Ο Μπαλζάκ και η μικρή Κινέζα ράφτρα

Balzac et la petite tailleuse chinoise. Γαλλία/Κίνα, 2002. Σκηνοθεσία: Ντάι Σίτζιε. Ηθοποιοί: Ζου Ξουν, Τσεν Κουν, Λιου Γε, Τσουνγκ Ζιγιούν. 116 λεπτά.

Η αστεία, συγκινητική, ελαφρά ειρωνική ιστορία δύο νεαρών αστών που στέλλονται για αναμόρφωση στην κινεζική επαρχία στην περίοδο της Πολιτιστικής Επανάστασης.

Βασισμένη σ' ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο του σκηνοθέτη, η ταινία «Ο Μπαλζάκ και η μικρή Κινέζα ράφτρα» παρουσιάζει μια ρομαντική, ελαφρά σατιρική ιστορία με φόντο την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο στην Κίνα της δεκαετίας του '70. Ο Μα και ο Λούο είναι δυο 18χρονα αγόρια, παιδιά διανοουμένων, που στέλλονται για αναμόρφωση σ' ένα ορεινό χωριό της βόρειας Κίνας. Στο χωριό, το βιολί που παίζει ο Μα θεωρείται επικίνδυνο μπουρζουάδικο παιχνίδι και μόνο είναι όταν ο Μα τούς πείθει ότι η μουσική του Μότσαρτ, που παίζει, γράφτηκε για το Μάο, του επιτρέπουν να το κρατήσει. Ενώ, αντίθετα, ένα κοτόπουλο θεωρείται μπουρζουάδικος εχθρός! Σε μια περιοχή όπου κυριαρχούν ο φανατισμός και η άγνοια τα δύο αγόρια ανακαλύπτουν τα «απαγορευμένα» βιβλία του Μπαλζάκ, του Σταντάλ και άλλων. Κι είναι το «Μαντάμ Μποβαρί» που ο ένας από τους δύο νέους αρχίζει να διαβάζει στη «μικρή ράφτρα» του τίτλου, που σιγά σιγά αρχίζει να την ερωτεύεται και η οποία αρχίζει να συνειδητοποιεί τη θέση της και ν' αποκτά την ανεξαρτησία της.

Ο Σίτζιε φτιάχνει μια ταινία γεμάτη συγκίνηση, τρυφερότητα και ανθρωπιά, αποφεύγοντας την αισθηματολογία, ενώ εκμεταλλεύεται τους γύρω χώρους (τα βουνά, το ποτάμι, το δάσος, τους αγρούς) για να δώσει μια όμορφη, ποιητική διάσταση στην ιστορία του. Η ματιά του στα πρόσωπα παραμένει πάντα συμπαθητική, ενώ διανθίζει με χιούμορ και λεπτή ειρωνεία πολλές από τις καταστάσεις -ανάμεσά τους και μια απολαυστική σκηνή όπου τα παιδιά (επειδή ο ένας είναι γιος οδοντογιατρού) αναλαμβάνουν να βγάλουν το δόντι του αρχηγού της τοπικής επαναστατικής ομάδας, χωρίς να ξεχνάμε τον ειρωνικό επίλογο, με τα δύο παιδιά, ενήλικες πια, να επιστρέφουν στο χωριό που πρόκειται να καλυφθεί από τα νερά ενός φράγματος, σ' αναζήτηση της νεαρής κοπέλας.

Έκπληξη από την Κίνα

Έτριβα τα μάτια μου. Όχι γιατί έπεσα πάνω σε μια από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς. Καθόλου. Τα έτριβα επειδή ένας άγνωστος - σε μένα - Κινέζος με το όνομα Ντάι Σίγιε και με την τριπλή ιδιότητα του συγγραφέα-σεναριογράφου-σκηνοθέτη επιστρέφει στις πρωτογενείς πηγές της κινηματογραφικής γραφής. Δηλαδή γεωγραφία (να ξέρει ο θεατής ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται οι ήρωες), δραματουργία, φωτογραφία που «σέβεται» τον χώρο και υποδειγματικό καστ. Το όνομα αυτής της κινέζικης έκπληξης «Ο Μπαλζάκ και η μικρή Κινέζα ράφτρα». Και αν διαπράξετε το μέγα τόλμημα να... δρασκελίσετε το κατώφλι της αίθουσας, θα με θυμηθείτε.

