The Reader. ΗΠΑ, 2008. Σκηνοθεσία: Στίβεν Ντόλντρι. Σενάριο: Ντέιβιντ Χέαρ, από μυθ. Μπέρνχαρτ Σλινκ. Ηθοποιοί: Κέιτ Γουίνσλετ, Ρέιφ Φάινς, Ντέιβιντ Κρος, Λένα Ολιν, Μπρούνο Γκανζ. 123'

Ο έρωτας ανάμεσα σ' ένα 15χρονο νέο και μια διπλάσιά του σε ηλικία γυναίκα, στη μεταπολεμική Γερμανία, γίνεται αφορμή για να βγουν στην επιφάνεια οι ενοχές των γεννημένων μετά τον πόλεμο Γερμανών για το Ολοκαύτωμα και το πέπλο σιωπής των γονιών τους γύρω απ' αυτό.

Με βάση το επίμαχο, ημι-αυτοβιογραφικό βιβλίο του Γερμανού συγγραφέα Μπέρνχαρτ Σλινκ γύρω από τον έρωτα, στη μεταπολεμική Γερμανία, ανάμεσα σ' ένα 15χρονο αγόρι και μια πολύ μεγαλύτερή του σε ηλικία γυναίκα, η οποία αργότερα αποκαλύπτεται πως ήταν φρουρός σε ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης, ο σκηνοθέτης Στίβεν Ντόλντρι και ο σεναριογράφος Ντέιβιντ Χέαρ (με τον οποίο είχε συνεργαστεί και στις «Ωρες») έφτιαξαν μια ταινία γύρω από το Ολοκαύτωμα και την ενοχή των Γερμανών εκείνων που μεγάλωσαν μετά το τέλος του πολέμου και που οι γονείς τους επέλεγαν τη σιωπή για τα όσα συνέβαιναν στα στρατόπεδα, υποστηρίζοντας πως δεν γνώριζαν τίποτα γι' αυτά.

Η ταινία αρχίζει το 1995, με τον δικηγόρο Μάικλ Μπεργκ (Ρέιφ Φάινς) να θυμάται την ερωτική του περιπέτεια, το 1958, με μια μυστηριώδη, διπλάσια απ' αυτόν σε ηλικία, γυναίκα, τη Χάνα (Κέιτ Γουίνσλετ), εισπράκτορα σε τραμ, στην οποία, πριν αποδοθούν σε ερωτική πράξη, διάβαζε διάφορα βιβλία (από την «Οδύσσεια» μέχρι Τσέχοφ). Κάποια στιγμή η Χάνα εξαφανίζεται από τη ζωή του 15χρονου Μάικλ (που τον ερμηνεύει ένας πολύ καλός Ντέιβιντ Κρος), για να επανεμφανιστεί 8 χρόνια αργότερα, όταν, φοιτητής της Νομικής, την ανακαλύπτει στο δικαστήριο, όπου, μαζί με άλλες γυναίκες, κατηγορείται για διάφορα ειδεχθή εγκλήματα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ναζί εγκληματίες παρουσιάζονται με ένα πολύ ανθρώπινο πρόσωπο. Φτάνει να θυμηθούμε την πρόσφατη ταινία για τις τελευταίες μέρες του Χίτλερ, όπου ο δικτάτορας παρουσιαζόταν μ' ένα ανθρώπινο πρόσωπο, γεγονός όμως που δεν αφαιρούσε τίποτα από τον τρόμο των εγκλημάτων του ενάντια στην ανθρωπότητα. Κάτι παρόμοιο προσπαθούν να κάνουν κι εδώ τόσο το βιβλίο του Σλινκ όσο και η ταινία, παρουσιάζοντας την ανθρώπινη πλευρά της Χάνα, στην πραγματικότητα τέρας, απ' όσα στη συνέχεια αποκαλύπτονται για τη δράση της στα στρατόπεδα. Το «κλεδί» στην ιστορία είναι η συνάντηση του Μπεργκ με μια γυναίκα (Λένα Ολιν) που επέζησε από τα στρατόπεδα, όπου ο Μπεργκ αναγκάζεται ν' αντιμετωπίσει την ενοχή του και να συμφιλιωθεί μ' αυτή.

