The Good Shepherd. ΗΠΑ, 2006. Σκηνοθεσία: Ρόμπερτ ντε Νίρο. Σενάριο: Ερικ Ροθ. Ηθοποιοί: Ματ Ντέιμον, Αντζελίνα Τζολί, Αλεκ Μπόλντουιν, Τάμι Μπλάνσαρντ, Μπίλι Κράνταπ, Ρόμπερτ ντε Νίρο, Κιρ Ντουλία, Μάικλ Γκάμπον. 167 λεπτά.

Ο «Καθοδηγητής» είναι μια ιστορία κατασκόπων την οποία θα ζήλευε ο Τζον Λε Καρέ. Είναι η ληξιαρχική πράξη γέννησης της CIA με τη σφραγίδα και τις υπογραφές τριών σπουδαίων του Χόλιγουντ: του Ρόμπερτ ντε Νίρο (ο σκηνοθέτης), του Φράνσις Κόπολα (ο επιφανέστερος μεταξύ των παραγωγών) και του άσημου (ως είθισται για σεναριογράφους) Ερικ Ροθ, που έγραψε ένα από τα καλύτερα σενάρια των τελευταίων χρόνων. Βιτρίνα της ταινίας είναι ο ξεχωριστός Ματ Ντέιμον, ο οποίος αναπολεί τον προ οκταετίας «Ταλαντούχο κύριο Ρίπλεϊ» σε κάποιες κρίσιμες στιγμές για το χτίσιμο του ρόλου του. Ενσαρκώνει έναν φέρελπι νεαρό Αμερικανό, απόφοιτο του Γέιλ, ο οποίος μεταμορφώνεται σε ψυχρό δολοφόνο. Ο Εντουαρντ Γουίλσον, το κεντρικό πρόσωπο του «Καθοδηγητή», είναι ένας κατάσκοπος με αγγελικό πρόσωπο. Ενας άνθρωπος δίχως ηθική και άδειος από συναισθήματα, μετέωρος σαν σκιά ανάμεσα σε ένα τραυματικό παρελθόν και ένα αδιέξοδο μέλλον.

Το σενάριο βασίζεται σε αληθινά γεγονότα και παρουσιάζει τη γέννηση και την ενηλικίωση της CIA, μέσα από το προσωπικό δράμα του Γουίλσον. Χρονικά, καλύπτει την περίοδο από τα τέλη της δεκαετίας του ’30 μέχρι το 1961, όταν κορυφώνεται ο Ψυχρός Πόλεμος με την κρίση στον Κόλπο των Χοίρων. Πρωτίστως ο Ροθ και δευτερευόντως ο Ντε Νίρο σκιαγραφούν έναν κύκλο ίντριγκας και προδοσίας, σε προσωπικό και πολιτικό επίπεδο, αριστοτεχνικά χαραγμένο σε ό,τι αφορά τη δραματουργία και την κλιμάκωση των εσωτερικών εντάσεων. Κύκλος, που ανοίγει την τραγωδία της CIA (η σχεδιασμένη επέμβαση στην Κούβα που οδήγησε σε φιάσκο) και κλείνει με την προσωπική τραγωδία του ταλαντούχου κύριου Γουίλσον, που χάνεται σαν σκιά στο σκοτάδι.

Η ιστορία αρχίζει το 1961 και συνεχίζεται με διαδοχικά φλάσμπακ στο παρελθόν του Γουίλσον. Ενός τυπικού WASP, ο οποίος στρατολογείται στην κλειστή αδελφότητα «Skull and Bones» (στην οποία μυούνται οι ισχυροί της προτεσταντικής λευκής Αμερικής) κατά την αποφοίτησή του από το Γέιλ. Στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γουίλσον, που θέλει να ξεχάσει τον αυτόχειρα πατέρα του, επιλέγεται από έναν «Καλό Ποιμένα» που λογοδοτεί απευθείας στον Αμερικανό πρόεδρο (ο αυθεντικός τίτλος της ταινίας είναι «The Good Shepherd»), να γίνει ιδρυτικό μέλος της κατασκοπικής οργάνωσης ΟSS - το πρόπλασμα της CIA.

O «Kαθοδηγητής» δεν προσφέρει θέαμα και δράση. Είναι ένα στιβαρό κατασκοπικό θρίλερ «δωματίου», που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή, παρά τη μεγάλη διάρκειά του και την όχι ιδιαίτερα πρωτότυπη σκηνοθεσία του. Ο Ροθ παραλληλίζει διακριτικά το χθες με το σήμερα, υπαινισσόμενος τις πρακτικές της ακραίας προτεσταντικής λευκής Αμερική που οδήγησαν στο αδιέξοδο στον Ιράκ.

