία: Πολ Βερχόφεν Σενάριο: Ντέιβιντ Μπερκ Φωτογραφία: Στεφάν Φοντέν Μοντάζ: Γιομπ τερ Μπουργκ Μουσική: Αν Ντάντλεϊ Πρωταγωνιστούν: Ιζαμπέλ Ιπέρ, Λοράν Λαφίτ, Αν Κονσινί, Σαρλ Μπερλίνγκ, Βιρζινί Εφιρά, Κριστιάν Μπερκέλ Διάρκεια: 130 λεπτά

Απενοχοποιημένο, αστείο, πολιτικό και σέξι, το «Elle» η τελευταία δημιουργία του master Πολ Βερχόφεν που φλέρταρε σε όλο του το έργο με τα όρια του mainstream και η ταινία με την καλύτερη ερμηνεία της Ιζαμπέλ Ιπέρ ever.

Ποιος μπορεί να μας προστατεύσει από τις επιθυμίες μας; Από τον Μαρκήσιο ντε Σαντ στον... Πέδρο Αλμοδόβαρ οι απαντήσεις περνούν μέσα από ισχυρότατα ταμπού, η αμφισβήτηση των οποίων μπορεί να σοκάρει ακόμη και τις φεμινίστριες. Οι οποίες, ως γνωστόν, δεν τα πάνε και πολύ καλά με τις ταινίες του Πολ Βερχόφεν αλλά και το μυθιστόρημα του Φιλίπ Ντζιάν «Oh…». Το τελευταίο, γραμμένο το 2012 από τον συγγραφέα της «Μπέτι Μπλου», έπεσε στα χέρια του παραγωγού (από Τεσινέ και Πολάνσκι μέχρι Ντε Πάλμα ) Σαΐντ Μπεν Σαΐντ, ο οποίος σκόπευε να το γυρίσει ταινία στις ΗΠΑ με τον Πολ Βερχόφεν. Οικονομικοί λόγοι αλλά και η προθυμία της Ιζαμπέλ Ιπέρ να πρωταγωνιστήσει μετέφεραν τελικά την παραγωγή στη Γαλλία. Ευτυχώς.

Αφενός γιατί ο παριζιάνικος αέρας πρόσθεσε αύρα κομψότητας στις προκλητικά υπερβολικές, βαθιά ειρωνικές και συχνά ηθελημένα κιτς εικόνες του Ολλανδού προβοκάτορα και αφετέρου γιατί καμία άλλη σύγχρονη ηθοποιός δεν θα μπορούσε να υποδυθεί τη Μισέλ Λεμπλάν συνδυάζοντας στην εντέλεια ευνουχιστικό δυναμισμό, εσωτερική μελαγχολία και κωμικό τάιμινγκ. Η Μισέλ είναι η επικεφαλής μιας¬ επιτυχημένης εταιρείας videogames, η οποία έχει στο νου τόσο τον αφελή γιο της όσο και τον πρώην σύζυγό της, καθηγητή πανεπιστημίου και αποτυχημένο συγγραφέα. Αποφασιστική και αυτάρκης, όταν δεχτεί στο σπίτι της αιφνιδιαστική επίθεση από έναν μασκοφορεμένο βιαστή θα προσπαθήσει να ξεπεράσει το συμβάν με απόλυτη ψυχραιμία. Αλλά ο θύτης θα επιμείνει, στέλνοντάς της απειλητικά μηνύματα και παρασύροντάς τη στην αναζήτηση της ταυτότητάς του, η οποία κρύβει όχι μία, αλλά πολλές μεγάλες εκπλήξεις.

Η κυριότερη έχει να κάνει με την ίδια και τον πολύπλοκο, αντιφατικό τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει ουσιαστικά, δηλαδή βαθιά μέσα της, τον τραυματικό/απολαυστικό βιασμό. Ο Ντζιάν και ο σεναριογράφος Ντέιβιντ Μπιρκ βουτάνε σε επικίνδυνα νερά, φροντίζοντας όμως στην πορεία να περιγράψουν έξυπνα και διακριτικά έναν κόσμο που συνδέει άμεσα την απόλαυση με τη βία (και το θέαμα ): από το βιντεοπαιχνίδι στην καθημερινή συμπεριφορά, στους καλούς τρόπους –μιλάμε πάντα για μια αστική, καλοαναθρεμμένη κοινωνικά τάξη– και στις σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονται ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες, προϊσταμένους και υφισταμένους.