Η σκηνοθεσία, πρέπει να πω, δεν ξεπερνά την κλασική, χωρίς εκπλήξεις, αντιμετώπιση, αν και σε διάφορα επιμέρους τμήματα (φωτογραφία, κοστούμια, αναπαράσταση της εποχής) οι δημιουργοί της, μαζί και οι δύο παραγωγοί της, οι γνωστοί σκηνοθέτες Αντονι Μινγκέλα και Σίντνεϊ Πόλακ (που πέθαναν πριν τελειώσει η ταινία) έδωσαν ό,τι καλύτερο προσφέρει τη στιγμή αυτή το Χόλιγουντ (στοιχεία που σίγουρα θα έχουν αντίκτυπο στις επιλογές για τα Οσκαρ). Το μεγαλύτερο όμως ατού της ταινίας είναι η ερμηνεία της Κέιτ Γουίνσλετ - δυνατή, έντονη, μ' ένα πάθος και μια ζωντάνια που ξεπερνούν κάθε όριο, που άλλοτε σε συγκλονίζει και σε συγκινεί κι άλλοτε σε τρομοκρατεί και σε στοιχειώνει. Ερμηνεία που σίγουρα θα είναι ανάμεσα στα φαβορί των φετινών Οσκαρ. Μια πολύ καλή εμφάνιση κάνει ο Μπρούνο Γκανζ στον ρόλο του καθηγητή της Νομικής.

Περισσότερα για την ταινία

Το φιλμ είναι αφιερωμένο στην μνήμη των παραγωγών της, Άντονι Μινγκέλα και Σίντνεϊ Πόλακ.

Ο σκηνοθέτης Στίβεν Ντάλντρι

O Στίβεν Ντάλντρι γεννήθηκε στο Ντόρσετ της Μεγάλης Βρετανίας το 1961. Σκηνοθέτης με μεγάλη πείρα στο θέατρο, ξεκίνησε την καριέρα του σκηνοθετώντας για το Crucible Theater του Σέφιλντ, στη συνέχεια συνεργάστηκε με το Manchester Library Theater και το Oxford Stage. Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής του Royal Court Theater από το 1992 έως το 1998 και σήμερα είναι στο Διοικητικό Συμβούλιο των περίφημων Young και Οld Vic Theater. Έχει τιμηθεί με βραβείο Lawrence Olivier το 1993 και το 1994 για τα έργα του, για λογαριασμό του Royal National Theater. Για τον κινηματογράφο άρχισε να σκηνοθετεί το 1998, με το “Eight” αλλά έγινε ευρύτερα γνωστός με το "Billy Elliot Γεννημένος Χορευτής" το 2000, μια ταινία που άρεσε πολύ σε κοινό και κριτικούς, έφτασε μέχρι τα Όσκαρ και του χάρισε, μεταξύ άλλων, μια υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας. Ακόμη μεγαλύτερη αναγνώριση ήρθε δυο χρόνια μετά με τις "Ωρες", ένα φιλμ που ενώνει τη Μέριλ Στριπ, τη Νικόλ Κίντμαν και τη Τζούλιαν Μουρ, είχε εννέα υποψηφιότητες για Όσκαρ, τη δεύτερη του Ντάλντρι για σκηνοθεσία. Η νέα του σκηνοθετική κινηματογραφική δουλειά θα είναι το “The Amazing Adventures of Kavalier & Clay”.

Ο σεναριογράφος Ντέιβιντ Χέαρ

Από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς και σεναριογράφους στη Μεγάλη Βρετανία, γεννήθηκε το 1947 και γράφει εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια για την τηλεόραση και το θέατρο. Ανάμεσα σε αυτές του τις δουλειές, έγραψε για τον κινηματογράφο το “Plenty” το 1985, με την Μέριλ Στριπ, βασισμένο σε δικό του θεατρικό, καθώς και το “Damage” το 1992 του Λουί Μαλ, από το βιβλίο της Τζόζεφιν Χαρτ. Πιο πρόσφατα συνεργάστηκε για πρώτη φορά με τον Στίβεν Ντάλντρι για τις "Ώρες" μια δουλειά που του χάρισε την πρώτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ και τιμήθηκε με πολλά βραβεία. Στη θεατρική του καριέρα έχει πολλές υποψηφιότητες για Lawrence Olivier Theater Award, το οποίο κέρδισε το 1996 για το έργο του “Skylight”.

