Changeling. ΗΠΑ, 2008. Σκηνοθεσία: Κλιντ Ιστγουντ. Σενάριο: Τζέι Μάικλ Στραζίνσκι. Ηθοποιοί: Αντζελίνα Ζολί, Τζον Μάλκοβιτς, Τζέφρι Ντόνοβαν, Μάικλ Κέλι. 140'

Στο Λος Αντζελες της δεκαετίας του '20, μια μοναχική γυναίκα, που αγωνίζεται ν' ανακαλύψει το εξαφανισμένο παιδί της, συγκρούεται με τη διεφθαρμένη αστυνομία, σε μια αριστουργηματική ταινία, σκηνοθετημένη με δύναμη και νεύρο.

Για ακόμη μια φορά, με την ταινία του «Η ανταλλαγή», ο βραβευμένος με Οσκαρ («Οι ασυγχώρητοι») Κλιντ Ιστγουντ επιβεβαιώνει πως είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες που εργάζονται σήμερα στο Χόλιγουντ. Θέμα της ταινίας, ο πεισματικός αγώνας μιας γυναίκας για την απονομή δικαιοσύνης, μέσα από τις προσπάθειές της να βρει τον εξαφανισμένο γιο της, αποκαλύπτοντας παράλληλα τη διαφθορά και την κατάχρηση εξουσίας από την αστυνομία.

Η ιστορία, βασισμένη σε ένα αληθινό γεγονός, καταγράφει τις προσπάθειες μιας μοναχικής μητέρας, στο Λος Αντζελες του 1928, ν' ανακαλύψει τον απαχθέντα μικρό της γιο, πράγμα στο οποίο η εκεί αστυνομία, γνωστή τότε για τη διαφθορά και τα σκάνδαλά της, όχι μόνο δεν βοηθά, αλλά και, για να καλύψει την ανικανότητά της που έχει γίνει θέμα επίθεσης από τον πάστορα τοπικού ραδιοφώνου, διαστρεβλώνει τα γεγονότα, παρουσιάζοντάς της ένα άλλο παιδί και πιέζοντάς την να το δεχτεί ως γιο της. Εκείνη όμως συνεχίζει τον αγώνα, με τη βοήθεια του πάστορα, παρουσιάζοντας αδιάσειστα στοιχεία που αποδεικνύουν πως αυτός δεν είναι ο γιος της, με αποτέλεσμα να την απομονώσουν σε ψυχιατρείο για να της κλείσουν το στόμα.

Ο Ιστγουντ αφηγείται τον αγώνα της γυναίκας με την οικονομία και την ωριμότητα που χαρακτηρίζει όλο το τελευταίο, θαυμάσιο έργο του. Η κάμερά του αφηγείται με άνεση, μετρημένο, άψογο ρυθμό, χωρίς εξάρσεις, πάντα όμως χωρίς να παρεκκλίνει από τον κύριο στόχο του, με μια ωραία, ατμοσφαιρική μουσική (που έγραψε ο ίδιος), με εικόνες δυνατές, συχνά καφκικές, έντονα ρεαλιστικές (όπως σ' εκείνες των γυναικών στο ψυχιατρείο), με σασπένς όταν αυτό είναι απαραίτητο, οδηγώντας μας κατ' ευθείαν στο στόχο του: να μας αποκαλύψει το μέγεθος της διαφθοράς που ξεκινάει από την κορφή της πυραμίδας για να φτάσει ώς τα πιο χαμηλά επίπεδα.

Σχόλιο όχι μόνο πάνω σε μια συγκεκριμένη περίοδο -εκείνη της δεκαετίας του '20- αλλά και στη σημερινή εποχή μας (ας μην ξεχνάμε την υπόθεση Σίμπσον). Στις πολλές αρετές της ταινίας και οι θαυμάσιες, όπως πάντα, ερμηνείες, μ' επικεφαλής την Αντζελίνα Τζολί, που ενσαρκώνει με δύναμη και πάθος τη βασανισμένη μητέρα (ρόλο σίγουρα οσκαρικό), τον Τζον Μάλκοβιτς πολύ καλός στο ρόλο του πάστορα και τον άγνωστό μας Τζέισον Μπάτλερ Χάρνερ, τέλειο στο ρόλο του απαθούς, χαμογελαστού, κυνικού, κατά συρροή δολοφόνου.