Ο Βερχόφεν βρίσκεται στο στοιχείο του και με ένα βιτριολικό σαρκασμό που σπάει κόκαλα (η Ιπέρ πατάει ακριβώς στις ίδιες νότες ) περιγράφει έναν αμοραλιστικό, μοιραία τραυματισμένο μικρόκοσμο που είναι καταδικασμένος να φιλτράρει τις επιθυμίες του μέσα από τις πληγές, τις ενοχές και τα (δεξιοτεχνικά δεμένα με τη θρησκεία ) εγκλήματά του. «Κανείς δεν είναι εδώ αθώος», φωνάζει όσο πιο δυνατά μπορεί ο Βερχόφεν, ψιθυρίζοντας ταυτόχρονα «οπότε, ποιος είναι ένοχος;»

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η καλύτερη, μέχρι σήμερα, ταινία του Πολ Βερχόφεν που ξεσήκωσε κοινό και κριτικούς στο τελευταίο Φεστιβάλ Καννών. Στην ταινία «Elle», η Ιζαμπέλ Ιπέρ υποδύεται μια διευθύντρια που ελέγχει με σιδερένια πυγμή τόσο την εταιρία της, όσο και την προσωπική της ζωή. Αυτό συμβαίνει μέχρι τη στιγμή, που ένας άγνωστος τη βιάζει μέσα στο σπίτι της. Αντί να το καταγγείλει στην αστυνομία, αναλαμβάνει η ίδια να εντοπίσει τον βιαστή της. Όταν όμως τελικά τον βρίσκει, όλα θα πάρουν μια απροσδόκητη τροπή. Η ταινία αποτελεί την κινηματογραφική διασκευή του βιβλίου του Φιλίπ Ντιζάν «Oh!». Πρόκειται για την πρώτη γαλλική ταινία του Πολ Βερχόφεν («Ρόμποκοπ», «Οι στρατιώτες του σύμπαντος», «Βασικό Ένστικτο») Ταινία λήξης του 22ου Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Αθηνών- Νύχτες Πρεμιέρας Συνέντευξη με τον Πολ Βερχόφεν (Claire Vassé, ©SBS) -Πως προέκυψε η ιδέα να μεταφέρετε στη μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα του Φιλίπ Ντζαν; Η ιδέα δεν ήταν δική μου, αλλά του παραγωγού Saïd Ben Saïd. Μου έστειλε το μυθιστόρημα το οποίο βρήκα πολύ ενδιαφέρον. Το υλικό για μια ταινία ήταν ήδη εκεί, αλλά έπρεπε να σκεφτώ διεξοδικά την ιστορία που δε θα είχα σκεφτεί ποτέ μόνος μου. -Τα γυρίσματα ήταν προγραμματισμένα να γίνουν στις ΗΠΑ; Ναι, γι’αυτό κι επιλέχθηκε Αμερικανός σεναριογράφος αρχικά. Σκοπός μας ήταν να μεταφέρουμε τη δράση από το Παρίσι στη Βοστώνη ή το Σικάγο, αλλά είχε προβλήματα αυτό το πλάνο, τόσο καλλιτεχνικά όσο και οικονομικά. Καταλάβαμε νωρίς ότι δύσκολα θα δεχόταν Αμερικανίδα ηθοποιός να πει ναι σ’ αυτό το ρόλο, ενώ η Ιζαμπέλ Ιπέρ ήθελε εξαρχής. Κάποια στιγμή ο Saïd μου είπε «Γιατί παλεύουμε να κάνουμε αυτή την ταινία στις ΗΠΑ; Πρόκειται για Γαλλικό μυθιστόρημα, η Ιζαμπέλ Ιπέρ θέλει να το κάνει- είμαστε χαζοί!» Είχε δίκιο. Συνειδητοποιώ πια ότι δε θα μπορούσα ποτέ να κάνω αυτή την ταινία στις ΗΠΑ και να έχει την ίδια αυθεντικότητα. --Όπως οι περισσότερες από τις ηρωίδες σας, η Μισέλ είναι μια δυνατή γυναίκα, αλλά αντιδρά με σοκαριστικό τρόπο στο βιασμό. Είναι μια ιστορία, δεν είναι αληθινή ζωή ούτε μια φιλοσοφική άποψη για τις γυναίκες! Αυτή η συγκεκριμένη γυναίκα αντιδρά μ’ αυτό τον τρόπο, χωρίς να σημαίνει ότι όλες οι γυναίκες αντιδρούν έτσι ή ότι θα έπρεπε να αντιδρούν έτσι. Αλλά η Μισέλ το κάνει. Δουλειά μου ήταν να κατευθύνω αυτή την ιστορία