ΗΠΑ, 2002. Σκηνοθεσία: Κρίστοφερ Νόλαν. Σενάριο: Νικολάι Φρομπένιους, Ερικ Σκιόλντμπεργκ, Χίλαρι Σιτζ. Ηθοποιοί: Αλ Πατσίνο, Ρόμπιν Ουίλιαμς, Χίλαρι Σουάνκ, Μάρτιν Ντόνοβαν. 118 λεπτά.

Συναρπαστικό, ατμοσφαιρικό θρίλερ με τον Πατσίνο να προσπαθεί να ξεπεράσει τις αϋπνίες του στη διάρκεια του κυνηγητού ενός ψυχοπαθή δολοφόνου στην παγωμένη Αλάσκα.

Ριμέικ της ομότιτλης, πετυχημένης νορβηγικής ταινίας του 1977, είναι το ψυχολογικό αυτό θρίλερ του Κρίστοφερ Νόλαν που είχε πέρυσι κάνει μια εντυπωσιακή παρουσία με το θαυμάσιο θρίλερ Memento. Στην παγωμένη Αλάσκα, στη διάρκεια του καλοκαιριού, με παρόντα τον ήλιο του μεσονυχτίου, φτάνουν δυο αστυνομικοί ντετέκτιβ, ο Γουίλ (ένας εξαιρετικός Αλ Πατσίνο) και ο Χαπ (Ντόνοβαν) για να ερευνήσουν το φόνο μιας νεαρής κοπέλας. Με τη βοήθεια της τοπικής αστυνομικίνας Ελι (μια πολύ καλή Χίλαρι Σουάνκ), θα στήσουν μια χωρίς επιτυχία παγίδα στο δολοφόνο, στην οποία ο Γουίλ σκοτώνει άθελά του (;) το συνάδελφό του. Από 'δώ και πέρα αρχίζουν, μέσα σ' ένα πάντα φωτεινό λευκό τοπίο, οι εφιάλτες που αφήνουν άυπνο τον Γουίλ, και παράλληλα το δολοφόνο Φιντς (ρόλος ασυνήθιστος αν και πετυχημένος για τον Ουίλιαμς) να προσπαθεί να τον εκβιάσει, γνωρίζοντας τα προβλήματα που ο Γουίλ και ο νεκρός συνεταίρος του είχαν με το τμήμα Εσωτερικών Υποθέσεων.

Μ' ένα καλογραμμένο σενάριο και με γύρω του τους συνεργάτες του από το Memento, ο Νόλαν φτιάχνει ένα ατμοσφαιρικό φιλμ νουάρ, όπου το τοπίο, οι χώροι, τα αντικείμενα και πάνω απ' όλα το φως παίζουν σημαντικό ρόλο, ιδιαίτερα στην ψυχολογία του πρωταγωνιστή. Σ' αντίθεση με τα περισσότερο ριμέικ, ο Νόλαν κατάφερε εδώ όχι μόνο να φτάσει στο επίπεδο της καλής νορβηγικής ταινίας αλλά και να την ξεπεράσει.

Τα βασικά θέματα της ταινίας του είναι συγγενικά με τα θέματα που συναντούσαμε και στο Memento: πρόσωπα αλλοτριωμένα που προσπαθούν να βρουν το δρόμο τους κι έρχονται σε σύγκρουση με στοιχεία που ξεπερνούν τις δυνάμεις τους. Ο κόσμος μέσα στον οποίο κινούνται οι χαρακτήρες του είναι ένας κόσμος αδυσώπητος, σκοτεινός. Εδώ, ο Αλ Πατσίνο καταφέρνει να δώσει με εκπληκτική πειστικότητα το χαρακτήρα του κουρασμένου, βασανισμένου μπάτσου που αντιμετωπίζει κρίση συνείδησης και που οι τύψεις του προκαλούν τη συνεχή αϋπνία - μπάτσος που φέρνει στο νου τον αστυνόμο Κουίνλαν στον «Αρχοντα του τρόμου» του Ουέλς. Με εξαιρετική λεπτότητα, με αίσθηση του χώρου αλλά και του σασπένς (η σκηνή όπου ο Πατσίνο, έχοντας πέσει στο ποτάμι, προσπαθεί να βγει στην επιφάνεια και ν' αναπνεύσει, ενώ τον εμποδίζουν οι τεράστιοι κορμοί των κομμένων δέντρων), ο Νόλαν φτιάχνει ένα συναρπαστικό, βουτηγμένο σε μαύρη ατμόσφαιρα, φιλμ νουάρ.