Μάνα είναι μόνο μία

Το μητρικό ένστικτο παρασύρει το Σύμπαν και «σκοτώνει» την Αστυνομία. Μάνα είναι μόνο μία. Αλλά και Κλιντ Ίστγουντ ένας και μοναδικός σε ολόκληρη την αμερικανική κινηματογραφία. Στα 78 υπογράφει την απόλυτη πληρότητά του. «Ανταλλαγή» λένε την τελευταία του δημιουργία

Αν απέφευγε την ολοκλήρωση αυτής της πραγματικής και ανατριχιαστικής ιστορίας και την τελείωνε στη μιάμιση ώρα, πάνω στην κορύφωσή της σαν αρχαία τραγωδία, θα είχε υπογράψει το απόλυτο αριστούργημά του. Πώς λέμε για τον Μαραντόνα με το «χέρι του Θεού»; Έτσι και με τον Κλιντ Ίστγουντ. Το λάθος του Θεού. Υποκλίνομαι και προσκυνώ. Την ανελέητη λιτότητά του. Την ουσιαστική ματιά του. Και την εξωφρενική υπέρβασή του. Δηλαδή, για να το συγκρίνω με την ελληνική, κινηματογραφική πραγματικότητα. Ο αριστερός Θόδωρος Αγγελόπουλος κηδεύει τα οράματά του και βολεύει τη δεξιά του. Ο δεξιός Ίστγουντ σκηνοθετεί τη μεγάλη, αριστερή καρδιά του. Γιατί, ως γνωστόν, ο καλλιτέχνης κρίνεται και απ΄ αυτό. Όποιος υπερβαίνει τον εαυτό του, αυτός και ο φάρος ο φωτεινός!

Αρχίζω από το αληθινό περιστατικό που έλαβε χώρα στο Λος Άντζελες του 1928. Νεαρή, κομψή, λευκή, νομοταγής και σκληρά εργαζόμενη μητέρα- χωρίς σύζυγο- χάνει μέσα σε ελάχιστες ώρες τον εννιάχρονο γιο της. Μιλάμε για μάνα προσηλωμένη στο παιδί της, ένα πλάσμα προγραμματισμένο στα καθήκοντά του σαν ρολόι Ελβετίας. Έπειτα από μερικές ημέρες η Αστυνομία παρουσιάζει ένα ξένο αγόρι και προσπαθεί να την πείσει πως είναι το δικό της παιδί. Από εδώ αρχίζει μια εντελώς εξωφρενική περιπέτεια. Με... παράπλευρες συνέπειες τον αυταρχισμό, τον φασισμό και τη φωλιά του κούκου. Το μητρικό ένστικτο αντιδρά, αλλά οι Αρχές δεν καταλαβαίνουν Χριστό. Όχι, της λένε, από το σοκ έχεις χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Από κοντά και ένας εντεταλμένος ψυχίατρος. Κυρία μου, ηρεμήστε. Όταν επανέλθετε θα σιγουρευτείτε. Όλοι εναντίον Κριστίν Κόλινς. Αστυνομία, Δημοτική Αρχή και Ψυχιατρική. Μα ο Ουόλτερ είναι εννιά πόντους ψηλότερος απ΄ αυτό το αγόρι. Ξέρετε, από το σοκ συρρικνώθηκε ο μικρός! Μιλάμε για φαιδρότητες που ξεπερνούν τις αρλούμπες του μπαρμπα-Κουτσού του Βαλτοπεδίου του χοντρού. Μα αυτό το αγόρι έχει υποστεί περιτομή. Τέτοια πράγματα δεν πρέπει να λέγονται από μια μάνα της καλής κοινωνίας. Σας παρακαλώ, εκλιπαρεί, ψάξτε για το παιδί μου. Κάθε ώρα που περνάει μπορεί να είναι κρίσιμη για τη ζωή του. Μπορεί να πεθάνει. Η αναλγησία και η διαφθορά έχουν μετατρέψει το Λος Άντζελες σε μικρογραφία μιας υπολανθάνουσας φασιστικής κοινωνίας. Αποτέλεσμα; Για να της κλείσουν το στόμα και να τη διαπομπεύσουν στη γειτονιά με χειροπέδες τη μεταφέρουν σε ψυχιατρείο όπου ο διευθυντής της κλινικής την απειλεί πως αν δεν υπογράψει, θα τη στείλει στον θάλαμο 18- δηλαδή ηλεκτροσόκ. Ο Μένγκελε στην πόλη των Αγγέλων των ΗΠΑ!

