|
|
|
Ο Βασιλιάς Ελλάδα, 2002. Σκηνοθεσία: Νίκος Γραμματικός. Σενάριο: Νίκος Παναγιωτόπουλος, Νίκος Γραμματικός. Ηθοποιοί: Βαγγέλης Μουρίκης, Μαριλίτα Λαμπροπούλου, Μηνάς Χατζησάββας, Γιάννης Ζουγανέλης, Μπάμπης Γιωτόπουλος, Αννα Βαγενά. 130 λεπτά.
Σημείωμα του σκηνοθέτη... Ο "Βασιλιάς" βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία. Ένας 35χρονος άνδρας αποφυλακίζεται, έχοντας εκτίσει την ποινή του για κατοχή και χρήση ναρκωτικών. Είναι αποφασισμένος να ξεφύγει, να αλλάξει ζωή. Από την πρώτη στιγμή, από την επιφυλακτική έως ψυχρή υποδοχή των δικών του ανθρώπων, από τυχαίες συναντήσεις με πολλούς γνωστούς, από το κενό βλέμμα των ναρκομανών που βολοδέρνουν στους δρόμους της πόλης, συνειδητοποιεί ότι η επάνοδος δεν θα είναι εύκολη. Έτσι, παίρνει την απόφαση να φύγει, να ξεκόψει από το παρελθόν. Δοκιμάζει να κάνει μια καινούρια αρχή στο κτήμα του πατέρα του, σε ένα χωριουδάκι της Πελοποννήσου. Οι κάτοικοι του χωριού τον υποδέχονται αρχικά με καχυποψία. Στο συλλογικό υποσυνείδητο ο "ξένος" συνιστά απειλή. Υπονομεύει τον κοινωνικό ιστό. Και μολονότι δεν είναι πιο "ξένος" από τους λαθρομετανάστες -τους Αλβανούς εργάτες που δουλεύουν στα χωράφια για ένα κομμάτι ψωμί και τις Βουλγάρες που πλημμυρίζουν τα μπαρ και τα σκυλάδικα και έχουν σιωπηρά ενταχθεί στην ανθούσα παραοικονομία της περιοχής-, είναι διαφορετικός. Και ο διαφορετικός είναι δυνητικά επικίνδυνος, γιατί αυτό επιτρέπει στους άλλους να θεωρούν τον εαυτό τους κανονικό και οικείο. Ο φόβος απέναντί του εκφράζεται όχι ως αποτέλεσμα φυλετικού ρατσισμού, αλλά ως συνέπεια ενός κοινωνικού ρατσισμού, που εναντιώνεται σε κάθε απόκλιση. Και η ελληνική επαρχία, σε αντίθεση με το στερεότυπο, είναι ένα συμπίλημα άκρατου καταναλωτισμού, παραδοσιακού συντηρητισμού, φυσικού περιβάλλοντος και γκροτέσκας αρχιτεκτονικής. Μέσα σε αυτό το σκηνικό αντιθέσεων, η αρχική καχυποψία των κατοίκων του χωριού γρήγορα μετατρέπεται σε απροκάλυπτη εχθρότητα. Τη στιγμή που ο ήρωάς μας προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια της ζωής του, το χωριό, χρησιμοποιώντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα, απαιτεί την εκδίωξή του. Συγκεντρώνονται υπογραφές, επιστρατεύονται πολιτικά μέσα... Και όταν όλα αυτά αποδεικνύονται αναποτελεσματικά, καταφεύγουν στη βία. Συνειδητοποιώντας ότι ο κλοιός στενεύει γύρω του, ο ήρωας της ταινίας αντιδρά σπασμωδικά. Απαντά βίαια στη βία, μαχαιρώνοντας κάποιον από τους διώκτες του. Θα παραδοθεί μόνος του και θα οδηγηθεί και πάλι στη φυλακή, εκεί από όπου ξεκίνησε. Αυτήν τη φορά η κατηγορία που αντιμετωπίζει είναι βαρύτερη. Οι μαρτυρίες είναι όλες εναντίον του. Ο μόνος άνθρωπος που γνωρίζει την αλήθεια είναι η Βιβή, θαμώνας του καφενείου. Με την παρότρυνση του αστυνόμου καταθέτει υπέρ του ήρωά μας, παρά το γεγονός ότι όλο το χωριό είναι εναντίον της. Την ίδια στιγμή, εκείνος προσπαθεί να αυτοκτονήσει... Ν. Γ.