με τον πιο αξιόπιστο κι αληθοφανή τρόπο που μπορούσα. Χρωστάω πολλά φυσικά στην Ιζαμπέλ Ιπέρ, της οποίας η καταπληκτική ερμηνεία κάνει το χαρακτήρα της απολύτως πειστικό. -- και στη σκηνοθεσία σας που δε θα προσπαθεί ποτέ να αιτιολογήσει. Φυσικά, δεν υπάρχει κάτι να εξηγήσω. Αφήνω τις εξηγήσεις για το κοινό με βάση αυτά που τους δίνονται. -- Είστε ο μετρ της ασάφειας. Όταν η Ιζαμπέλ Ιπέρ είδε την ταινία, αυτό ήταν ένα από τα πράγματα που μου είπε: «το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η συνεχής ασάφεια». Έχει δίκιο- είναι πάντα ασαφές. Είναι δύσκολο να κατανοήσεις πλήρως αυτή τη γυναίκα. Στο τέλος, δεν είναι ξεκάθαρο τι θα έπρεπε να σκεφτείς. Μου αρέσει να αφήνω ανοιχτές τις εναλλακτικές. Ακριβώς όπως και στη ζωή, ποτέ δεν ξέρεις τι κρύβεται πίσω από ένα χαμόγελο. --Παρά τη βία των επιθέσεων, δε βλέπουμε ποτέ τη Μισέλ πληγωμένη. Όχι, κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ συμβατικό. Θα πέφταμε στο μελόδραμα και τη βαρεμάρα. Είναι πιο διασκεδαστικό να αιφνιδιάζεις το κοινό από το να αναπαράγεις ξανά και ξανά κάτι που έχουν δείξει τόσοι σκηνοθέτες. Είμαι μεγάλος θαυμαστής του Στραβίνσκι και του ασυνηθίστου τρόπου που συνθέτει τις συμφωνίες του αλλοιώνοντας το φυσιολογικό. Αυτή η καλλιτεχνική απόφαση αλλάζει τη συμπεριφορά της Μισέλ και το χαρακτήρα της: Με βίασαν αλλά δεν πειράζει. Ας πιούμε! -- Η απόφαση σας έχει και ηθικές συνέπειες: δεν περιγράφετε τη Μισέλ σα θύμα. Χρησιμοποιεί την ειρωνία με ιδιαίτερη ζωντάνια. Ακριβώς όπως και η πλοκή, η ηθική είναι ανοιχτή σε χειρισμό. Πρέπει να προσπαθήσουμε να βγούμε από την πεπατημένη οδό, όσο πιο γρήγορα μπορούμε. Ούτε ο Ντζαν παρουσιάζει τη Μισέλ ως θύμα. Η αντίθετη πορεία θα ήταν ασυνεπής προς το βιβλίο. -- Είναι η πρώτη ταινία που γυρίζετε στη Γαλλία. Και το διασκέδασα απίστευτα γιατί υπάρχει διάχυτος ο σεβασμός για τον κινηματογράφο και τους σκηνοθέτες στη Γαλλία. Περισσότερο από την Ολλανδία ή τις ΗΠΑ. Δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα εκτός από το κεφάλι μου! Πριν έρθω στη Γαλλία, υπέφερα από τρομερούς πονοκέφαλους που δε μπορούσε να εξηγήσει ο γιατρός μου. Τη στιγμή που ήρθα στο Παρίσι κι άρχισα να εργάζομαι για την ταινία, έφυγαν δια παντώς. Νομίζω ότι οι πονοκέφαλοι προέρχονταν από φόβο- το φόβο του αγνώστου, το φόβο μιας άγνωστης κουλτούρας και γλώσσας. Μετά από καριέρα 25 χρόνων στην Ολλανδία, κι άλλων 15 στις ΗΠΑ, ήταν ένα πραγματικό βήμα προς το άγνωστο. Και ήταν σπουδαίο γιατί όταν βουτάς στο άγνωστο μπορείς να γίνεις πολύ δημιουργικός. -- Πως ήταν η συνεργασία με Γάλλους ηθοποιούς; Υπέροχη. Κι όχι πολύ διαφορετική απ’ότι με τους άλλους ηθοποιούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, δε γνώριζα προηγούμενες δουλειές τους. Τους διάλεξα ενστικτωδώς. Ήθελα γοητευτικούς, όμορφους ηθοποιούς κι όχι ιδιαίτερα Γάλλους! Νομίζω ότι τους πέρασα από Αμερικάνικο