Μακριά από τα μάτια του κόσμου

Les egares. Γαλλία, 2003. Σκηνοθεσία: Αντρέ Τεσινέ. Σενάριο: Ζιλ Περό, Ζιλ Τορό, Αντρέ Τεσινέ. Ηθοποιοί: Εμανουέλ Μπεάρ, Γκασπάρ Ιγιέλ, Γκρεγκουάρ Λεπρένς-Ρενγκέ, Κλεμάνς Μεγιέρ. 95 λεπτά.

Η σχέση μια νεαρής μητέρας μ' έναν μυστηριώδη νεαρό στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, σε μια ταινία δοσμένη με λιτότητα, ευαισθησία και με πολύ καλές ερμηνείες.

Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής στρέφεται στην ταινία του αυτή ο Αντρέ Τεσινέ («Αλίς και Μαρτέν», «Αγρια βλαστάρια», «Η αγαπημένη μου εποχή») για να μας δώσει την ιστορία ενός ταξιδιού -εξωτερικού και εσωτερικού- που καθορίζει τους χαρακτήρες και τις πράξεις τους. Πρωταγωνίστρια μια νεαρή δασκάλα, η Οντίλ (Εμανουέλ Μπεάρ), που, με τα δύο μικρά παιδιά της, εγκαταλείπει το Παρίσι όταν αρχίζουν να προελαύνουν τα γερμανικά στρατεύματα. Στη διάρκεια μιας επίθεσης από γερμανικό αεροπλάνο (σκηνή σκηνοθετημένη με δεξιοτεχνία από τον Λεκόντ, φέρνοντας στο νου μια παρόμοια σκηνή στα «Απαγορευμένα παιχνίδια» του Ρενέ Κλεμάν), η Οντίλ και τα παιδιά της σώζονται από έναν άγνωστο, μυστηριώδη νεαρό, τον Ιβάν.

Εκείνο που ενδιαφέρει τον Τεσινέ είναι να καταγράψει, με λιτότητα, ευαισθησία αλλά και εικαστική ομορφιά, τη σχέση ανάμεσα στην Οντίλ και τον Ιβάν, σχέση που σταδιακά μετατρέπεται σε έρωτα, ενώ παράλληλα μας δίνεται η ευκαιρία ν' ανακαλύψουμε το χαρακτήρα του Ιβάν: ενός γοητευτικού ψεύτη, ανθρώπου χωρίς καμιά ηθική, έτοιμου να κλέψει αλλά και να κάνει άλλες πιο επικίνδυνες πράξεις.

Ο Τεσινέ δεν κρίνει, απλά τοποθετεί τα πρόσωπα σ' ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, με τον πόλεμο να παίζει καθοριστικό ρόλο, οδηγώντας μας σ' ένα αναπάντεχο φινάλε, καταγράφοντας ταυτόχρονα και τη σταδιακή μετάβαση του 13χρονου γιου τής Οντίλ από την παιδική στην εφηβική ηλικία, μέσα από τη σχέση του με τον Ιβάν.

Γυμνοί ανάμεσα σε λύκους

Σίγουρα μια ταινία του σοβαρού Αντρέ Τεσινέ, της γαλλικής οθόνης, που αναφέρεται στην εισβολή των Γερμανών στη Γαλλία του '41 δεν μπορεί να είναι απλώς αναπαράσταση εποχής, μια υπενθύμιση της χιτλερικής βαρβαρότητας. Είμαι βέβαιος πως οι υποψιασμένοι και οι ελάχιστοι, γιατί τόσοι θα είναι οι προσκυνητές τού «Les egares» («Μακριά απ' τα μάτια του κόσμου»), θα συναντηθούν με μια αλληγορία που εξωτερικά είναι εντελώς ασύμβατη με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ευημερία, αλλά τόσο κοντινή στην αυριανή, απρόβλεπτη... νηστεία. Γιατί αυτό που σήμερα μοιάζει τόσο μακρινό, αύριο μπορεί να είναι αληθινό και κοντινό. Νεαρή χήρα (Εμανουέλ Μπεάρ), που «σκάει» από ζωή και ερωτισμό, αναγκάζεται να μετακομίσει στην επαρχία για να αποφύγει τις σφαίρες και να προστατεύει τα δύο παιδιά της. Έτσι θα βρει προσωρινό καταφύγιο στο «άδειο» εξοχικό ενός συνθέτη και θα βρεθεί σωματικά και ψυχικά άοπλη μπροστά στα απίστευτα και τόσο ξένα σ' αυτήν προσόντα ενός απρόσκλητου, νεαρού, εισβολέα. Και όμως αυτό το αναλφάβητο, παρορμητικό και «ζωώδες» πλάσμα του δάσους θα αποδειχθεί ο από μηχανής σωματοφύλακας και... θεός της! Ο άγνωστος αυτός εισβολέας, οπλισμένος με την όσφρηση λαγωνικού και με την ψυχή του εκτεθειμένη στον αόρατο Γερμανό ή Γάλλο εχθρό, μοιάζει σαν ύαινα που κόβει βόλτες γύρω από τη φωλιά της για να προστατεύσει τα παιδιά της. Και επειδή λοιπόν αυτός ο... έσχατος καταλαμβάνει τη θέση του αρχηγού, η χήρα υποτάσσεται στην άδολη αγριότητά του και πλαγιάζει την τελευταία νύχτα μαζί του, βιώνοντας μια πρωτόγνωρη και πρωτόγονη σαρκική εμπειρία!

H επαγωγική σημασία της εκρηκτικής συμπεριφοράς αυτού του ανυπεράσπιστου αγριμιού είναι πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη. Αρχίζει από τους αρχαίους μύθους, διασχίζει τις θεωρίες του Έριχ Φρομ και καταλήγει στους ανιδιοτελείς αντάρτες των πόλεων. Και άγγελος (γι' αυτό με άσπρο πουκάμισο) και αρχαίος πολεμιστής (γι' αυτό τόσο εξοικειωμένος με τα όπλα). Και πανάρχαιος κυνηγός (γι' αυτό επιδέξιος με τα θηράματα). Και σύγχρονος επαναστάτης (γι' αυτό ανυπεράσπιστος, αφελής και ηττημένος). Δηλαδή το Ένστικτο (με κεφαλαίο το «E») σε πλήρη εξάρτηση. Γιατί, λέει ο Τεσινέ (και έχει δίκιο), η εσωστρέφεια, ο φόβος, οι νευρώσεις, οι υποψίες, οι πλάγιες διαδρομές, ο «αυτισμός» μας είναι οι τόκοι που πληρώνουμε από τα χλιδάτα δάνεια που μας φορτώνει η σύγχρονη μεγαλούπολη. Έτσι, αφοπλισμένοι και ανοχύρωτοι από τα «θεϊκά» χαρίσματα που εκ γενετής διαθέτει κάθε ανθρώπινη φύση, θα βρεθούμε κάποια στιγμή γυμνοί ανάμεσα σε λύκους!