Under the Tree
Ισλανδία, Πολωνία, Δανία, Γερμανία, Γαλλία, 2018
Σκηνοθεσία: Χάφτεϊν Γκούναρ Σίγκουρδσον
Σενάριο: Χάφτεϊν Γκούναρ Σίγκουρδσον
Φωτογραφία: Μόνικα Λενζέφσκα
Μοντάζ: Κριστιάν Λουμφιόρδ
Μουσική: Ντάνιελ Μπγιάρνασον
Πρωταγωνιστούν: Σιγκούρδουρ Σιγκούρζονσον, Μπορστάιν Μπάχμαν
Διάρκεια: 89 λεπτά

Στα προάστια του Ρέικιαβικ, η κόντρα δύο οικογενειών που μένουν σε διπλανά σπίτια, η οποία θα ξεκινήσει από ένα δέντρο που ρίχνει τη σκιά του στη διπλανή αυλή, θα οδηγήσει σε μια κωμικοτραγική και εξωφρενική κατάσταση.
Ξεκινώντας από το οικογενειακό δράμα τούτο το μικρό ισλανδικό διαμαντάκι-έκπληξη βάζει μεθοδικά φωτιά σε ένα πολυεπίπεδο ψυχολογικό θρίλερ με στοιχεία μαύρης κωμωδίας που εισχωρεί βαθιά στις ανθρώπινες εμμονές και την αδυναμία μας να συνυπάρξουμε και να κοιτάξουμε κάτω από το δέρμα των καταστάσεων.
Ξεχάστε τους παραμορφωτικούς φακούς, τα καπνισμένα κοντινά, τις ψυχοτροπικές συνθέσεις. Ο φόβος και η παράνοια (και το τραύμα και η κατάθλιψη) στην ταινία του Γκούναρ Σίγκουρντσον, βασισμένη εξ ημισείας και σε δικό του σενάριο (από μια ιστορία του Χάλνταρ Μπράιντφιορδ) θα έχει θάλαμο τις μονοκατοικίες των προαστίων, φορείο τα απαλλαγμένα από φαντεζισμούς καδραρίσματά του και νυστέρι ένα σενάριο που σκιαγραφεί και ορίζει άριστα και ωρολογιακά την πορεία της ιστορίας.
Ένας κουρασμένος σύζυγος που βλέπει στο laptop περιπτύξεις απ' το δικό του βιντεοσκοπημένο ερωτικό παρελθόν, μια σύζυγος που βασισμένη και στην δική της κόπωση τον εξορίζει άμεσα στο πυρ το εξώτερον, η οικογένεια του συζύγου που έχει χάσει τον έτερο γιο από αυτοκτονία, ο πατέρας που προσπαθεί να ζήσει τη θλίψη του, η μάνα που έχει τραυματιστεί ολέθρια κι αδυνατεί, οι διπλανοί ιδιοκτήτες που για κάποιον λόγο είναι απολύτως μισητοί στη μάνα και, φυσικά, ένα δέντρο που θα γίνει και ο πυροκροτητής του εκρηκτικού μηχανισμού.
Η ολική απουσία πνευματικότητας στη σχέση μας με δομικές αλήθειες της ζωής οδηγεί σε μια εκρηκτική αναγωγή από το καθημερινό στο τρομακτικό.
Αν και ο σαφής ηγέτης της ιστορίας είναι το άριστα δομημένο σενάριο που παίρνει το έργο από το χέρι και το περπατάει με σιγουριά (ίσως αυτό να της στερεί και την παραπάνω αυτοσχεδιαστική ελευθερία μιας κάποιας απογείωσης), είναι η εντυπωσιακή διαχείριση του τόνου από τον σκηνοθέτη που φροντίζει με τέλειες πινελιές από την αρχή να μεταδώσει στον θεατή την σατιρική, σκοτεινή μεν αλλά σατιρική εντελώς, διάθεση του έργου απέναντι στα τεκταινόμενα.
Τα οποία εκτοξεύουν το έργο στο διάστημα της, χωρίς υπερβολή, μείζονος έκπληξης που διυλίζει με σατιρικό μένος τον μικροαστισμό, την σκανδιναβική αυτοκτονικότητα, την μετατραυματική κατάθλιψη, την οικογενειακή παθογενή μέγγενη και, ακόμα περισσότερο, την θλιβερά ατελή σύγχρονη ανθρώπινη κατάσταση. Μια κατάσταση εξατομικευμένη σε τέτοιο βαθμό και τόσο άγρια ανέτοιμη μέσα στην ολική απουσία πνευματικότητας της σχέσης της με δομικές αλήθειες της ζωής (το σεξ, το γήρας, η οικογενειακή ευθύνη, ο σεβασμός στην ανθρώπινη ιδιοκτησία αλλά και η ορθή τοποθέτησή της μπροστά στην ανθρώπινη ζωή) που στην πραγματικότητα η εκρηκτική αναγωγή από το καθημερινό στο τρομακτικό απέχει μια «κακή» στιγμή μακριά.
Μη φανταστεί κανείς από τα παραπάνω πως έχει να κάνει μ' ένα αποξενωμένο art house με στόχο το φεστιβαλικό περισπούδαστο. Αντιθέτως η ταινία σε γραπώνει από το δεύτερο λεπτό της με καθημερινότητα σκανδαλώδη και συνάμα διπλανή και αρχίζει να αναπτύσσεται μ' έναν τρόπο ραγδαίο, συνεπτυγμένο και σαφή που άλλες ταινίες, ενδεχομένως και πηγές έμπνευσης τούτης εδώ (Πολάνσκι, Μέντες, Λιντς, Χάνεκε πρωτίστως), είναι πολύ πιο άσκοπα δαιδαλώδεις, τονικά αραιές και απροσπέλαστες.
Εδώ, αν ξεπεράσεις τον σουρεαλισμό της κλιμάκωσης και βουτήξεις στα σατιρικά νερά της, θα βρεθείς ενώπιον του σπάνιου παραδείγματος εξαιρετικής ευρωπαϊκής δουλειάς που δεν κρυφοφλερτάρει με το χολιγουντιανό της ριμέικ (πιθανόν θα το έχει, εκτιμώ, πάντως), που δεν επαιτεί μέσα, λεφτά και ερμηνείες άλλου διαμετρήματος (κατά βάση τις έχει κιόλας, ιδίως από τη μάνα) και χαράσσει με άψογη αυτάρκεια την περίμετρο των στόχων της, αυτοπροφυλασσόμενα αλλά ποτέ επισκιαζόμενα από το (συμβολικό ασφαλώς) δένδρο του τίτλου.
Το κοινό της δεν θα την χορταίνει στα εκλεκτά, οικονομικά 85 λεπτά της, είθε να βρει κι ένα μεγαλύτερο να την εκτιμήσει δεόντως.