«Ο καθοδηγητής»

Οι εγκέφαλοι των μυστικών υπηρεσιών Η επιτομή των κατασκοπευτικών ταινιών Άπαντες άριστοι. Ο Νονός των μυστικών υπηρεσιών

«Ο καθοδηγητής». Άριστο το σενάριο του Έρικ Ροθ, πληρέστατη η σκηνοθεσία του Ρόμπερτ Ντε Νίρο, εξαιρετικό το καστ από Ματ Ντέιμον μέχρι Κιρ Ντούλια

Δύο φορές και τις δύο απνευστί. Εκατόν εξήντα επτά λεπτά χωρίς να κουνηθώ στιγμή. Αυτό το σωματικό κριτήριο για τον πληρέστατο «Καθοδηγητή» (Τhe good shepherd) του Ρόμπερτ Ντε Νίρο, μία από τις δύο σπουδαιότερες στιγμές της φετινής αμερικανικής παραγωγής!

Και χειμαρώδες δράμα και κατασκοπεία και οικογενειακό στίγμα και υπαρξιακό αδιέξοδο και ταινία εποχής και όλα. Το ένα μέσα στο άλλο, όπως οι ξύλινες μπάμπουσκες από Ρωσία. Πρώτα το στίγμα της αυτοκτονίας του πατέρα, ύστερα το οικογενειακό δράμα του κεντρικού ήρωα με το όνομα Έντουαρντ Ουίλσον, στη συνέχεια η κατασκοπεία και στο τέλος, στο κέντρο του σύμπαντος ο Νονός της CΙΑ!

Ταυτόχρονα- και όλα οφείλονται σ΄ ένα από τα πιο ολοκληρωμένα σενάρια όλων των εποχών με την υπογραφή του Έρικ Ροθ- στο βάθος του ορίζοντα η ψυχολογία και ο χαρακτήρας του Κονφορμίστα του Μπερτολούτσι. Ταυτόχρονα η αφρόκρεμα της καλής κοινωνίας. Ταυτόχρονα η μασονία. Ταυτόχρονα η συνωμοσία. Ταυτόχρονα η προδοσία. Και ταυτόχρονα η υποκρισία. Μια ιστορία με μετάξι που κάνει φέτες το σύμπαν της επίσημης πολιτικής και της ιδεολογίας της ελεύθερης κοινωνίας.

Πρώτη, μέγιστη, αρετή, η πλάγια, υπολανθάνουσα αναφορά στη σημερινή, κεντρική αμερικανική σκηνή. Άπαντες λευκοί. Άπαντες της αφρόκρεμας. Άπαντες προτεστάντες. Άπαντες- οι πρωτεργάτες- απόφοιτοι πρωτοκλασάτων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων από Γέιλ μέχρι Χάρβαρντ. Έτσι ενώ η ιστορία πηγαινοέρχεται από τη δεκαετία του ΄30 μέχρι το φιάσκο στον Κόλπο των Χοίρων του Κάστρο του ΄60, οι αιχμές, οι συσχετισμοί και οι παραλληλισμοί με την πολιτεία του Μπους είναι τόσο φανεροί όσο το χτύπημα των δίδυμων πύργων και το πλιάτσικο στη Βαγδάτη. Η σκηνή όπου απελπισμένος Σοβιετικός πράκτορας έπειτα από βασανιστήρια ωρών προσπαθεί να πείσει για την ταυτότητά του και που πάνω στην απελπισία του φωνάζει στους Αμερικανούς πράκτορες «Η Ρωσία είναι μια παραφουσκωμένη αγελάδα που δεν είναι, ούτε ήταν απειλή, απλώς σας βολεύει για να διατηρείτε την πολεμική σας βιομηχανία» είναι συνταρακτική. Με απλά λόγια, ο Ντε Νίρο χρησιμοποιεί το «πριν» και αποφλοιώνει το «τώρα».

Δεύτερη αρετή η αλληλοδιαδοχή επεισοδίων, ενσωματωμένων οργανικά στη δράση της ιστορίας, που πλαγίως αναφέρονται στο σύμπαν των μυστικών υπηρεσιών. Το φιάσκο του Κόλπου των Χοίρων (η αποτυχία της CΙΑ, όπως στους δίδυμους πύργους). Η διπλή υπόσταση των Φίλμπι, Μπέρτζες, Μακ Λιν, μεγάλων κεφαλών των βρετανικών υπηρεσιών και παράλληλα μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ. Οι αποσκιρτήσεις Σοβιετικών πρακτόρων, άλλες αληθινές και άλλες πλαστές. Η αναγκαστική συνεργασία του Σοβιετικού «Οδυσσέα» με τον Αμερικανό «Μother» της CΙΑ, δηλαδή όλοι την ίδια δουλειά κάνουμε, απλώς βρισκόμαστε σε αντίπαλα στρατόπεδα. Κάθε κεφάλαιο αυτής της ποταμιαίας ιστορίας ανοίγει μια καταπακτή. Ο Τζον Λε Καρέ πρέπει να αισθάνεται την απειλή του Έρικ Ροθ.