Οι Ηθοποιοί

Η Κέιτ Γουίνσλετ (Χάνα Σμιτς) γεννήθηκε στο Ρέντινγκ της Μεγάλης Βρετανίας, μεγάλωσε σε οικογένεια ηθοποιών και ξεκίνησε τις εμφανίσεις της στη βρετανική τηλεόραση από τα δεκατρία της. Στα 17 γνώρισε διεθνή καταξίωση με τη συμμετοχή της στο “Oυράνια Πλάσματα” (“Heavenly Creatures”, 1994) του Πίτερ Τζάκσον. Εχει πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες επιτυχίες και είναι η ηθοποιός με τις περισσότερες υποψηφιότητες για Όσκαρ μέχρι τα 32 της, στο σύνολο πέντε, για τις ταινίες "Η Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού" του Μισέλ Γκοντρί, “Λογική και Ευαισθησία” του Ανγκ Λι, “Τιτανικός” του Τζέιμς Κάμερον, “Ίρις” του Ρίτσαρντ Έιρ και “Little Children” του Τοντ Φιλντ. Στην πλούσια πορεία της έχει πρωταγωνιστήσει στο πλευρό των καλύτερων ηθοποιών: με τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο στον “Τιτανικό”, με τον Κρίστοφερ Έκλστον στο “Tζουντ” (“Jude”, 1996) του Μάικλ Γουιντερμπότομ, με τον Κένεθ Μπράνα στον “Άμλετ” (“Hamlet”, 1997), με τον Χοακίν Φίνιξ στο “Quills: Η Πένα της Αμαρτίας” (“Quills”, 2000), με τον Κέβιν Σπέισι στο “H Zωή του Ντέιβιντ Γκέιλ” (“The Life of David Gale”, 2003), με τον Τζιμ Κάρεϊ στο "Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού", με τον Σον Πεν στο "Όλοι οι Άνθρωποι του Βασιλιά". Στο “Σφραγισμένα Χείλη”, παίζει για πρώτη φορά μαζί με έναν ακόμη σπουδαίο, τον Ρέιφ Φάινς, παρ' ότι δε βρίσκονται παρά σε ελάχιστες σκηνές μαζί, ενώ σύντομα συνεργάζεται ξανά με τον Ντι Κάπριο για το “Revolutionary Road”, το οποίο σκηνοθετεί ο σύζυγός της, Σαμ Μέντες.

Ο Ρέιφ Φάινς (Μάικλ Μπεργκ 70's - 90's) είναι ένας από τους σημαντικότερους ηθοποιούς της γενιάς του. Γεννήθηκε το 1962 στο Σάφολκ της Μεγάλης Βρετανίας από πατέρα φωτογράφο και μητέρα συγγραφέα. Είναι ο μεγαλύτερος γιος μιας πολυμελούς οικογένειας με 6 παιδιά. Μεγάλωσε στην Αγγλία και την Ιρλανδία και αποφοίτησε από την Βασιλική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης το 1985. Η καριέρα του ξεκίνησε στο θέατρο, μέχρι το 1991 όπου πήρε ένα μικρό ρόλο στην βραβευμένη σειρά "Prime Suspect". Την ίδια χρονιά συμμετείχε στην τηλεταινία "Α Dangerous Man: Lawrence After Arabia" και στην συνέχεια έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο στο "Ανεμοδαρμένα Ύψη", πλάι στην Ζιλιέτ Μπινός. Η εξαιρετική ερμηνεία του στην "Λίστα του Σίντλερ" το 1993 αναγνωρίστηκε παγκοσμίως και ο Φάινς κέρδισε BAFTA Β' Αντρικού Ρόλου, διακρίσεις από διάφορες Ενώσεις Κριτικών των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς και υποψηφιότητα για 'Όσκαρ και Χρυσή Σφαίρα. Ο επόμενος πολύ σημαντικός του ρόλος ήταν στην ταινία του Άντονι Μινγκέλα, "Ο Άγγλος Ασθενής", το 1996, η οποία τιμήθηκε με Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Ο Φάινς ήταν και πάλι υποψήφιος για Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου. Ηθοποιός εξαιρετικής γκάμας, έχει ερμηνεύσει καταπληκτικούς ρόλους στο πλευρό ηθοποιών όπως η Κριστίν Σκοτ Τόμας στον "Αγγλο Ασθενή", η Τζούλιαν Μουρ στο "Το Τέλος μιας Σχέσης", η Κέιτ Μπλάνσετ στο "Όσκαρ και Λουσίντα", η Ρέιτσελ Βάις στον "Επίμονο Κηπουρό". Σύντομα, θα τον δούμε μαζί με την Κίρα Νάιτλι στο “The Duchess”.

