Μια νύχτα στην όπερα

Α Night at the Opera. ΗΠΑ, 1935. Σκηνοθεσία: Σαμ Γουντ. Σενάριο: Τζορτζ Σ. Κάουφμαν, Μόρι Ράισκιντ. Ηθοποιοί: Γκράουτσο, Τσίκο και Χάρπο Μαρξ, Κίτι Κάρλαϊλ, Αλαν Τζόουνς, Μάργκαρετ Ντιμόντ. 93 λεπτά.

Ο κόσμος της όπερας δέχεται τα πυρά της τρελής, ανατρεπτικής κωμωδίας των αδερφών Μαρξ, επιβεβαιώνοντάς μας πως ο κόσμος χωρίς τους Μαρξ θα ήταν πολύ, μα πολύ ανιαρός.

«Μπορεί να πάρει το πλοίο αύριο;» ρωτάει ο Γκράουτσο τον Τσίκο, ενώ διαπραγματεύονται ένα συμβόλαιο για να φέρουν στην Αμερική έναν διάσημο τενόρο. «Αν τον πληρώσεις αρκετά χρήματα, έρχεται και χθες» του απαντά ο Τσίκο, για να προσθέσει: «Πόσα πληρώνεις;». Αφού σκέφτεται για λίγο, ο Γκράουτσο απαντά: «Δεν ξέρω... για να δούμε, αν του δώσω χίλια δολάρια τη βραδιά... δικαιούμαι κι ένα μικρό κέρδος... τι θα έλεγες για δέκα δολάρια τη βραδιά;». Ενώ στη συνέχεια, αρχίζουν να αφαιρούν τα διάφορα έξοδα, τους φόρους και το ποσοστό του Τσίκο, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα πως ο τενόρος θα μπορέσει να τους... ξοφλήσει φτάνει να μην τραγουδά πολύ συχνά!

Αυτό δεν είναι παρά ένα μικρό δείγμα της παράλογης, σουρεαλιστικής, συχνά ανατρεπτικής κωμωδίας των Μαρξ Μπράδερς, στην ταινία τους «Μια νύχτα στην όπερα» που προβάλλεται σε επανέκδοση, μια -πρέπει να πω από την αρχή- από τις καλύτερες, μαζί με την ανεπανάληπτη «Σούπα από πάπια», κωμωδίες τους, κλασική κωμωδία των τριών (αρχικά ήταν τέσσερις) αδερφών Μαρξ, του Γκράουτσο με το μουστάκι, το σβησμένο πούρο και τα απίθανα λογοπαίγνια, του Τσίκο με την ψεύτικη ιταλική προφορά και του Χάρπο, του «βωβού» αδερφού με την ξανθιά περούκα που κυνηγούσε τα κορίτσια σταματώντας χωρίς να νοιάζεται την όποια πλοκή της ταινίας.

Στο «Μια νύχτα στην όπερα», ο Γκράουτσο ερμηνεύει τον Οτις Ντρίφτγουντ που προσπαθεί να ξεγελάσει την πλούσια κυρία Κλέιπουλ (η παχουλή Μάργκερετ Ντιμόντ που σ' όλες τις ταινίες τους δέχεται απτόητα τις συνεχείς προσβολές του Γκράουτσο) να επενδύσει τα χρήματά της σε μια εταιρεία όπερας. Ταυτόχρονα, ο Τομάσο (Χάρπο) και ο Φιορέλο (Τσίκο) προσπαθούν να πείσουν τον Οτις να προσλάβει στην όπερα ένα νεαρό ζευγάρι τραγουδιστών στη θέση του διάσημου τενόρου που αρχικά ήθελε να προσλάβει ο Οτις.

Από τις πρώτες κιόλας σκηνές (με τον Γκράουτσο σ' ένα εστιατόριο να «στήνει» την κυρία Κλέιπουλ για χάρη μιας ωραίας ξανθιάς) ο θεατής μπαίνει κατευθείαν στο κλίμα της κωμωδίας των Μαρξ. Κωμωδία που συνεχίζει με τον ίδιο τρελό ρυθμό στη μιάμιση ώρα που διαρκεί η ταινία. Ανάμεσα στις πιο απολαυστικές εκείνη με τον Γκράουτσο, στριμωγμένο με δεκάδες άλλα άτομα σε μια μικρή καμπίνα του πλοίου, ενώ περιμένει την κυρία Κλέιπουλ για ένα, όπως της υπόσχεται, «τετ-α-τετ», εκείνη με τους Γκράουτσο και Τσίκο να κάνουν κομματάκια ένα συμβόλαιο ή την ξεκαρδιστική σκηνή του φινάλε με τους τρεις αδερφούς να κάνουν άνω-κάτω την όπερα για να μπορέσουν ν' αντικαταστήσουν τον Ιταλό τενόρο με το δικό τους ζευγάρι τραγουδιστών.

Για να τελειοποιήσουν την κωμωδία τους, οι Μαρξ μαζί με τους δύο σεναριογράφους τους (Κάουφμαν και Ράισκιντ) έκαναν για 24 μέρες τουρνέ το έργο στα θέατρα της επαρχίας, για να μπορέσουν να επεξεργαστούν όσο καλύτερα τα διάφορα γκαγκ τους. Αποτέλεσμα, μία από τις πιο τρελές, απολαυστικές κωμωδίες τους. Μπορεί η θεωρία του Μαρξ να βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο περιθώριο, η κωμωδία όμως των Μαρξ παραμένει πάντα ζωντανή και επίκαιρη.

