Good Bye Lenin!

Γερμανία, 2002. Σκηνοθεσία: Βόλφγκανγκ Μπέκερ. Σενάριο: Βόλφγκανγκ Μπέκερ, Μπερντ Λίχτενμπεργκ. Ηθοποιοί: Ντάνιελ Μπρουλ, Κατρίν Σας, Μαρία Σιμόν, Φλόριαν Λούκας. 121 λεπτά.

Χάρη στις έξυπνες επινοήσεις του γιου της, η μητέρα του, μια φανατική κομμουνίστρια που βρίσκεται σε κώμα, χωρίς να έχει πάρει είδηση για την πτώση του τείχους του Βερολίνου, εξακολουθεί να πιστεύει πως ζει στο παλιό κομμουνιστικό καθεστώς, σε μια απολαυστική κωμωδία.

Με την Ανατολική Γερμανία στη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος, καθώς και στους πρώτους μήνες της επανένωσής της με τη Δυτική Γερμανία, μετά την πτώση του «τείχους της ντροπής», καταπιάνεται στην απολαυστική, με βάση ένα πολύ έξυπνο σενάριο, κωμωδία του «Good Bye Lenin!» ο σκηνοθέτης Βόλφγκανγκ Μπέκερ.

Η ταινία παρουσιάζει την ιστορία της Κριστιάνε Κέρνερ, μιας φανατικής κομμουνίστριας της Ανατολικής Γερμανίας που, λίγους μήνες πριν από την πτώση του τείχους πέφτει σε κώμα, όταν βλέπει το γιο της, Αλεξ, να παίρνει μέρος σε μια διαδήλωση για την κατάργηση του τείχους, για να ξυπνήσει ύστερα από οκτώ μήνες, μετά την πτώση του Βερολίνου και την επανένωση των δύο Γερμανιών. Εξαιτίας όμως της επικίνδυνης κατάστασης της υγείας της, ο Αλεξ και η κόρη της Αριάν αποφεύγουν να της αποκαλύψουν την αλήθεια, βρίσκοντας διαφόρους τρόπους για να την πείσουν ότι τα πράγματα είναι όπως πριν κι ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει. Στο κρεβάτι της, όπου είναι καθηλωμένη, γύρω από τα παλιά άχαρα έπιπλα που τα παιδιά της πιο πριν είχαν πετάξει, η Κριστιάνε εξακολουθεί να τρώει φαγητά σε κουτιά με παλιές ετικέτες, βλέποντας από βίντεο, κινηματογραφημένα επίκαιρα του πρώην καθεστώτος, που της παρουσιάζονται ως πρόσφατες ειδήσεις. Ο Αλεξ δημιουργεί σταδιακά ένα μικρό «κομμουνιστικό καθεστώς» στο διαμέρισμά τους, για να μπορέσει να κρατήσει την ψευδαίσθηση, με σκηνές ευρηματικές, συχνά απολαυστικές (όπως η σκηνή με την εξήγηση για την Κόκα Κόλα που έχει εισβάλει στο πρώην Ανατολικό Βερολίνο).

Το εύρημα θυμίζει τόσο την πρόσφατη ταινία «Underground» του Εμίρ Κουστουρίτσα, καθώς και την παλιότερη «36 ώρες» του Τζορτζ Σίτον (όπου ένας κατάσκοπος ύστερα από πλύση εγκεφάλου άρχιζε να πιστεύει ότι ο πόλεμος τέλειωσε), όμως ο Γερμανός Μπέκερ έχει μια πιο σαρκαστική ματιά, ματιά που έχει τις ρίζες της στις κωμωδίες του Λούμπιτς. Μπορεί από σκηνοθετικής πλευράς η αντιμετώπισή του να είναι πιο απλή, η ταινία του όμως είναι και επίκαιρη και απολαυστική. Στα υπέρ της ταινίας είναι ότι ο Μπέκερ, ενώ από τη μια σατιρίζει με καυστικότητα το παλιό κομμουνιστικό καθεστώς, από την άλλη δεν αντιμετωπίζει με συμπάθεια τα δήθεν αγαθά του καπιταλισμού. Αντίθετα, η ματιά του είναι ισορροπημένη, τονίζοντας ιδιαίτερα τις κακές πλευρές ενός συστήματος που οι «Ανατολικοί» βιάστηκαν ν' ασπαστούν, πέφτοντας στις παγίδες μιας καταναλωτικής κοινωνίας.