Ο Ντέιβιντ Κρος (Μάικλ Μπεργκ 50's - 60's) γεννήθηκε το 1990 σε μια μικρή πόλη κοντά στο Αμβούργο της Γερμανίας. Στην ηλικία των 12, συμμετείχε στην τηλεοπτική ταινία “Hilfe, Ich bin ein Junge”. Τον ανακάλυψε ο σκηνοθέτης Ντέτλεφ Μπακ, ο οποίος τον επέλεξε για τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία του “Knallhart”, η οποία τιμήθηκε με πολλά βραβεία, ανάμεσα στα οποία και βραβείο FIPRESCI στο φεστιβάλ Βερολίνου 2006. Αυτήν την εποχή παίζεται στη Γερμανία μια ακόμη ταινία όπου πρωταγωνιστεί, με τίτλο “Krabat”, που βασίζεται στο ομώνυμο νεανικό best seller.

Για την παραγωγή

Το βιβλίο έγραψε το 1995 ο Μπέρναρντ Σλινκ, καθηγητής Νομικής και Φιλοσοφίας στο Βερολίνο, και είναι ημιαυτοβιογραφικό. Ο τίτλος πρωτοτύπου είναι “Der Vorleser”. Έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες, έγινε το πρώτο γερμανικό βιβλίο που μπήκε στην λίστα best seller των New York Times και κέρδισε παγκόσμια αναγνωρισιμότητα το 1999, όταν η Όπρα Γουίνφρι το επέλεξε για να το παρουσιάσει στη δημοφιλή λέσχη βιβλίου της. "Ποιος θα φανταζόταν ότι ένα βιβλίο 218 σελίδων θα μου γεννούσε τόσα συναισθήματα;" θα πει η διάσημη παρουσιάστρια. "Είναι μια ιστορία πάνω σε αυτό που ονομάζουμε “δεύτερη γενιά”” λέει ο συγγραφέας, περιγράφοντας τη γενιά που ακολούθησε τα χρόνια μετά τον πόλεμο. "Μεγαλώσαμε με έναν πολύ αφελή τρόπο έως εκείνη την στιγμή, που καταλάβαμε τι έκαναν οι γονείς και οι δάσκαλοί μας. Όταν αγαπάς κάποιον που ανακατεύτηκε με μελανές σελίδες της ιστορίας, αυτό είναι κάτι που μπορεί να σε κλονίσει. Το βιβλίο είναι εξαιρετικά σημαντικό για την Γερμανία - και μάλιστα περιλαμβάνεται ως διδακτέα ύλη στη γερμανική εκπαίδευση - επειδή τεκμηριώνει καλύτερα από οποιοδήποτε την ανάγκη γνώσης και αντιμετώπισης των πράξεων του παρελθόντος στο παρόν. Αναφέρεται στο πέρασμα από τη μια γενιά στην άλλη.”