φίλτρο- οι οδηγίες μου ήταν βασικές: λιγότερες κινήσεις. Ήταν συναρπαστικό να βλέπεις ένα εξαιρετικό ηθοποιό όπως ο Τσαρλς Μπέρλινγκ, να αλλάζει το στυλ της ερμηνείας του από το ένα λεπτό στο άλλο. -- Η Ιζαμπέλ Ιπέρ γνώριζε τη δουλειά σας; Έξι ή εφτά περίπου χρόνια πριν, το Turkish delight παιζόταν στο La Cinémathèque Française και η Ιζαμπέλ ήταν εκεί για να παρουσιάσει την ταινία. Είπε ότι το είδε για πρώτη φορά όταν ήταν πολύ μικρή, και ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους έγινε ηθοποιός. Η Ιζαμπέλ είναι ατρόμητη. Τίποτα δεν αποτελεί πρόβλημα για εκείνη. Θα δοκίμαζε τα πάντα, είναι εξαιρετικά γενναία. -- κι ο Λοράν Λαφίτ; Όταν συναντηθήκαμε, ζήτησα από το Λοράν να κάνει τη σκηνή που προτείνει στη Μισέλ να της δείξει το λέβητα στο υπόγειο του, με ένα δαιμονικό βλέμμα, αλλά φορώντας συνεχώς ένα χαμόγελο. Και τα κατάφερε. Και είναι τόσο όμορφος! -- και η επιλογή του Στεφάν Φονταίν ως Διευθυντή φωτογραφίας; Ήθελα μια πιο χαλαρή αίσθηση, όχι ιδιαίτερα κορνιζαρισμένη. Μελέτησα αρκετούς Γάλλους διευθυντές φωτογραφίας και ο Στεφάν του Ένας Προφήτης και Σώμα με Σώμα, απλά ξεχώρισε. Πρότεινα να κάνουμε τα γυρίσματα με δύο κάμερες, όλες οι σκηνές είχαν στηθεί για δύο κάμερες, πολύ συχνά τοποθετημένες κοντά μεταξύ τους για να εξυπηρετήσουν τη συνέχεια, έτσι ώστε το μοντάζ να μην είναι τόσο εμφανές. Χρησιμοποιήσαμε μεγάλης διάρκειας λήψεις με χειροκίνητες κάμερες, σε αντίθεση με προηγούμενες δουλειές μου. Ήθελα μια μη επιτηδευμένη λήψη- σαν κάποιος να παρακολουθούσε. -- Ο τίτλος της ταινίας; Το “Oh…” μου θύμιζε την Ιστορία της Ο. Το Εκείνη ήταν ιδέα του παραγωγού μου και θεωρώ ότι αντιπροσωπεύει την καρδιά της ταινίας που εστιάζει σε μια και μόνο γυναίκα. Φιλμογραφία

• Elle - Εκείνη • Tricked • Black book - Μαύρη λίστα, Βραβείο Young Cinema (Φεστιβάλ Βενετίας) • Hollow man Αόρατο άγγιγμα, Βραβείο Κοινού (Φεστιβάλ Λοκάρνο) • Starship troopers - Στρατιώτες του σύμπαντος • Showgirls • Basic Instict - Βασικό ένστικτο • Total Recall - Ολική επαναφορά Τιμητικό Βραβείο Όσκαρ για τα Ειδικά Εφέ/Ειδικού Επιτεύγματος Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερου Ήχου και Ηχητικών εφέ • Roboccop - Ρόμποκοπ: Ο Μπάτσος Ρομπότ Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Επιστημονικής Φαντασίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Καλύτερου Μακιγιάζ, Σεναρίου και Ειδικών Εφέ (Βραβεία Saturn) • Flesh & Blood - Σάρκα και αίμα • The 4th Man - Ο 4ος άνθρωπος • Spetters - Σπέτερς, ο Χορός των Ξεγραμμένων • Voorbij (TV) • Soldaat Van Oranje - Ο Μεγάλος Σαμποτέρ Υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας • Keetje Tippel • Turkish Delices - Λουλούδι της σάρκας Υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. • Business is business • De worstelaar • Floris (12 επεισόδια – TV) • Portret van Anton Adriaan Mussert (ντοκιμαντέρ) • Het korps mariniers (μικρού μήκους – ντοκιμαντέρ) • Feest ! (μικρού μήκους) • De Lifters (μικρού μήκους) • Niets Bijzonders (μικρού μήκους) • Een hagedis teveel (μικρού μήκους)