«Good bye Lenin»: Μάνα, μητέρα, μαμά

Δύο Γερμανοί (όπως τ' ακούτε... Γερμανοί), ο συγγραφέας Μπερντ Λάιχτενμπεργκ και ο σκηνοθέτης Βόλφγκανγκ Μπέκερ, αφομοίωσαν δημιουργικά την σεναριακή ιδιοφυή «κατασκευή» του Νεοζηλανδού Αντριου Νίκολ στο «Τρούμαν σόου» και στη συνέχεια την ξεκρέμασαν από τον ουρανό της επιστημονικής φαντασίας και την προσγείωσαν σε μια πολιτική, κοινωνική και ταυτόχρονα οικογενειακή τραγωδία. Δηλαδή: Μια αθώα, τρυφερή ηρωίδα σοσιαλιστικής εργασίας της μακαρίτισσας DDR - του Ανατολικού Βερολίνου - εγκαταλειμμένη από τον προδότη σύζυγο, που προτίμησε και εγκαταστάθηκε στη δυτική όχθη, συντρίβεται και πέφτει σε κώμα την ημέρα της... κατάρρευσης του Τείχους. H συνέχεια αυτής της ευφυέστατης, μαύρης, αλλά και τρισχαριτωμένης αλληγορίας, είναι ακόμα πιο συναρπαστική. Ο γιος μέσα στον πανικό που προκαλείται από τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματά του (τα συγκοινωνούντα δοχεία της πολιτικής και μητρικής συντριβής) αποφασίζει να σκηνοθετήσει μια τρέλα. Την εικονική πραγματικότητα της συνέχειας του υπαρκτού σοσιαλισμού! Ίσως το πιο παράλογο, το πιο τρυφερό και το πιο εντυπωσιακό δώρο που χάρισε παιδί σε μάνα από συστάσεως κινηματογράφου. H συνέχεια είναι ένα... βάζο. Γεμάτο δάκρυα, χαμόγελα και μέλι! Έτσι, μέσα σε συνθήκες ριζικών και άγριων καπιταλιστικών αλλαγών, η Μητέρα της σοσιαλιστικής Γης εγκαθίσταται στο ίδιο δωμάτιο, στο ίδιο κρεβάτι, στο ίδιο περιβάλλον. Με την ίδια συσκευή τηλεόρασης (από την οποία προβάλλονται αναπαραγωγικά οι παλιές αισιόδοξες εμβατηριακές εκπομπές), με τις ίδιες φιάλες αναψυκτικών, τις ίδιες κονσέρβες, με τα ίδια διθυραμβικά συνθήματα στους εξωτερικούς τοίχους και με τους ίδιους παλιούς συντρόφους να την επισκέπτονται για να πιουν εις υγείαν του θριάμβου του προλεταριακού διεθνισμού και του ακλόνητου σοσιαλισμού. Απίστευτο!

H συγκινητική αυτή συνθήκη, που στιγμές στιγμές διεγείρει τους δακρυγόνους αδένες, είναι αποτέλεσμα μιας στέρεης εγκεφαλικής «οικοδομής». Πάρτε τα με τη σειρά: H Μητέρα είναι η μήτρα που γέννησε τον σοσιαλιστικό ιδεαλισμό. H πιστή και αφοσιωμένη Πηνελόπη. Ανάμεσα σ' αυτήν και την πραγματικότητα μεσολαβεί το Τείχος (από το οποίο διέφυγε ο άπιστος Οδυσσέας). Όσο το τείχος υπάρχει, τόσο εκείνη ελπίζει. Με το γκρέμισμα όμως η πραγματικότητα σαρώνει, εκτοπίζει και συντρίβει. Μια πραγματικότητα που φέρνει στον νου τόσο την προδοσία του έρωτα όσο και της εφαρμοσμένης ιδεολογίας. Το έμφραγμα είναι η αναμενόμενη κατάληξη αυτής της διπλής διάψευσης. Έτσι, για να καταπραΰνουν τον πόνο της και για να την συντηρήσουν στη ζωή, ένας τρόπος υπάρχει. H μορφίνη. Να εξακολουθεί δηλαδή να βιώνει - έστω σε δέκα τετραγωνικά μέτρα - το οξυγόνο μιας εικονικής πραγματικότητας. Δηλαδή, ο σοσιαλισμός γκρεμίστηκε, αλλά το δωμάτιο παραμένει. M' ένα λιτό νεκροκρέβατο που πάνω του αναπαύεται το πιο τρυφερό και αγαπησιάρικο πτώμα!

