Ελλάδα/Γαλλία, 2009. Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς. Σενάριο: Κ. Γαβράς και Ζαν-Κλοντ Γκρούνμπεργκ. Ηθοποιοί: Ρικάρντο Σκαμάρτσιο, Τζουλιάν Κέλερ, Ερίκ Καραβακά, Ούλριχ Τούκουρ, Λέα Βιαζέμσκι, Ανί Ντιπρέ, Αννυ Λούλου, Ιεροκλής Μιχαηλίδης, Ντίνα Μιχαηλίδη. 110'

Η οδύσσεια του Ηλία, ενός νεαρού λαθρομετανάστη που ξεκινάει από κάπου στην Ανατολή με στόχο το Παρίσι, γι' αυτόν είναι η Γη της Επαγγελίας, σε μια δυνατή, δοσμένη με διεισδυτικότητα, χιούμορ και ειρωνεία, ταινία.

Μιαν αντιπαράθεση ανάμεσα στους φτωχούς, άνεργους μετανάστες από την Ανατολή και τους καλοβαλμένους αστούς της Ευρώπης παρουσιάζει ο Κώστας Γαβράς στη νέα του, διανθισμένη με άφθονο χιούμορ και ειρωνεία, ταινία. Η ταινία αρχίζει με πλάνα λαθρομεταναστών σε μια βάρκα, κάπου στο Αιγαίο. Ανάμεσά τους, και ο Ηλίας -Ελίας, ίσως και Ελλάς, όπως το προφέρει αργότερα ένα από τα πρόσωπα- που όνειρό του δεν είναι να πάει στην Αμερική, όπως ο ήρωας στο «Αμέρικα, Αμέρικα» του Καζάν, αλλά στο Παρίσι, την Πόλη του Φωτός, που γι' αυτόν είναι ο επίγειος παράδεισος.

Το φως, όμως, για τον Ηλία αργεί να φανεί. Υστερα από τα πρώτα πλάνα και την επιβίβαση των λαθρομεταναστών σ' ένα μεγαλύτερο, αν και το ίδιο άθλιο, καράβι, η κάμερα μας αποκαλύπτει, μέσα από εικόνες έντονα ρεαλιστικές (ο «Μετανάστης» του Τσάπλιν δεν είναι μακριά), εκατοντάδες άλλους κακομοίρηδες μετανάστες, ξαπλωμένους ή καθισμένους στο κατάστρωμα και στο αμπάρι, να περιμένουν με αγωνία να πατήσουν το πόδι τους σε κάποια φιλόξενη γη. Οταν όμως εμφανίζεται η ακτοφυλακή για να τους συλλάβει, ο Ηλίας, μαζί με άλλους, πηδά στη θάλασσα και καταφέρνει να φτάσει στη στεριά.

Οταν ξυπνά την επόμενη μέρα, ο Ηλίας ανακαλύπτει πως βρίσκεται σε μια ηλιόλουστη ακρογιαλιά ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες που κολυμπούν γυμνοί. Είναι το «Eden Club». Με τον σύγχρονο Οδυσσέα να βρίσκεται σ' ένα αντίστοιχο νησί των Φαιάκων, απ' όπου κι αρχίζει η οδύσσειά του. Μπορεί στις μέρες μας η Κίρκη και οι Κύκλωπες να έχουν διαφορετικά πρόσωπα, παραμένουν όμως το ίδιο επικίνδυνοι, μας λέει ο Γαβράς. Στο «Κλαμπ Εδέμ», παράδεισο των τουριστών, ένας βασικά σιωπηλός Ηλίας (ο διάλογός του με τους άλλους μετανάστες είναι μιας φτιαχτής γλώσσας) θα βρει συμπόνια κοντά σε μια Γερμανίδα, αλλά και θ' ανακαλύψει τον ρατσισμό όταν οι υπεύθυνοι του κλαμπ οργανώνουν κυνήγι για να πιάσουν τους κρυμμένους λαθρομετανάστες («διασκεδάστε», θα τους πούνε, «χωρίς όμως βία»). Κάθε βήμα του είναι και μια νέα εμπειρία, μια νέα δοκιμασία. Κάποιοι βοηθούν τον Ηλία, άλλοι τον βιάζουν, άλλοι τον κλέβουν, άλλοι τον εκμεταλλεύονται κι άλλοι τον εξευτελίζουν -ανάμεσα σ' εκείνους που θα τον βοηθήσουν είναι και δύο πολύ συμπαθητικοί γκέι Γερμανοί, μια Γαλλίδα που του προσφέρει το σακάκι του νεκρού συζύγου της (δεν τον αφήνει όμως να μπει στο διαμέρισμά της) κι ένας γέρος θυρωρός στο Λίντο του Παρισιού.