Τρίτη αρετή η διαρκής «πολεμική» διαλεκτική σχέση ανάμεσα στη ρητορεία και την πρακτική του πρωταγωνιστή. Δολοφονίες, συνωμοσίες, δολοπλοκίες, προδοσίες στο όνομα της πατρίδας, της οικογένειας, της Αμερικής. Τίποτα δεν τον σταματάει, τίποτα δεν τον τρομάζει, τίποΠέμπτη τα δεν τον ταράζει. Δολοφόνος με αγγελικό πρόσωπο χωρίς να έχει λερώσει τα χέρια του με μισή ρανίδα αίματος. Νονός χωρίς όπλο. Νονός με πτυχίο Γέιλ. Το στίγμα της προδοσίας χαραγμένο στην καρδιά του από τον πρώτο έρωτά του. Χάνει παντελώς την ψυχή του όταν εγκαταλείπει το κορίτσι του για να παντρευτεί θυγατέρα της καλής κοινωνίας, με το πρόσχημα «είναι έγκυος στο πρώτο μου παιδί». Από εκεί και πέρα κανένα εμπόδιο, κανένας φραγμός. Όποιος βρεθεί στον δρόμο του καταλήγει στον ουρανό. Ακόμα και ο εγγονός του. Ο πλήρης ορισμός του κονφορμίστα, του εργαλείου, του μηχανισμού, του παρασκηνίου. «Απλοί παπουτσήδες του βασιλιά είμαστε», του λέει ο δάσκαλός του. Ο απόλυτος κυνισμός ντυμένος με κοστούμι, γραβάτα, καλοξυρισμένος, πεντακάθαρος αστός, διοπτροφόρος, σιωπηλός, αξιοσέβαστος και εγκεφαλικός.

Τέταρτη αρετή η απόλυτη ταύτιση φόρμας- περιεχομένου. Κορυφαίο επίτευγμα και μέγιστη τόλμη για μια τόσο δαπανηρή αμερικανική παραγωγή. Ο Ντε Νίρο πετάει στα σκουπίδια βία, θόρυβο, μπουνίδια και σκηνοθετεί δράμα συνωμοσίας ψιθύρων και δωματίων. Όλα χαμηλόφωνα, σιγανά, ανεπαίσθητα, υπαινικτικά. Όπως οι σκιές των μυστικών υπηρεσιών. Τα πάντα στα μουλωχτά. Αυτοκόλλητη η πεμπτουσία των πρακτόρων- αληθινών και όχι πέτσινων και ελληνικών- με το ύφος και το ήθος της σκηνοθεσίας. Για να απολαύσει ο θεατής πρέπει να τεντώσει μυαλό και αυτιά.

Πέμπτη και κολοσσιαία αρετή ο χειρισμός τόσων πολλών, πασίγνωστων πρωταγωνιστών, ακόμα και σε ρόλους των πέντε λεπτών. Ναι, το παιδαρέλι ο Ματ Ντέιμον αποδεικνύεται οργανωμένος εγκέφαλος και χρήσιμο «εργαλείο». Ο Άλεκ Μπόλντουιν σπουδαίος ηθοποιός. Το ίδιο και ο Ουίλιαμ Χαρτ. Ακόμα και ο αγνώριστος γεράκος Τζο Πέσι. Οπωσδήποτε ο θηριώδης Μάικλ Γκάμπον, ο Τζον Τορτούρο, η Μαρτίνα Γκέντεκ από τις «Ζωές των άλλων», ο Ντε Νίρο για τρεις σκηνές και ο Μπίλι Γκρούνταπ. Άπαντες πλην της Αντζελίνα Ζολί, που προσπαθεί αλλά δεν μπορεί, για Όσκαρ β΄ ρόλου.

Και τέλος το μοντάζ αλληλοδιαδοχής χρόνων από το ΄30 στο ΄60 με ενδιάμεση στάση την Αγγλία του 1943 και το Βερολίνο του 1945. Σαν γάργαρο ποτάμι, σαν κρυστάλλινη ενότητα χώρου και χρόνου. Από τις ελάχιστες φορές που οι χρονικές εναλλαγές και τα φλας μπακ υπηρετήθηκαν με τόση ομοιογένεια και τόσο οργανικά κολλημένα στον στόχο της ταινίας. Για να τελειώνω με τον ενθουσιασμό μου. Ό,τι ήταν ο «Νονός» του Κόπολα για τη Μαφία, το ίδιο είναι ο «Πληροφοριοδότης» για τη CΙΑ! Με δυο λόγια: Νεαρός της καλής κοινωνίας από πατέρα ναύαρχο και απόφοιτος του Γέιλ, πρώτα οργανώνεται σε αδελφότητα κάποιας μασονίας, ύστερα στρατολογείται στο FΒΙ και στη συνέχεια αναλαμβάνει πρώτο βιολί σε μυστική υπηρεσία, τον πρόδρομο της CΙΑ. Η κεντρική αμερικανική, πολιτική σκηνή το κυρίως πιάτο της ταινίας!