Δευτέρες με λιακάδα

Los lunes al sol. Ισπανία, 2002. Σκηνοθεσία: Φερνάντο Λεόν ντε Αρανόα. Σενάριο: Αρανόα, Ιγνάσιο ντε Μοράλ. Ηθοποιοί: Χαβιέρ Μπαρντέμ, Λουίς Τόσαρ, Χοσέ Ανχελ Εγκίδο, Νίβε ντε Μεντίνα, Ενρίκε Βιλέν. 113 λεπτά.

Πικρόγλυκη κωμωδία από ένα νέο, ταλαντούχο σκηνοθέτη, με πρωταγωνιστές μια παρέα άνεργων που προσπαθούν με κάθε τρόπο να επιβιώσουν στη σύγχρονη κοινωνία της προόδου και της παγκοσμιοποίησης.

Μια παρέα μεσήλικων αντρών, οι περισσότεροί τους άνεργοι, είναι οι πρωταγωνιστές της μικρής αυτής έκπληξης από την Ισπανία (πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν), σκηνοθετημένης από τον 34χρονο Φερνάντο Λεόν ντε Αρανόα. Ταινία που φέρνει στο νου τις ταινίες του Κεν Λόουτς, αλλά και άλλες, όπως το «Βιτελόνι» του Φελίνι και «Οι εντιμότατοι φίλοι μου» του Μονιτσέλι. Οι ήρωες της ταινίας του Αρανόα είναι στην πραγματικότητα άνθρωποι παραγωγικοί, αλλά τώρα άνεργοι, άνθρωποι που έχουν σπρωχτεί βίαια στο περιθώριο. Θύματα της προόδου και της παγκοσμιοποίησης στην οποία οδηγεί η κυβέρνηση του δεξιού πρωθυπουργού τους Αθνάρ, «λαθρεπιβάτες στο πλοίο-φάντασμα της προόδου, ναυαγοί των δικών τους ονείρων κι εκείνων των συζύγων τους κι εκείνων των παιδιών τους», όπως χαρακτηριστικά λέει ο ίδιος ο σκηνοθέτης.

Ο Αρανόα σκιτσάρει με χιούμορ την καθημερινή πορεία τους, από το θλιβερό μπαρ ενός πρώην συνάδελφου και τα άχαρα γραφεία εργασίας, όπου ψάχνουν για δουλειά, μέχρι τα καταθλιπτικά σπίτια τους και τους άδειους δρόμους μιας απρόσωπης πόλης-λιμάνι, μ' ένα χιούμορ καταλυτικό, που τους βοηθά να συνεχίσουν να ζουν και να ελπίζουν, αντιμετωπίζοντας τη ζωή με κριτικό, όταν χρειάζεται, μάτι. Από τις πιο απολαυστικές σκηνές της ταινίας είναι εκείνη με τον Σάντα, που χρησιμοποιεί το παραμύθι του τζίτζικα και του μέρμηγκα για να το ανατρέψει και να δώσει τη δική του, απολαυστική, καθ' όλα «λογική» ερμηνεία. Πρόκειται για μια πικρόγλυκη κωμωδία, με αδρούς χαρακτήρες και καταστάσεις δοσμένες με οξυδέρκεια, αλλά και έξοχες ερμηνείες από όλη την ομάδα, με επικεφαλής έναν εξαιρετικό Μπαρντέμ στο ρόλο του οξύθυμου, πάντα ετοιμόλογου Σάντα. Μπορεί η ταινία να μην προσφέρει τίποτα το καινούργιο στην εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης, έχει όμως τη ζεστασιά εκείνη, την ανθρωπιά, την τρυφερότητα και την ειλικρίνεια που μόνο μια αληθινά καλή ταινία ξέρει να προσφέρει.

Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα!

Εν αρχή ην... η Ισπανία, η ανεργία, τα ναυπηγεία και ο Φερνάντο Λεόν ντε Αρανόα. Ο σκηνοθέτης της εβδομάδας και η υπογραφή της γλυκόπικρης κομεντί «Los Lunes al Sol» (Δευτέρες με λιακάδα). Στοιχηματίζω πως θα χαράξει τη μνήμη σας η ταινία με τη μεγαλύτερη καρδιά, με τα περισσότερα δάκρυα και με αυθόρμητα χαμόγελα.