Ο Φιλίπ Τζιαν είναι Γάλλος συγγραφέας που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Παρίσι. Σπούδασε δημοσιογραφία, ενγώ για να επιβιώσει έχει εργαστεί ως αχθοφόρος, αποθηκάριος, νυκτερινός εισπράκτορας διοδίων και ρεπόρτερ στο Detective. Έχει γράψει συνολικά 15 μυθιστορήματα, ενώ τα έργα του που έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα είναι: (2012) Ασυγχώρητοι (2010) Doggy Bag (2003) Πέρα από τα όρια (1996) Ραχοκοκαλιά (1995) Δολοφόνοι (1989) Μπέτυ Μπλου Ιζαμπέλ Ιπέρ Η Ιζαμπέλ Ιπέρ σπούδασε Σλαβικές κι Ανατολικές Γλώσσες, ενώ έκανε ταυτόχρονα μαθήματα υποκριτικής στο Παρίσι, στην Εθνική Ακαδημία Δραματικών Τεχνών. Κέρδισε αμέσως την προσοχή του κοινού με τις πρώτες εμφανίσεις της στα Les Valseuses, Aloise , The Judge και Assassin. Απέσπασε το Βραβείο της πιο Υποσχόμενης Νέας Ηθοποιού από τη Βρετανική Ακαδημία για το ρόλο της στο The Lacemaker. Η σχέση της με τον Κλοντ Σαμπρόλ της επέτρεψε να αναδειχτεί σε όλα τα είδη ταινιών: στην κωμωδία με το The Swindle, στο δράμα με το Story of Women, στο φιλμ νουάρ με το Merci pour le chocolat, στην κλασική λογοτεχνία με το Madame Bovary, ακόμη και στο είδος της πολιτικής ταινίας με το Comedy of Power. Έχει βραβευτεί πολλάκις για τους ρόλους της στις ταινίες του Κλοντ Σαμπρόλ: στις Κάννες για το Violette Nozière, στη Βενετία για το Story of Women, στη Μόσχα για το Madame Bovary, και ξανά στη Βενετία και τα Βραβεία Σεζάρ για το La Cérémonie. Η Ιζαμπέλ Ιπέρ έχει συνεργαστεί με καταξιωμένους Γάλλους σκηνοθέτες όπως οι Ζαν Λυκ Γκοντάρ, Αντρέ Τεσινέ, Μορίς Πιαλά, Πατρίς Σερό, Μπενουά Ζακό, Κλαιρ Ντενί, Ολιβιέ Ασσάγιας, Φρανσουά Οζόν, Αν Φοντέν, όπως και με διεθνείς όπως οι Ότο Πρέμινγκερ, τους αδερφούς Ταβιάνι, Μάρκο Φερέρι, Ντέιβιντ Ο΄Ράσελ, Αντρέι Βάιντα, Μίκαελ Χάνεκε. Η Βενετία την τίμησε με το Ειδικό Χρυσό Λέοντα της Επιτροπής για τη συνεισφορά της στον κινηματογράφο. Στις Κάννες βραβεύτηκε δύο φορές για τις ερμηνείες της , ενώ ήταν πρόεδρος της επιτροπής για την 62η διοργάνωση του Φεστιβάλ. Η Ιπέρ έχει ταυτόχρονα μια αξιόλογη καριέρα στο θέατρο. Έχει συνεργαστεί μεταξύ άλλων με τους Μπομπ Γουίλσον, Πίτερ Ζάντεκ και Κλοντ Ρεγκί. Φέτος εμφανίζεται στο Les Fausses Confidences του Λυκ Μποντί. Η Ιπέρ πρωταγωνίστησε σε τρεις ταινίες που επιλέχθηκαν για το περσινό Φεστιβάλ Καννών: Ο Ήχος της Σιωπής (Louder than Bombs), Valley of Love του Γκιγιόμ Νικλού και Άσφαλτος (Asphalte) του Σάμιουελ Μπένεκτριτ. Η Ιζαμπέλ Ιπέρ έχει λάβει τους τιμητικούς τίτλους Ιππότης του Εθνικού Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής, Ιππότης του Εθνικού Τάγματος Αξίας και Διοικητής του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών στη Γαλλία.