Αρσενικό - θηλυκό

Masculin feminin. Γαλλία-Σουηδία, 1966. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ζαν-Λικ Γκοντάρ. Ηθοποιοί: Ζαν-Πιερ Λεό, Σαντάλ Γκόγια, Κατρίν-Ιζαμπέλ Ντιπόρ, Μαρλέν Ζομπέρ. 110 λεπτά.

Με αφορμή τη σχέση ενός ρομαντικού, ιδεαλιστή νέου με μια φιλόδοξη τραγουδίστρια, ο Γκοντάρ κάνει μια περιδιάβαση στο Παρίσι του 1965, σχολιάζοντας ταυτόχρονα τη νεολαία της κατανάλωσης, σε μια από τις πιο πρωτότυπες ταινίες του.

Σε 15 επεισόδια από «συγκεκριμένα γεγονότα», ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ μάς παρουσιάζει «τα παιδιά του Μαρξ και της Κόκα-Κόλα» σε διάφορες πτυχές της καθημερινής ζωής τους, όπως τις κατέγραψε στο Παρίσι το καλοκαίρι του 1965. Περίοδο αμέσως μετά τον πόλεμο της Αλγερίας και το ξεκίνημα εκείνου του Βιετνάμ, με τον πρωταγωνιστή του, Πολ (στον ρόλο ο τακτικός πρωταγωνιστής του Τριφό, Ζαν-Πιερ Λεό), έναν ρομαντικό νέο, βετεράνο του πολέμου της Αλγερίας, που πιστεύει στην ποίηση και τον αληθινό έρωτα, να γνωρίζεται με μια φιλόδοξη νεαρή τραγουδίστρια, τη Μαρλέν (Σαντάλ Γκόγια), να μετακομίζει στο διαμέρισμά της και ν' αναλαμβάνει μια έρευνα αγοράς για μια εταιρεία, παίρνοντας συνεντεύξεις από διάφορα άτομα.

Μια ακόμη ευκαιρία για τον Γκοντάρ να μας μιλήσει για πράγματα που τον ενδιαφέρουν, από την ποίηση και τη λογοτεχνία (σ' όλη τη διάρκεια της ταινίας διαβάζονται αποσπάσματα από διάφορα βιβλία) μέχρι τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της καταναλωτικής κοινωνίας της τότε Γαλλίας. Εδώ ο σκηνοθέτης συνδυάζει τη φιξιόν με το ντοκιμαντέρ, με τον φακό του να μην περιορίζεται στην καταγραφή της σχέσης ανάμεσα στον Πολ και τη Μαντλέν ή τις δυο φίλες της αλλά να καταγράφει κι όσα συμβαίνουν γύρω του. Σε μια σκηνή, μια νεαρή υπάλληλος («συζήτηση με ένα προϊόν της κατανάλωσης» τη χαρακτηρίζει ο σκηνοθέτης) προσπαθεί να πει τις απόψεις της για τη ζωή, τον σοσιαλισμό, τον έρωτα, την αντίδραση. «Ξέρεις τι σημαίνει αντιδραστικός, είσαι αντιδραστική;», τη ρωτάει κι εκείνη απαντά: «Ναι, μου αρέσει να αντιδρώ σ' αυτά που συμβαίνουν», ενώ σε μια άλλη ερώτηση, αν αυτή τη στιγμή γίνεται κάποιος πόλεμος, εκείνη απαντά: «Δεν νομίζω» και στο επόμενο πλάνο πέφτει η χρονιά: 1965! Ενώ σε μια άλλη σκηνή, μια φωνή απαγγέλλει απόσπασμα-παραλλαγή του «Πάτερ ημών», λέγοντας: «Δος ημίν την τηλεόραση και το αυτοκίνητο...».

Η ταινία σημείωσε τη στροφή του Γκοντάρ στον πολιτικό κινηματογράφο, στροφή που θα τον οδηγήσει σ' ένα μαοϊκού τύπου σινεμά, μακριά από τον παραδοσιακό κινηματογράφο, πιο κοντά στο ντοκιμαντέρ παρά στη μυθοπλασία, πριν αργότερα στραφεί και πάλι στη φιξιόν με ταινίες όπως «Ονομα: Κάρμεν» και άλλες.

Ο Τζέιμς Ντιν του Ζαν Λικ Γκοντάρ

 Το αδιαφιλονίκητο πλεονέκτημα όλων των ταινιών του Ζαν Λικ Γκοντάρ είναι ο ίδιος ο Γκοντάρ! Από τις επαναλήψεις του καλοκαιριού ένα πράγμα κατάλαβα. Υπάρχουν δύο ειδών ταινίες. Εκείνες που έμειναν πίσω από τον χρόνο και οι άλλες, που πίσω τους τρέχει ο χρόνος. H «Περσόνα» και η «Κόκκινη έρημος» προηγούνται του χρόνου. «Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές» κλατάρισε στο πέρασμα του χρόνου. H περίπτωση Γκοντάρ δημιουργεί μια τρίτη, μοναδική χρονοδιάσταση. Ίπταται ως μοναδικός επιβάτης στη δική του μηχανή, έξω από χρόνο και χώρο. Το εξηγώ. Με τα ίδια μάτια που είδα το «Masculin, feminine» τη δεκαετία του '60, έτσι το είδα και το 2005. Ο κόσμος μεγάλωσε, εγώ μεγάλωσα, ο Γκοντάρ έμεινε στην ίδια ηλικία. Ούτε μπροστά, αλλά ούτε πίσω. Απλώς πέρα από τον χρόνο. Ρεκόρ!

Το ασπρόμαυρο, θυελλώδες, αλλοπρόσαλλο, ακατάληπτο, ασυμβίβαστο, καταιγιστικό, φλύαρο, εριστικό και άκρως ενοχλητικό «Αρσενικό θηλυκό» του 1966 είναι η γκονταρική απάντηση στον «Επαναστάτη χωρίς αιτία» του Νίκολας Ρέι με τον Τζέιμς Ντιν και τη Νάταλι Γουντ. Προσανατολισμοί, ιστορίες, όροι, αισθητική, εντελώς διαφορετικοί. H... επανάσταση όμως είναι ίδια. Ο Ντιν πολεμάει την οικογένειά του, ακολουθώντας την καρδιά του. Ο Ζαν Πιέρ Λεό (η ανακάλυψη του Τριφό στα «400 χτυπήματα») πολεμάει το σύστημα με την ίδια επιπόλαιη ορμή που φλερτάρει τα κορίτσια. Ο ναρκισσιστής μικρομεσαίος νεαρός Παριζιάνος που παίζει εκ του ασφαλούς με την πολιτική, την αμφισβήτηση, τα αντιαμερικανικά γιαουρτώματα και τα πάσης φύσεως ανέξοδα τρομοκρατικά... χτυπήματα!

Να το εκλάβω ως αυτοκριτικό σχόλιο του Γκοντάρ για τον Γκοντάρ; Πάντως για να εξηγούμαστε, με ευφυολογήματα ρίχνεις γκόμενες, ουδέποτε κυβερνήσεις και συστήματα!