Πολλές οι αρετές του «Changeling». Πολλές, ωφέλιμες, χρήσιμες, αναντικατάστατες και στην εποχή μας μοναδικές. Πρώτα η μητρότητα. Το κύτταρο, ο νωτιαίος μυελός, ο ομφάλιος λώρος, ο κοινωνικός ιστός. Ο Ίστγουντ ουδεμία σχέση με θεωρητικούς αυνανισμούς. Αυτά τ΄ αφήνει να τα διαχειριστούν Ευρωπαίοι και κυρίως Έλληνες της Αριστεράς. Ο Ίστγουντ μόνο με ζωντανές σχέσεις και αληθινές ιστορίες. Μικροί άνθρωποι, μεγάλα σύμβολα. Από τέτοια μικρά γεγονότα προκύπτουν παραδείγματα και υποδείγματα, Η Κριστίν Κόλινς, σύμβολο αντίστασης και ακεραιότητας. Ο δικός της αγώνας για το παιδί της μετατρέπεται σε εκστρατεία εναντίον μιας κακοφορμισμένης εξουσίας. «Αυτοί άρχισαν τον πόλεμο, εγώ θα τον τελειώσω». Η φράση που συμπυκνώνει το κύτταρο της Κόλινς. Επομένως η μάνα είναι η πρωτοπορία. Και επομένως το παιδί είναι η αληθινή ιδεολογία. Χωρίς το πρώτο δεν υπάρχει το δεύτερο. Και τούμπαλιν. Δεύτερον η σκηνοθεσία. Προσηλωμένος στο essential (το ουσιώδες) ο Ίστγουντ. Στα παλιά του τα παπούτσια τα οπτικά εφέ, ο ηχητικός θόρυβος και οι εύκολες, μελοδραματικές, δυνατές μουσικές που διεγείρουν τους δακρυγόνους αδένες του θεατή. Τα πλάνα στο ύψος του ανθρώπου- όπως στο κλασικό, αμερικανικό σινεμά- και η ιστορία στα μέτρα του μεγάλου, δραματικού αφηγήματος. Ποιος λέει πως πέθαναν τα μεγάλα αφηγήματα; Οι εσωστρεφείς και ομφαλοσκόποι. Ο Ίστγουντ καθαρίζει τη σκόνη του χρόνου και επαναφέρει τον Τζον Φορντ στην κυκλοφορία. Τίποτα δεν πέθανε, τίποτα δεν τελείωσε. Ο μπαγάσας τα έχει φέρει όλα τούμπα. Έτσι αργά αλλά σταθερά κορυφώνει το δράμα. Από ένα απλό περιστατικό μιας Νικολούλη, προχωράει στο δημοσιογραφικό χρονικό. Ύστερα στο θρίλερ, μετά στο δράμα και τέλος στην αρχαία τραγωδία. Εδώ ο δεξιός Κλιντ Ίστγουντ συναντά τον κομμουνιστή Μπέρτολντ Μπρεχτ. Η Μάνα Κουράγιο στο Λος Άντζελες της δημοκρατικής Αμερικής. Με τον Μπρεχτ στη μηχανή διαπερνά το Σύμπαν. Και το «Σκοτεινό ποτάμι» και η «Φωλιά του κούκου» και το φιλμ νουάρ και μόνος εναντίον όλων. Το Άτομο απέναντι σε μια βουβή, υποταγμένη κοινωνία. Η πεμπτουσία του «Ηigh Νoon» (Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές) κολυμπάει στο αίμα της Κριστίν Κόλινς. Τρίτον το καστ. Η Αντζελίνα Ζολί διαψεύδει τις Κασσάνδρες. Μα ναι, μπορεί να υποδυθεί μια δραματική ηρωίδα. Ο πλήρης ορισμός της ακεραιότητας και η ζωντανή ενσάρκωση της κομψότητας. Η απόλυτη ομορφιά κατοικημένη από πείσμα, αγώνα, αλληλεγγύη και μαχητικότητα. Σ΄ αυτήν την ταινία, ισοδύναμη της Νικόλ Κίντμαν. Από κοντά και ο Τζον Μάλκοβιτς. Ο κατάλληλος ηθοποιός που ταυτόχρονα υποδύεται και υπονομεύει τον ήρωά του, έναν ιεροκήρυκα που για προσωπική του προβολή τα δίνει όλα εναντίον της Αστυνομίας. Εξαιρετικό όλο το καστ. Άγνωστοι ηθοποιοί διεκπεραιώνουν τους ρόλους τους καλύτερα κι από πολλούς διάσημους σταρ. Με έναν λόγο η καλύτερη αμερικανική ταινία της χρονιάς. Όσο υπάρχουν άνθρωποι, όσο υπάρχει ο Κλιντ!