Grbavica. Αυστρία/Βοσνία-Ερζεγοβίνη/Γερμανία/Κροατία. Σκηνοθεσία-σενάριο: Γιασμίλα Σμπάνιτς. Ηθοποιοί: Μιριάνα Καράνοβιτς, Λούνα Μίγιοβιτς, Λέον Λούσεφ, Κέναν Κάτιτς. 91'

Η σχέση ανάμεσα σε μια μοναχική μητέρα και την έφηβη κόρη της, με τις πληγές από τον πρόσφατο πόλεμο στο Σεράγεβο να επηρεάζουν και να καθορίζουν τη ζωή τους, σε μια συγκινητική, ανθρώπινη, βραβευμένη με τη Χρυσή Αρκτο του Βερολίνου, ταινία.

Η βραβευμένη με τη Χρυσή Αρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου ταινία της πρώην ντοκιμαντερίστριας Γιασμίλα Σμπάνιτς, είναι ένα μικρό, συγκινητικό, χαμηλών τόνων έργο, που εκτυλίσσεται σ' ένα προάστιο (την Γκορμπαβίτσα) του σημερινού Σεράγεβο, όπου δεν έχουν ακόμη επουλωθεί οι πληγές του πρόσφατου πολέμου.

Η πρωταγωνίστρια Εμα (ερμηνεία δοσμένη με ευαισθησία από τη Μιριάνα Καράνοβιτς, γνωστή μας από το «Underground» του Εμίρ Κουστουρίτσα) είναι μια μοναχική, 30άρα Βόσνια μητέρα που προσπαθεί να μεγαλώσει μιαν ατίθαση 12χρονη κόρη, τη Σάρα.

Η Μιριάνα Καράνοβιτς στην ταινία της Γιασμίλα Σμπάνιτς «Σεράγεβο σ' αγαπώ»

Η Εμα, θύμα ομαδικού βιασμού από στρατιώτες στη διάρκεια του πολέμου, παρακολουθεί μια φορά το μήνα την κρατική ομαδική θεραπεία, απλά και μόνο για να εισπράξει τα χρήματα που προσφέρονται στα θύματα του πολέμου, χωρίς να συζητά η ίδια το πρόβλημά της με τις άλλες γυναίκες, προτιμώντας, για να καλύψει τα σχολικά έξοδα της Σάρας, να εργάζεται γκαρσόνα στο νυχτερινό κέντρο ενός γκάνγκστερ.

Η Σάρα πιστεύει πως ο πατέρας της ήταν ήρωας του πολέμου, όταν όμως το σχολείο προσφέρει δωρεάν διακοπές στα παιδιά των ηρώων του πολέμου, η μητέρα της δεν κατορθώνει να παρουσιάσει τα κατάλληλα χαρτιά που να αποδεικνύουν τη δράση του πατέρα. Γιατί πίσω από την ιστορία αυτή, η Εμα κρύβει ένα τρομερό μυστικό από την κόρη της. Μυστικό που θα ταρακουνήσει την ήδη κρίσιμη σχέση τους.

Η Ζμπάνιτς δημιουργεί πάνω απ' όλα τη σωστή ατμόσφαιρα μέσα στην οποία κινεί τα πρόσωπά της: ένα Σεράγεβο που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του, με ακόμη άλυτα τα περισσότερα προβλήματα του πολέμου, με τους μικροαπατεώνες και τους γκάνγκστερ να προσπαθούν να επικρατήσουν, με την Εμα και τις άλλες γυναίκες ν' αγωνίζονται να ορθοποδήσουν σε μια κοινωνία δύσκολη, σχεδόν εχθρική για τις μοναχικές γυναίκες.

Παρά τις κάποιες αδυναμίες στο σενάριο -ιδιαίτερα στο τελευταίο μέρος όπου όλα εξελίσσονται με τρόπο ραγδαίο, που κινδυνεύει να καταστρέψει το ρεαλισμό που επικρατεί στην ταινία- πρόκειται για ένα συγκινητικό, βαθιά ανθρώπινο δράμα, που η Σμπάνιτς σκηνοθετεί με εκπληκτική για πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη σιγουριά και γνώση.

Σεράγεβο σ’ αγαπώ

«Παράπλευρες απώλειες»

Το «Σεράγεβο σ’ αγαπώ» είναι ένα αισιόδοξο τραγούδι, δημοφιλές στη Βοσνία, το οποίο ακούγεται στον επίλογο του «Grbavica». Ο αυθεντικός τίτλος της ταινίας αναφέρεται σε μια γειτονιά του Σεράγεβου όπου βιάστηκαν δεκάδες γυναίκες κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μία από αυτές είναι και η ηρωίδα της ταινίας (η ιστορία είναι αληθινή): Η Εσμα, που έχει ανάμεικτα συναισθήματα για τη δωδεκάχρονη Σάρα. «Το “Grbavica” είναι πρώτα απ’ όλα μια ταινία αγάπης. Ομως, η αγάπη στην οποία αναφέρεται είναι αναμεμειγμένη με μίσος. Αναρωτήθηκα πολλές φορές τι συναισθηματική αξία μπορεί να έχει η μητρότητα για μια γυναίκα που κουβαλάει στα σπλάχνα της ένα παιδί, το οποίο συνελήφθη υπό την κυριαρχία του συναισθήματος του μίσους». Τα λόγια της νεαρής σκηνοθέτιδος της ταινίας, της Βόσνιας Γιασμίλα Σμπάντιτς, περιγράφουν με σαφήνεια τον θεματικό πυρήνα του «Grbavica».

H Σμπάντιτς περιγράφει με ρεαλισμό το σκηνικό της καθημερινής ζωής στο σημερινό Σεράγεβο και αρχίζει να σμιλεύει χαρακτήρες πάνω στον άξονα της σύγκρουσης της έφηβης με τη μητέρα της. Η Σάρα είναι ένα αγοροκόριτσο που πιστεύει πως ο πατέρας της, τον οποίο δεν γνώρισε ποτέ, είναι ήρωας πολέμου. Η κρίσιμη στιγμή της μεγάλης αποκάλυψης έρχεται μαζί με την «πενταήμερη» του σχολείου. Η Εσμα ζητάει επίμονα το επίσημο πιστοποιητικό του ηρωισμού του πατέρα της, για να επωφεληθεί μιας τιμητικής έκπτωσης που γίνεται στο εισιτήριο της εκδρομής. Η Εσμα, η οποία κάνει το παν για να εξασφαλίσει ολόκληρο το ποσό, αντιδρά και γίνεται η έκρηξη... Η ιστορία εκτυλίσσεται σε χώρους που δίνουν σφαιρική εικόνα της ζωής στο τραυματισμένο Σεράγεβο: Στο μικρό φτωχικό διαμέρισμα της Σάρα και της μητέρας της, στο σχολείο, στο εργοστάσιο, στους χώρους όπου οι βιασμένες γυναίκες προσφεύγουν για ψυχολογική υποστήριξη, στο «σκυλάδικο», στο οποίο ζητάει δουλειά ως σερβιτόρα η Εσμα, όπου ζει και βασιλεύει η μαφία. Το σενάριο είναι καλογραμμένο, η σκηνοθεσία ακριβής και αποτελεσματική και οι ερμηνείες, ιδιαίτερα της νεαρής Λούνα Μίχοβιτς, εξαιρετικές. Το «Σεράγεβο σ’ αγαπώ» βραβεύτηκε με τη Χρυσή Αρκτο στο τελευταίο φεστιβάλ του Βερολίνου.