Το αγαπημένο θέμα της μυθοπλασίας της Βόρειας Ευρώπης –η αποσύνθεση των κοινωνικών δεσμών που κρύβεται πίσω από τους τοίχους των σπιτιών– αναδεικνύεται μέσα από μια περίτεχνη πολυφωνική σύνθεση που ανακαλύπτει την αρμονία μέσα στο χάος.

Το «Κάτω από το Δέντρο» αποτέλεσε την επίσημη πρόταση της Ισλανδίας για τα Όσκαρ του 2018.

Ο Σκηνοθέτης Χάφστεϊν Γκούναρ Σίγουρδσον
Ο Χάφστεϊν Γκούναρ Σίγουρδσον γεννήθηκε στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας το 1978. Είναι απόφοιτος του περίφημου προγράμματος σπουδών κινηματογράφου του Columbia University (Νέα Υόρκη). Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Either Way προβλήθηκε σε φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο, ενώ στην Αμερική γυρίστηκε ένα remake της υπό τον τίτλο Γελαστός πρίγκηπας (σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Γκόρντον Γκριν, με πρωταγωνιστές τον Πολ Ραντ και τον Εμίλ Χιρς). To 2012 ο Χάφστεϊν Hafsteinn ψηφίστηκε ως ένας από τους «Δέκα Ευρωπαίους σκηνοθέτες που πρέπει να προσέξεις» από το περιοδικό Variety.

Φιλμογραφία

2007 Feature Skröltormar
2011 Á annan veg | Either Way
2014 París Norðursins | Paris of the North
2017 Undir trénu | Under the Tree | Κάτω από το δέντρο