Good Bye Lenin!

1989: Ο Άλεξ ζει με την αδερφή και τη μητέρα του, την Κριστιάνε, στο Ανατολικό Βερολίνο. Σε μια διαδήλωση η Κριστιάνε παθαίνει εγκεφαλικό και πέφτει για οχτώ μήνες σε κώμα. Στο διάστημα αυτό το Τείχος πέφτει και η Γερμανία ενοποιείται. Όταν ξυπνά ο γιατρός προειδοποιεί ότι οποιαδήποτε έντονη συγκίνηση μπορεί να αποβεί μοιραία. Έτσι ο Άλεξ προσπαθεί με κάθε τρόπο ν’ αποκρύψει από τη μητέρα του την πραγματικότητα. Τα πράγματα όμως είναι αρκετά δύσκολα καθώς η Δύση εισβάλλει δυναμικά…

Το «Good Bye Lenin!» ήταν σίγουρα μια από τις περυσινές εκπλήξεις, κερδίζοντας βραβεία στο φεστιβάλ Βερολίνου και στις Χρυσές Σφαίρες. Μια πολύ καλή και προσεγμένη γερμανική παραγωγή που αξιοποιεί ένα κεφαλαιώδους σημασίας ιστορικό γεγονός, την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, για να διηγηθεί την ιστορία του Άλεξ και της οικογένειας του. Μια συγκινητική, αλλά και άκρως διασκεδαστική υπόθεση, καθώς ο Άλεξ προσπαθεί με όλα τα μέσα ν’ αποκρύψει από τη μητέρα του τις μεταβολές που επέφερε η πτώση του σοσιαλισμού και η επικράτηση του καπιταλισμού στην πρώην Ανατολική Γερμανία.

Αναγκάζεται λοιπόν να ψάχνει στα σκουπίδια για παλιά μπουκάλια και κουτιά ώστε να καμουφλάρει τα νεοφερμένα δυτικά προϊόντα, να δημιουργεί ψεύτικα δελτία ειδήσεων στην τηλεόραση και γενικότερα να διατηρεί ζωντανή την Ανατολική Γερμανία μέσα στα 79 τετραγωνικά μέτρα του διαμερίσματός τους. Η ειρωνεία βέβαια είναι ότι την ίδια στιγμή η αδερφή του δουλεύει στα «Burger King» και ο ίδιος τοποθετεί δορυφορικές κεραίες…

Μια πολύ “φρέσκια» ταινία που παρουσιάζει με ανάλαφρο τρόπο τον αντίκτυπο που είχε η πολιτική αλλαγή στους καθημερινούς ανθρώπους στη Γερμανία: Από τα πιο απλά πράγματα, όπως η έλευση της Coca-Cola, μέχρι την ελεύθερη πλέον διακίνηση τους σε όλο τον κόσμο. Και όλα αυτά με γρήγορη ροή, χωρίς να κουράζει ή να μετατρέπεται σε ιστορικό ντοκιμαντέρ. Το μόνο που ίσως λειτουργήσει αποτρεπτικά για μερικούς είναι η γερμανική γλώσσα. Πιστέψτε με όμως, δεν είναι και τόσο άσχημα! Κατά βάθος είναι μια χαρά γλώσσα... Αγνοήστε λοιπόν τις επιφυλάξεις σας και απολαύστε αυτό το πολύ όμορφο φιλμ!