To σενάριο... Το σενάριο υπογράφουν ο Νίκος Παναγιωτόπουλος και ο ίδιος ο σκηνοθέτης. «Με τον Νίκο, εκτός από μόνιμοι συνεργάτες εδώ και χρόνια, από τους "Απόντες" το 1995, είμαστε πλέον και φίλοι. Έχουμε αναπτύξει κοινό κώδικα επικοινωνίας, με αποτέλεσμα οι "δυνάμεις" μας να αθροίζονται και να πολλαπλασιάζονται. Εγώ συνήθως δεν γράφω, είμαι του προφορικού λόγου! Ο Νίκος είναι αυτός που ουσιαστικά δίνει σάρκα και οστά στις ιδέες, μετατρέποντάς τες σε σενάριο.» Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από το σκάκι, κοινή δραστηριότητα του Βαγγέλη και του Αστυνόμου. «Έπρεπε να υπάρχει ένα σημείο επαφής ανάμεσα σ΄αυτούς τους τόσο διαφορετικούς ανθρώπους, κάτι που θα μοιράζονταν μόνο οι δυο τους, ένα είδος ιδιαίτερου δεσμού. Από την άλλη μεριά, το πιόνι του βασιλιά συμβολίζει τον ίδιο τον πρωταγωνιστή, κυρίαρχο και κυνηγημένο ταυτόχρονα.» Η ταινία είναι μία κατ' εξοχήν ομαδική δουλειά, αφού «η ουσιαστική συμμετοχή όλων ανεξαρτήτως των συντελεστών, αλλά και η επικοινωνία με ανθρώπους εκτός του χώρου του κινηματογράφου, υπήρξαν καθοριστικές. Συχνά, κάποιος που έχει μια σχετική απόσταση από την καθημερινότητα της δημιουργίας μιας ταινίας την κρίνει με πιο καθαρό μάτι.» Τα πρόσωπα... Την ταινία σκηνοθετεί ο Νίκος Γραμματικός, ο οποίος υπογράφει και το σενάριο σε συνεργασία με τον Νίκο Παναγιωτόπουλο και διευθυντής φωτογραφάς είναι η Κατερίνα Μαραγκουδάκη. Παραγωγός είναι η Λιλέτ Μπόταση, ενώ τη διανομή έχει ήδη αναλάβει η εταιρεία Προοπτική ΑΕ.
Σημείωμα του Σκηνοθέτη Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχέσεις του κεντρικού ήρωα με τους κατοίκους του χωριού, με τη Μαρία και τον αστυνόμο. Η ταινία στέκεται πάνω σε σκληρές σχέσεις που δοκιμάζονται συνεχώς και τις "αγγίζει" με ευαισθησία. Ο "Βασιλιάς" φιλοδοξεί να καταγράψει την πραγματική Ελλάδα, μακριά από στερεότυπα και φοκλόρ αναπαραστάσεις. Εικαστικά δίνεται έμφαση στο γεγονός ότι η ελληνική επαρχία είναι και αυτή ένα κομμάτι αυτού που ονομάζουμε "Παγκόσμιο Χωριό". Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη μεγαλούπολη και το χωριό έχει πάψει πλέον να υφίσταται. Η μικρή κοινωνία ενός χωριού είναι ένας παγκόσμιος δέκτης. Σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο, μας συγκινεί και μας γοητεύει η ιστορία ενός ανθρώπου που προσπαθεί να σταθεί όρθιος και να αλλάξει τη ζωή του προς το καλύτερο. Μία από τις ιδιαιτερότητες της ταινίας εντοπίζεται στο ότι η τοποθέτηση επώνυμων προϊόντων αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για τη δημιουργία του περιβάλλοντός της. Οι κάτοικοι του χωριού είναι πλούσιοι, απόλυτα ενημερωμένοι, έχουν εντάξει την τεχνολογία στη ζωή τους και η πολυτέλεια δεν τους είναι καθόλου άγνωστη λέξη. Πολυτελή αυτοκίνητα, δορυφορικές κεραίες, περιοδικά lifestyle, επώνυμα ρούχα, ταχυεστιατόρια, computer, τρόφιμα, κινητή τηλεφωνία είναι μερικά από τα απαραίτητα "συστατικά" της κοινωνίας που θέλουμε να δημιουργήσουμε. Nίκος Γραμματικός