H περίπτωση του Αρανόα είναι από τις πιο αγαπησιάρικες... μεταγραφές. Ισπανός, αλλά δικός μας. Υπάρχουν λόγοι. Ίδια προβλήματα, ίδια ανεργία, ίδια ναυπηγεία, ίδια ταλάντευση, ίδιο μεσογειακό ταμπεραμέντο, ίδιο εκκρεμές. Στη μια άκρη η απελπισία από την οικονομική φρίκη. Στην άλλη άκρη το αίσθημα... Ένα χαρμάνι από αραλίκι, θυμοσοφία και αυτοσαρκασμό. Το εκκρεμές πηγαινοέρχεται και η ανάσα του χαϊδεύει τη διάθεσή σου. Το αποτέλεσμα είναι άμεσο και αυθόρμητο. Αυτός, λες, είναι δικός μου.

Και το εννοώ. Για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ο θεματικός. Εκ πρώτης όψεως μοιάζει απωθητικός. Μια χούφτα άνεργοι των ναυπηγείων σκοτώνουν την ώρα τους και προσπαθούν να πνίξουν την απογοήτευσή τους, περιφερόμενοι γύρω από μια μεγάλη τρύπα. Μια τεράστια μαύρη τρύπα. Που τα όριά της προσδιορίζονται από τα εξής σημεία: σπίτι (με γυναίκα που δουλεύει) - γραφείο ευρέσεως εργασίας - μπαρ - βόλτα με το φέρι - μικρές αγγελίες. Κάθε σημείο μοιάζει με τοίχο. Δίνεις μια και βγάζεις καρούμπαλο. Ο απρόσεκτος και ευάλωτος μπορεί να σπάσει και το κεφάλι του. Να αποδημήσει εις Κύριον. Αυτοκτόνησε εκ λάθους, ας πούμε. Υπάρχει αιτία. Δεν είναι μόνο άνεργοι, είναι και στα όρια της τρίτης ηλικίας. Τούτοι εδώ οι σαραντα-πενηντάρηδες είναι τα πιο αναλώσιμα απομεινάρια του ευρωπαϊκού προλεταριάτου. Ξεχάστε τους!

Ο δεύτερος λόγος που αναγάγει τούτο εδώ το μικρό φιλμάκι σε έναν από τους πιο αγαπησιάρικους συντρόφους του καλοκαιριού, είναι η διάθεση. Ναι, ακριβώς όπως το ακούτε. H διάθεση. Το λένε και «θετική ενέργεια». Τι είναι αυτό; Είναι εκείνος ο σκηνοθέτης που, πριν απ' όλα, είναι ανθρωπος. Με τα όλα του. Πριν από την κατασκευή, πριν από τα γυρίσματα, πριν από τον τεχνικό εξοπλισμό, είναι φίλος. Θα σου σταθεί στις πιο δύσκολες στιγμές σου. Έξυπνος, ευαίσθητος, πνευματώδης και αισθηματίας. Σαν τον παλιό οικογενειακό μας γιατρό. M' ένα αστείο θα «σκοτώσει» τον πόνο σου και φεύγοντας θα αφήσει στο πόδι του ένα χαμόγελο να σε τροφοδοτεί με κουράγιο.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Αρανόα είναι αυτή η ταλαντευόμενη διάθεση του αναλώσιμου προλεταριάτου. Αυτής της αόρατης γκρίζας νησίδας. Υπήρξαν, αλλά δεν... υπάρχουν. Έξω από την παραγωγή, έξω από τον οικογενειακό κορβανά, έξω απ' όλα. Τους έστυψαν και τους πέταξαν. Αλλά εκείνοι επιμένουν. Κοίτα να δεις θράσος! Επιμένουν να πιστεύουν. Πως σήμερα - ακόμα περισσότερο σήμερα - το μοναδικό κόμμα και η μοναδική πατρίδα που αξίζει να ονειρεύεται κανείς, είναι η αλληλεγγύη. Στη θέση του Αρανόα θα έβαζα σαν τίτλο «τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα»!