Η εποχή του θερισμού

Harvest Time/Vremya zhatvy. Ρωσία, 2004. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μαρίνα Ραζμπεζκίνα. Ηθοποιοί: Λουντμίλα Μοτόρναγια, Βιατσεσλάβ Μπατράκοφ, Ντίμα Γιάκοβλεφ. 67 λεπτά.

 Μια άλλη εικόνα της ζωής στις σοβιετικές κολεκτίβες, που συνδυάζει την εικαστική ομορφιά των ταινιών του Ντοβζένκο, διανθισμένο όμως μ' ένα πικρό, καταλυτικό χιούμορ.

 Στα 1950, σε κολεκτίβα της Σοβιετικής Ενωσης, εκτυλίσσεται η βραβευμένη σε διάφορα φεστιβάλ (μαζί και της Θεσσαλονίκης) ταινία της ειδικευμένης στο ντοκιμαντέρ Μαρίνας Ραζμπεζκίνα. Η Αντονίνα οδηγεί για ώρες τη θεριστική μηχανή, όχι μόνο για να συντηρήσει τους δύο γιους της και τον ανάπηρο από τον πόλεμο (του λείπουν τα δύο πόδια) άντρα της αλλά και να κερδίσει, όπως πιστεύει, το ύφασμα-δώρο που χρειάζεται για το σπίτι της. Μόνο που για την εξαιρετική, «σταχανοβίτικη» απόδοσή της το κράτος τής απονέμει την κόκκινη σημαία. Σταδιακά όμως η σημαία αρχίζει από σημαντικό απόκτημα να μετατρέπεται σε κατάρα όταν τα ποντίκια στη φτωχική καλύβα της οικογένειας αρχίζουν να τη ροκανίζουν...

 Την ιστορία την παρακολουθούμε μέσα από την αφήγηση του μικρού γιου της οικογένειας, με την κάμερα να κινείται με άνεση στους χώρους - στο σπίτι, στους αγρούς - σε πλάνα στημένα με εξαίρετη ομορφιά και λυρισμό, που φέρνουν στο νου τις ταινίες του Ντοβζένκο, και σε σκηνές από τις οποίες δεν λείπει και μια δόση πίκρας και θλίψης, τόσο για το χαμένο χρόνο αλλά και για τους ανθρώπους που χάθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Η Ραζμπεζκίνα χρησιμοποιεί ένα είδος μαγικού ρεαλισμού, καταφέρνοντας να παρασύρει το θεατή στην όμορφη, πικρόγλυκη ιστορία της.

 H φωτογραφία που δακρύζει

 Δεύτερο, ακόμα περισσότερο χαμηλόφωνο, απροστάτευτο φιλμάκι (το «-άκι» λόγω διάρκειας μόλις 67 λεπτών) το «Vremia zhatvy», δηλαδή «H εποχή του θερισμού», από τη Μαρίνα Ραζμπέκινα και τη Ρωσία. Έτσι, δύο γυναικείες «άκρες» - η Κασέλ από τις ΗΠΑ και η Ραζμπέκινα από την «αντίπαλη» Ρωσία - ανασαίνουν ποίηση και ευαισθησία.

Σαν ύστατος φόρος τιμής στις σκιές λησμονημένων προγόνων. H Ραζμπέκινα ανασύρει από το σεντούκι και τις σκόνες παλιό, χρησιμοποιημένο πινέλο και θαμπές - από τον χρόνο και τη λήθη - φωτογραφίες και «ζωγραφίζει» σε χρώμα ξεθωριασμένου... σταριού μια ασήμαντη ιστορία ανθρωποθυσίας στον βωμό της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με εικόνισμα και άγιο, μοναδικό άγιο, τον Ιωσήφ Στάλιν. Σε ένα ασήμαντο αγροτικό σημείο, μια οικογένεια στριμωγμένη στους τέσσερις πλίνθινους τοίχους. Ο πατέρας, από τον πόλεμο μισός (από τη μέση και κάτω), τα παιδιά με βρώμικο χώμα και νερό και η Μάνα Κουράγιο να τα δίνει όλα στο κολχόζ, με μοναδικό όνειρο να κερδίσει τον κομματικό έπαινο, δηλαδή το σφυροδρέπανο πάνω σε μια σημαία. Όλα για ένα κόκκινο πανί. Ανατριχίλα διπλής όψεως. Γιατί από αυτό το... τίποτα προέκυψε μια τεράστια χώρα. Το αποτέλεσμα, το σημερινό και καπιταλιστικό; Μπλου-τζιν και γλειφιτζούρι. Ένα κορίτσι, κόρη του σημερινού ιδιοκτήτη αυτής της πλίνθινης καλύβας, να σκαλίζει το σεντούκι και στη συνέχεια να πετάει όλα τα φωτογραφικά κειμήλια στα σκουπίδια. Ατέλειωτες ποσότητες τόνων από μόχθο, ιδρώτα, αίμα να καταλήγουν στον ντενεκέ της... ελευθερίας. Γιατί, όπως λέει και ο νεκρός αφηγητής (το παιδί της φωτογραφίας) «έχουν σβήσει όλες οι μνήμες και κανείς δεν θέλει ούτε στον ύπνο του να τις ονειρευτεί». Αλήθεια σας λέω. Μπορεί κάπου στη μέση να σε κουράζει, αλλά στο φινάλε σε πνίγουν τα δάκρυα αυτής της φωτογραφίας!