Σύγκρουση με έναν κόσμο αδιάφορο
Σύγκρουση με το κοινωνικό περιβάλλον και συντριβή ενός ατόμου που δεν θέλει να μοιάζει με τους άλλους στον «Βασιλιά» του Νίκου Γραμματικού, που αρχίζει από αύριο να προβάλλεται στους κινηματογράφους
ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΓΙΟΣ
«Δεν είναι καθόλου εύκολο να πηγαίνεις - από φύση, όχι για να προκαλέσεις - κόντρα στο ρεύμα, αναζητώντας να βρεις την αλήθεια σου. Αυτό κάνει και "Ο βασιλιάς" της ταινίας μου, με αποτέλεσμα να μπει στο μάτι των αδιάφορων και κυνικών ανθρώπων του περιβάλλοντός του», λέει ο Νίκος ΓραμματικόςΣτο παρά πέντε, «Ο βασιλιάς» θα μπορούσε να είναι η «Ευδοκία» της δεκαετίας μας! Ο Νίκος Γραμματικός, πάντως, έκανε μία από τις τέσσερις καλύτερες φετινές ταινίες του ελληνικού σινεμά, στην οποία ο ήρωάς του συγκρούεται με το κοινωνικό περιβάλλον και συνθλίβεται.
Ποιος είναι «Ο βασιλιάς» σου;
«Ένας άνθρωπος που προσπαθεί να ορίσει τη ζωή του από το μηδέν - βγαίνει από τη φυλακή - να βρει τις ρίζες του και να ζήσει με αξιοπρέπεια και ειλικρίνεια», λέει ο Νίκος Γραμματικός
Και το περιβάλλον με το οποίο συγκρούεται, τι είδους άνθρωποι το αποτελούν;
«Άνθρωποι που λένε "Δεν είμαι εγώ αυτός που θα αλλάξει τον κόσμο", "Ο καθένας για την πάρτη του", "Όποιος πρόλαβε τον Κύριο οίδε", "Τι με νοιάζει εμένα τι γίνεται στη Ρουάντα" ή, για την καμένη φύση γύρω τους, "Τσιμέντο να γίνει"! Ένας κόσμος κυνικός, αδιάφορος και ανασφαλής».
Η ιστορία του «Βασιλιά» βασίζεται σε αληθινό περιστατικό. Ξεκινάει με τον Βαγγέλη - τον υποδύεται ο Βαγγέλης Μουρίκης που βραβεύτηκε η ερμηνεία του στα φετινά Κρατικά Βραβεία, όπου το φιλμ κέρδισε και το τρίτο βραβείο καλύτερης ταινίας - να βγαίνει από τη φυλακή και να πηγαίνει στο έρημο χωριό του πατέρα του αποφασισμένος να ξαναζωντανέψει το ερειπωμένο σπίτι του. Εκεί, όμως, θα μπει στο μάτι των νεόπλουτων της περιοχής και η σύγκρουσή τους θα φτάσει στα άκρα και θα βαφτεί στο αίμα... Μία ελληνική ταινία με δουλεμένο σενάριο - γραμμένο από τον σκηνοθέτη και τον Νίκο Παναγιωτόπουλο - που αν είχε αποφύγει τα αλλεπάλληλα φινάλε, θα ήταν μια γροθιά στο στομάχι...
«Ο ήρωάς μου δεν είναι περιθωριακός. Από τη στιγμή που βγαίνει από τη φυλακή, προσπαθεί να δει αλλιώς τα πράγματα γύρω του και να ξεκινήσει τη ζωή του από την αρχή. Κάθε άνθρωπος που είναι διαφορετικός από τους άλλους, δεν πάει να πει ότι είναι και περιθωριακός. Μπορεί να ενταχθείς σε ένα σύνολο και να παραμένεις διαφορετικός, να έχεις τη συνείδησή σου ήσυχη», ξεκαθαρίζει ο 40χρονος σκηνοθέτης, που μέχρι τώρα μόνο καλά και ενδιαφέροντα φιλμ έχει κάνει - «Κλειστή στροφή», «Η εποχή των δολοφόνων», «Απόντες» και το ντοκιμαντέρ «Νυχτολούλουδα»!