Το πορτρέτο ενός μπάτσου

Σπανίως ένα ριμέικ πιάνει τις επιδόσεις του πρωτοτύπου. Και σπανιότερα το ξεπερνάει. Ο Κρίστοφερ Νόλαν πέρυσι στο «Μemento», μ' ένα ομιχλώδες σενάριο, απέδειξε τις αισθητικές του αρετές. Τώρα, στην αμερικανική εκδοχή του περίφημου και σύνθετου νορβηγικού θρίλερ «Ιnsomnia», που πριν από πέντε χρόνια προβλήθηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο «Φόνος στην ομίχλη», αποδεικνύει τη σκηνοθετική του ωριμότητα.

Πρωτοκλασάτος και πανέξυπνος ντετέκτιβ, που βαρύνεται με διάφορα πταίσματα από τις «Εσωτερικές υποθέσεις», καταφθάνει στο πιο ακραίο και παγωμένο σημείο των ΗΠΑ, στην Αλάσκα, προκειμένου να διαλευκάνει τον φόνο μιας μαθήτριας Λυκείου. Είναι αρχές καλοκαιριού, ο ήλιος λάμπει ολόκληρο το... 24ωρο και ύπνος δεν τον πιάνει. Το πρώτο στραβοπάτημα συντελείται σε μια ενέδρα, όταν μέσα σε πυκνό πέπλο ομίχλης πυροβολεί και σκοτώνει τον βοηθό του. Το δεύτερο όταν σκουπίζει όλα τα ίχνη της ενοχής του. Το τρίτο όταν υποχωρεί στους εκβιασμούς του δολοφόνου και το τελευταίο όταν τον συναντάει, προκειμένου ν' απαλλαγούν αμφότεροι από τα εγκλήματά τους.

Το πιο συνηθισμένο δίδυμο στην ιστορία της αστυνομικής περιπέτειας είναι «μπάτσος καλός - δολοφόνος κακός». Το δεύτερο συνηθισμένο δίδυμο (των τελευταίων 20 χρόνων) είναι «μπάτσος κακός - μπάτσος καλός». Και το λιγότερο, το ελάχιστα συνηθισμένο (που για τ' αμερικανικά δεδομένα καταντάει προβοκάτσια και διεθνής πρωτοτυπία) είναι «μπάτσος δολοφόνος». Οι δύο ιδιότητες του Νόμου και του Εγκλήματος σε μια διαρκή διαπλοκή, σύγκρουση και πάλη, εμφυτευμένες στον ίδιο χαρακτήρα. Αφού τα όρια μεταξύ κράτους και παρακράτους είναι δυσδιάκριτα, γιατί να μην είναι επίσης δυσδιάκριτα και δυσανάγνωστα τα όρια μεταξύ ενός αστυνομικού και ενός εγκληματία; Στη θέση του Κρίστοφερ Νόλαν θα έβαζα τον τίτλο «Face off».

Η μεγάλη αρετή της σκηνοθεσίας είναι η αισθητική της. Αντί για τους πρωταγωνιστές μιλάνε οι εικόνες. Και, πάνω απ' όλα, η ομίχλη και η αϋπνία. Το νήμα και ο αποκωδικοποιητής της ψυχολογίας του κεντρικού ήρωα είναι η πεισματική του άρνηση να κοιτάξει προς τα μέσα, προς την πυκνή ομίχλη που σκεπάζει τον βαθύτερο, εσωτερικό του κόσμο. Είναι άρτια εκπαιδευμένος να παρατηρεί και την πιο μικρή, την πιο ασήμαντη, την πιο αόρατη εξωτερική λεπτομέρεια. Ταυτόχρονα, όμως, είναι εντελώς ξένος προς τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι, το πλεονέκτημα μετατρέπεται σε μειονέκτημα και ο μπάτσος μεταμορφώνεται σε δολοφόνο. Που πα' να πει ότι ο ρόλος υπερβαίνει τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου και ότι μέσα απ' αυτή την υπέρβαση συντελείται η ολοκλήρωση της αλλοτρίωσης και του διχασμού μας. Κάπως έτσι, μέσα σ' αυτή την ομίχλη, «σκοτώνουμε» κατά λάθος και καταλήγουμε σε ρόλους μικρών δολοφόνων. Κοινωνία, είμαι ο καθρέφτης σου!