Δημιουργός βασικά μιας σειράς στρατευμένων ταινιών («Ζ», «Ο αγνοούμενος», «Αμήν»), ο Γαβράς επέλεξε εδώ να κινηθεί σ' ένα μεγαλύτερο κοινωνικά, αλλά και αισθητικά, πλαίσιο. Η οπτική του έχει μιαν άλλη, πιο δυνατή πνοή, μετατρέποντας ένα θέμα που θα μπορούσε να είναι καταθλιπτικό σε μιαν αφήγηση όπου κυριαρχούν η ζωντάνια και το χιούμορ. Αναμιγνύοντας, με δεξιοτεχνία, σκηνές που αντλούν από τον βωβό κινηματογράφο με σκηνές που θυμίζουν κατοπινές κωμωδίες του Χόλιγουντ (ιδιαίτερα του Γουάιλντερ και του Λούμπιτς). Παράδειγμα, οι σκηνές στο τουριστικό κλαμπ, με τους τουρίστες να ψάχνουν για λαθρομετανάστες, εκείνη της αντιμετώπισης της Γερμανίδας φιλενάδας του Ηλία από την υπεύθυνη του κλαμπ ή εκείνη με τον Γάλλο μάγο Νίκολας Νίκελμπι ή οι σκηνές με τους δυο γκέι νταλικέρηδες, η σκηνή της ζωντανής διαφήμισης του «σπιτιού του ονείρου», καθώς και οι σκηνές με τους αστυνομικούς που τον καταδιώκουν, θυμίζοντας, σε ορισμένες, τον Τσάπλιν. Ο Ρικάρντο Σκαμάρτσιο («Romanzo criminale», «Ο αδερφός μου είναι μοναχοπαίδι») ανατρέπει τη μέχρι τώρα εικόνα του συμβόλου του σεξ του ιταλικού σινεμά, παίζοντας με τις εκφράσεις και τα μάτια του, για να μας δώσει μιαν ερμηνεία όμορφη, τονίζοντας την αφέλεια και την αθωότητα του χαρακτήρα του, φέρνοντας στον νου τον Μπάστερ Κίτον.

Μόνοι είναι οι γενναίοι της οθόνης

Αυτή η πρώτη σκηνοθεσία επί ελληνικού εδάφους του Costa Gavra με τον τίτλο «Παράδεισος στη Δύση» είναι ό,τι καλύτερο κινηματογραφικά έχει κατασκευάσει με χειροποίητη μαστοριά και παιδική ματιά!

Ανυπεράσπιστος σε όλα τα στάδια της παραγωγής και σε όλες τις φάσεις της δημιουργίας. Από τη σύλληψη μέχρι την τελευταία πινελιά. Με θέμα που δεν πουλάει στα ταμεία. Με πρωταγωνιστή που δεν λέει τίποτα στα κορίτσια.

Με μια διαδρομή χωρίς βασική ιστορία. Με ένα σενάριο χωρίς μπλα μπλα, με ελάχιστους διαλόγους και συνεννόηση καμιά. Χωρίς μελοδραματική συγκίνηση ούτε από μίλια μακριά. Και το χειρότερο για την εμπορικότητα αλλά το καλύτερο για την κινηματογραφική γοητεία, χωρίς ακρότητες, κανιβαλισμούς, βιασμούς, σφαγές, πυροβολισμούς, απαγωγές και διάφορους τέτοιους εντυπωσιακούς ορυμαγδούς.

Να το πω πιο απλά: στα 76 του, ο Γαβράς παίρνει όλα τα ρίσκα και επιστρέφει στα εφηβικά του χρόνια. Με τις πιο αγαπημένες του στιγμές ορμάει πανάλαφρος και κολυμπάει στη φουρτούνα με κιβωτό του την ελπίδα!

Προφανώς ήταν όνειρό του. Προφανώς η κληρονομιά του. Προς τούτο ξεφορτώνεται όλο το βάρος από το πολιτικό θρίλερ. Έξω οι χούντες. Έξω οι Τουπαμάρος. Έξω οι ομολογίες. Έξω τα τσεκούρια. Έξω τα ολοκαυτώματα. Έξω οι λαϊκές εποποιίες και τα μεγάλα, επίκαιρα θέματα. Βάζω στοίχημα: πλαγίως αποκαλύπτει τον πόθο του να εκφράσει τον μεγάλο filmmaker που έκρυβε όλα αυτά τα χρόνια μέσα του, να σπάσει τις αλυσίδες που τον κρατούσαν δέσμιο της δικής του εικόνας. Έξω όλα τα βαρίδια. Γι΄ αυτό εναέριος. Γι΄ αυτό κομεντί. Γι΄ αυτό η αναφορά στη μαγεία. Γι΄ αυτό η εμμονή του στη βουβή κωμωδία. Γι΄ αυτό το Σινεμά της πλοκής και της διαπλοκής μόνο με την εικόνα. Έλεος. Το ξεχάσαμε.