Τα δικαιώματα του βιβλίου είχαν αγοραστεί από το 1996, ενώ για να γίνει ταινία πρώτοι ενδιαφέρθηκαν ο Άντονι Μινγκέλα και ο Σίντνεϊ Πόλακ. Ο πρώτος μάλιστα επρόκειτο να γράψει το σενάριο και να σκηνοθετήσει, αλλά στη συνέχεια καταπιάστηκε με τον "Άγγλο Ασθενή", πολύ σωστά όπως αποδείχτηκε. Σχεδόν 10 χρόνια αργότερα, ενδιαφέρθηκε για το project o Στίβεν Ντάλντρι που, μετά τις "Ώρες" και την υποψηφιότητα για το Όσκαρ, έψαχνε για μια δυνατή ιστορία. Πρότεινε στον Ντέιβιντ Χέαρ να ασχοληθεί με το σενάριο και ο Μινγκέλα τελικά συμφώνησε να μείνει στην παραγωγή. Κατά τον Χέαρ, η ιστορία του Σλινκ ακολουθεί χρονολογικά τρεις χρονικές περιόδους και "μεταφέρεται μέσα στο χρόνο", με μια δομή που μεταφέρει τον θεατή από τη δεκαετία του '50 στη δεκαετία του '80 και του '90 και μετά ξανά πίσω. "Όταν πηγαίνω στον κινηματογράφο πλήττω με τις ταινίες που η εξέλιξή τους είναι προβλέψιμη" λέει ο Χέαρ που στόχος του, γράφοντας το σενάριο, ήταν να αποκόψει την ιστορία από τους συνήθεις συσχετισμούς με στρατόπεδα συγκέντρωσης, μεταπολεμικά άχθη και γενικά από τον όρο “ταινία για το ολοκαύτωμα”. "Έχουν γίνει πάνω από 250 ταινίες πάνω στο ολοκαύτωμα. To "Σφραγισμένα Χείλη" όμως είναι κάτι διαφορετικό που ξεπερνάει τις προσδοκίες. Η ιστορία του είναι εξαιρετικά σημαντική για τη γερμανική ιστορία, γιατί είναι το μοναδικό λογοτεχνικό έργο που θέτει το ερώτημα “Πώς θα συνεχίσουμε, μετά από αυτά που έχουμε κάνει;”. Παράλληλα, στην ταινία ήθελα να εκθέσω καθημερινούς συνηθισμένους ανθρώπους, που όμως έχουν κάνει εγκλήματα εις βάρος της ανθρωπότητας" λέει ο Ντάλντρι.

Η Κέιτ Γουίνσλετ ήταν από τον ίδιο τον συγγραφέα η πρώτη σκέψη για το ρόλο της Χάνα, γιατί την έπλασσε στο μυαλό του ως μια αισθησιακή και γήινη γυναίκα, όπως είναι η ηθοποιός. "Νιώθω ότι προερχόμαστε από την ίδια φυλή με τον Στίβεν. Έχει ενέργεια και αγαπάει πολύ την ιστορία του. Επιπλέον, είναι πολύ ξεκάθαρο στο μυαλό του τι θέλει να πει και είναι πολύ διαλλακτικός στο να συζητήσει με τους άλλους σχετικά με το πώς θα γυριστεί μια σκηνή" λέει η Γουίνσλετ. Ο Ρέιφ Φάινς θυμάται πώς προσέγγισε το ρόλο με τον σκηνοθέτη του: "Θυμάμαι ότι έθετε διαρκώς ερωτήματα, το οποίο για μένα είναι καταπληκτικό. Τι πιστεύει ο Μάικλ για τη Χάνα; Πώς καταδικάζεις κάποιον με τον οποίο υπήρξες τόσο κοντά; Είναι αυτή η οικειότητα κάτι που φυλάς μέσα σου ακόμη και μετά από χρόνια; Επαναλάμβανε διαρκώς τέτοια ερωτήματα, τα οποία στην πραγματικότητα δεν έχουν απάντηση. Και σίγουρα δεν περίμενε κάποια απάντηση από μένα αλλά στα αλήθεια ήθελε να κατανοήσω τον ήρωά μας. Ο Στίβεν σου δίνει χρόνο για να ανακαλύψεις μια σκηνή και δείχνει εμπιστοσύνη σε σημείο του να επιτρέπει αλλαγές ακόμη και κατά τη διάρκεια γυρίσματος μιας σκηνής. Είναι ένας θαυμάσιος τρόπος να δουλεύει κανείς γιατί δίνει στον ηθοποιό περιθώρια ελευθερίας" λέει ο Φάινς.

Η ταινία βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Bernhard Schlink, που στην Ελλάδα κυκλοφορεί, υπό τον τίτλο 'Διαβάζοντας στην Χάννα', από τις εκδόσεις 'Κριτική'. Φέτος, ο ίδιος συγγραφέας διασκευάστηκε και για την ταινία The Other Man (συλλογή Ερωτικές Αποδράσεις, εκδόσεις Κριτική) σε σκηνοθεσία Richard Eyre, με τους Liam Neeson, Laura Linney, Antonio Banderas. Το καινούργιο του βιβλίο, Homecoming (Το Σαββατοκύριακο, επίσης από τις εκδόσεις Κριτική), θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη Άνοιξη και ήδη προορίζεται για τον κινηματογράφο.