Ο μόνος άνθρωπος που θα καταλάβει τον «Βασιλιά», θα είναι ο αστυνομικός της περιοχής - τον ερμηνεύει ο Μηνάς Χατζησάββας, που κάνει μία από τις καλύτερες εμφανίσεις του στον κινηματογράφο. Μία σχέση που είναι πρωτόγνωρη στην ιστορία του ελληνικού σινεμά και ο σκηνοθέτης την δικαιολογεί πολύ απλά: «Ο αστυνομικός διακρίνει στο βλέμμα του ήρωα ειλικρίνεια και τιμιότητα και αυτό τον κάνει να υπερβεί τη στολή του και τη θέση του. Είναι αντιφατικός χαρακτήρας και σε όλη τη διάρκεια της ταινίας προσπαθεί να κρατάει τις ισορροπίες. Αλλά όταν τα πράγματα φτάνουν στα άκρα και μπαίνει ζήτημα ζωής και θανάτου, ξεκαθαρίζει τη θέση του - πάει με τη μεριά της ανθρωπιάς».
Είναι εμφανές στην ταινία ότι είσαι με τη μεριά του ήρωά σου, αλλά στο τέλος τον βάζεις να συντρίβεται. Γιατί;
«Φτάνω στα άκρα, για να σχολιάσω την ισοπέδωση των συναισθημάτων που πάνε να γίνουν κατάσταση πραγμάτων γύρω μας. Ήθελα να ξανασκεφτούμε και να οριστούν οι έννοιες καλού - κακού, δίκαιου - άδικου, αληθινού - ψευδούς, ηθικού - ανήθικου».
Το άτομο που συμπεριφέρεται αλλιώτικα, συνθλίβεται από το ομογενοποιημένο σύνολο που ζηλεύει και δεν επιτρέπει τέτοιες «ανταρσίες». Και πέρα από αισιόδοξη ή απαισιόδοξη ματιά, ο Νίκος Γραμματικός διαπιστώνει: «Τα σημαντικά πράγματα στην ανθρώπινη ιστορία γίνονται πάντα με βίαιο τρόπο. Η κοινωνία έχει ανάγκη να εκτονώσει τη βία της, να βρει εξιλαστήρια θύματα - ακόμα και στην Τ.V. καθημερινά και σε εκχυδαϊσμένη μορφή βλέπουμε τέτοια φαινόμενα».
«Οι ταινίες μας είναι γεννήματα των αναγκών» Γιατί οι ελληνικές ταινίες δυσκολεύονται να έρθουν σε επαφή με το σινεφίλ κοινό;
«Οι ευθύνες είναι μοιρασμένες. Η απώλεια της αξιοπιστίας του ελληνικού κινηματογράφου στη δεκαετία του '80 ήταν μεγάλο πρόβλημα. Τώρα, σιγά σιγά την ξανακερδίζουμε. Οι ταινίες μας είναι γεννήματα των αναγκών - όχι της ματαιοδοξίας ή των χρημάτων. Κάνουμε ταινίες για να πλουτίσουμε την καρδιά μας, όχι τις τσέπες μας. Κάνουμε ταινίες όπως μπορούμε, όχι όπως θέλουμε, με ελάχιστα χρήματα. Αλλά εμένα μου αρέσει αυτό. Γιατί δένει τους ανθρώπους του κινηματογραφικού χώρου. Δεν ξέρω αν θα τα κατάφερνα χωρίς προβλήματα! Με τον σεναριογράφο-συγγραφέα Νίκο Παναγιωτόπουλο έχουμε κάνει τρεις ταινίες, έχουμε δεθεί πάρα πολύ, όπως και με τους ανθρώπους που γυρίσαμε τον "Βασιλιά", και αν δεν εκαναν αυτοθυσίες δεν θα την τελειώναμε ποτέ. Δεν μου αρέσει να μεμψιμοιρώ. Αν εφαρμοζόταν ποτέ η επιστροφή του 1,5% από τα κανάλια στον κινηματογράφο, τα πράγματα θα έπαιρναν άλλη τροπή». |
|
|