Σαρκασμός της σοβαροφάνειας

Σαν ταύροι σε υαλοπωλείο εξορμούν οι αδελφοί Mαρξ «Mια νύχτα στην όπερα».

Ο κόσμος των αδελφών Μαρξ δεν συμμορφώνεται με τον κόσμο των ενηλίκων που καταρρέει κάτω από την καταστροφική τους μανία. Και το «Μια νύχτα στην όπερα» («Α Night at the opera»), γυρισμένο το 1935, είναι η έκτη από τις 13 ταινίες τους. Και η τελευταία καλή τους, καθώς στις υπόλοιπες η κούραση ήταν εμφανής και η επανάληψη έγινε μανιέρα. Ανετα βέβαια θα μπορούσε να τους χαρακτηρίσει κανείς τους πιο αναρχικούς κωμικούς στην ιστορία του κινηματογράφου. Στο πέρασμά τους διαλύουν τα πάντα. Τόσο οι χαρακτήρες τους όσο και η θεματολογία των καλύτερων ταινιών τους («Horse feathers» και «Dack soup»), δεν χωράνε στα δεδομένα κοινωνικά πλαίσια του «αμερικανικού ονείρου». Αλλά και σε καμία άλλη συμβατική κοινωνία!

Οι αδελφοί Μαρξ ήταν τέσσερις, αλλά έμειναν τρεις, οι εξής δύο: ο Γκρούτσο. Λογοπαίγνιο της εποχής που ταιριάζει γάντι στη περίπτωσή τους, καθώς ο Γκρούτσο - 1890-1977 - ήταν ο φυσικός ηγέτης και η κορυφαία κωμική προσωπικότητα της ομάδας. Μια κινούμενη γελοιογραφία που φορά σμόκιν, περπατά καμπουριαστός, έχει ψεύτικο ζωγραφιστό μουστάκι και το αιώνιο πούρο στα χείλη του. Ασταμάτητα φλύαρος, φλερτάρει ή ξεφουρνίζει συνεχώς σουρεαλιστικές φράσεις, λογοπαίγνια, σαρκασμούς, σόκιν ανέκδοτα και χωριάτικα αστεία. Ήταν το υπέρλαμπρο άστρο της σουρεαλιστικής κωμωδίας και ίνδαλμα των μεγαλύτερων κωμικών του κινηματογράφου.

Στον αντίποδα του φλύαρου Γκρούτσο βρίσκεται ο μουγκός Χάρπο - 1888-1964 - ένας επιθετικός μίμος με ξανθιά περούκα που παίζει άρπα και θα έλεγε κανείς πως ξεφύτρωσε από τις ρωμαϊκές αρένες. Ο Τσίκο - 1887-1961 - είναι ο μποέμ, ο τυχοδιώκτης, ο τύπος του μικροκομπιναδόρου που κυνηγά το κέρδος στον ιππόδρομο, αγαπά τα στοιχήματα και τα χαρτοπαίγνια και έλκεται από τη μεγάλη ζωή χωρίς να είναι διατεθειμένος να κοπιάσει γι' αυτήν. Και ο Ζέπο - 1901-1985 - ήταν ο άτυχος της οικογενείας, καθώς οι κριτικοί δεν τον πήγαιναν και γρήγορα εγκατέλειψε την ομάδα.

Στο «Μια νύχτα στην όπερα» - στους ελληνικούς κινηματογράφους, παλιά, είχε βγει με τον τίτλο «Σκάνδαλα στην όπερα» - οι αδελφοί Μαρξ μπαίνουν στην... υψηλή κοινωνία! Δύο εραστές που συμμετέχουν στην όπερα δυσκολεύονται να είναι μαζί, καθώς ο άνδρας δεν έχει καθιερωθεί ως τενόρος... Και οι Μαρξ, χρησιμοποιώντας τα μοναδικά κόλπα τους, κανονίζουν να λείπει ο τενόρος - σταρ της παράστασης, ώστε ο νεαρός τενόρος να έχει την ευκαιρία του... Ο Γκρούτσο κάνει μια ντελιριακή ομιλία απευθυνόμενος στα παιδιά της ορχήστρας και δεν σου μένει άντερο. Και μαζί με τη σκηνή της καταστροφής της παράστασης του Τροβατόρε στο τέλος της ταινίας, έχουν μείνει στην ιστορία του σινεμά με τη μουσική να συνοδεύει τα γκαγκ και τη δράση, χωρίς να υποβαθμίζεται σε υπόκρουση.

H σκηνοθεσία είναι του Σαμ Γουντ - 1883-1949 - ενός από τους πρώτους σκηνοθέτες του Χόλιγουντ, που στην καριέρα του γύρισε 35 βουβές ταινίες και πάνω από 100 ομιλούσες. Για τους αδελφούς Μαρξ σκηνοθέτησε άλλη μία, το '37 («Α day at the races» - ελληνικός τίτλος «Ένα σκάνδαλο στις κούρσες»).