Το στόρι είναι διπλής κατεύθυνσης. Και προς την... πολιτιστική επανάσταση του Μάο. Αλλά και προς τους καφενόβιους διανοούμενους της παροιμιώδους αλαζονείας. Στη διάρκεια, λοιπόν, της cultural revolution, όπου όλα έγιναν ρημαδιό και που εκτός από τις εκτοπίσεις, τους εξευτελισμούς και τους διασυρμούς η κινεζική οικονομία παραλίγο να γκρεμιστεί στα τάρταρα, δύο νέοι «αστικών« οικογενειών αποστέλλονται προς αναδιαπαιδαγώγηση σε ορεινό χωριό, κάπου στο χάος της απέραντης χώρας. Μέσα σε διάστημα μερικών εβδομάδων οι δύο νεανίες καταφέρνουν να αναδειχθούν σε θεράποντες της ψυχής, της ψυχαγωγίας, ακόμα και της υγείας αυτών των αναλφάβητων κατοίκων. Πώς; Εδώ αρχίζουν τα διασκεδαστικά και χαριτωμένα.

«Αυτό το βιολί», λέει ο ένας προς τον ξεροκέφαλο αλλά καλοπροαίρετο αρχηγό, «είναι του Μότσαρτ, πιστού φίλου του αρχηγού μας Μάο». Έτσι ο Μότσαρτ - με την άδεια του ιστρούχτουρα - ευλογεί το πρωτόγονο χωριό. «Αυτή η ταινία είναι από την Αλβανία και είναι του Μπαλζάκ, επίσης οπαδού του Μάο». Έτσι οι δύο νέοι αρχίζουν να αφηγούνται ιστορίες για το Παρίσι του 1800, για τα Ηλύσια Πεδία και να συναρπάζουν τους χωρικούς με τις περιπέτειες των ηρώων του Μπαλζάκ. Βαφτίζοντας όλα τα... αντεπαναστατικά και... μπουρζουάδικα ονόματα του παγκόσμιου πολιτισμού ως «κολλητούς» του Μάο, καταφέρνουν να ενσταλάξουν σταγόνες πολιτισμού σ' αυτή την τυφλή κουκίδα της κινεζικής γεωγραφίας. Σε τέτοιο μάλιστα σημείο, ώστε ακόμα και ο γέρων ράφτης να εμπνευστεί από τον Κόμη Μοντεχρίστο και από την εποχή του Μπαλζάκ και να αρχίσει να σχεδιάζει ρούχα με χαρμάνι Κίνας και Γαλλίας του 19ου αιώνα.

Και κάτι ακόμα, επειδή η κινεζομανία έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας. Δεν υπάρχει περίπτωση ταινία από την Κίνα να είναι... μάπα. Όσες κι αν έχω δει και ανεξαρτήτως αν η ιστορία τους είναι βαρετή. Όλοι και όλα στη θέση τους. Από τους χώρους και το ντεκόρ μέχρι τη φωτογραφία, το καστ και το σενάριο. H τελειομανία τους έχει αναγάγει την κινεζική παραγωγή σαν την πιο επικίνδυνη και την πιο ανταγωνιστική. Απόδειξη πως ακόμα κι αυτή εδώ που βγαίνει στα... κρυφά είχε εξασφαλίσει υποψηφιότητα Χρυσής Σφαίρας για την κατηγορία καλύτερης ξενόγλωσσης παραγωγής. Ως φαίνεται, ο Κομφούκιος ήταν ο πρώτος σινεφίλ!