Δεν φταίει ο Γαβράς. Φταίει αυτή η ακατάσχετη φλυαρία. Αυτό το προμοτάρισμα στην εύκολη συγκίνηση. Δηλαδή, χρειάζεται κανείς να μάθει γράμματα και να διαβάσει Ιστορία για να μην εγκλωβίσει και να κάψει μέσα σε μια εκκλησία δεκάδες αιχμαλώτους της χιτλερικής θηριωδίας: Ο Γκέμπελς, αγαπητές αναγνώστριες - γιατί τις γυναικείες χορδές γαργαλάει η ιστορία της Χάνας- ήταν από τους κορυφαίους διανοούμενους της Εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας.

Πάμε τώρα στη γοητεία.

Όπως ο Αλμπέρ Λαμορίς στο αριστοτεχνικό «Κόκκινο μπαλόνι», όπου ένα πιτσιρίκι διέσχιζε όλο το Παρίσι πιάνοντας κουβέντα και κυνηγώντας ένα μπαλόνι. Όπως ο Μπάστερ Κίτον, που καταδιώκεται από γυναίκες, εχθρούς και πέτρες. Όπως ο Φελίνι με το τσίρκο, τους κλόουν και τους μάγους. Όπως ο Γκρίφιν Νταν, χαμένος στο πουθενά, στην πιο αιρετική και σουρεαλιστική ιστορία του Μάρτιν Σκορσέζε «Μετά τα μεσάνυχτα» («Αfter Ηours»). Και όπως ο «Πορτοφολάς» του Ρομπέν Μπρεσόν και του 1959. Ε, λοιπόν, ο Γαβράς παρέα με τον σεναριογράφο του Ζαν Κλοντ Γκρουμπέργκ, ανάμειξε όλα αυτά τα θρυλικά ονόματα για να ξαναπιάσει από την αρχή την ουσία του Σινεμά. Τόσο απλά και τόσο γοητευτικά.

Έτσι κι ενώ ο γολγοθάς ενός λαθρομετανά στη κάποιας ανατολικής χώρας είναι λουκουμάκι στο πιάτο του, εκείνος το ξεφορτώνεται και μάνι μάνι πιάνει να κατασκευάζει από την αρχή, ακούγοντας τη δική του καρδιά και τη δική του ψυχή. Μηδένισε το κοντέρ κόντρα στο ρεύμα, κόντρα στα ταμεία, κόντρα στις κριτικές, κόντρα σε όλα. Όπως λέει και ο τίτλος του μυθικού γουέστερν του Ντάλντον Τράμπο «Lonely are the brave», Costas.

Μόνοι είναι οι γενναίοι!

Τι θέλει να πει; Ότι περνάμε καλύτερα στην καθημερινή ζωή, αλλά χειρότερα στην επικοινωνία και τη συναναστροφή. Γι΄ αυτό άπαντες θέλουν κάτι να πάρουν απ΄ αυτό το ρακένδυτο σκουπίδι. Ότι έξω κούκλα και μέσα πανούκλα. Ότι αυτός ο παρίας με τ΄ όνομα Ηλίας είναι αθώος γιατί είναι αμόλυντος από την καταναλωτική μανία. Ότι τελικά σαν τα παιδιά γοητεύεται από τα κόλπα τα μαγικά. Αλλά για να επιβιώσει καταφεύγει στην κλοπή, αρπάζοντας ένα ρούχο από εκεί και καταβροχθίζοντας κάποιο αποφάγι από εδώ.

Ότι ούτε κόλαση, ούτε παράδεισος στη γη. Και τελικά αυτό που σήμερα θεωρείται αξία μοναδική, αύριο μπορεί να είναι το τίποτα, κάρβουνο χωρίς φωτιά, ούτε για τσιγάρο, για μια ρουφηξιά. Με ένα λόγο, ο Ηλίας είναι καταλύτης και ταυτόχρονα καθρέφτης. Βλέπουμε τη φάτσα μας χωρίς λίφτινγκ και χωρίς πλαστική χειρουργική και φωνάζουμε: ρε συ, είσαι σκέτη ντροπή. Και για να τερματίσω τη φλυαρία μου. Αν ο Γαβράς είχε ψαλιδίσει λιγάκι την πρώτη μεγάλη, ελληνική σκηνή, θα είχε υπογράψει ένα αριστούργημα που θα έγραφε σελίδα μοναδική!

Με δυο λόγια: Νεαρός λαθρομετανάστης με ελάχιστα γαλλικά (Ρικάρντο Σκαρμάτσιο) βουτάει στ΄ ανοιχτά και την άλλη μέρα το πρωί ξυπνάει σε κάποια μαγική ελληνική ακτή. Αυτό ήταν. Για να επιβιώσει αρχίζει να τσιμπολογάει και να μεταμορφώνεται. Τελικός προορισμός του το Παρίσι. Να βρει έναν μάγο που του υπόσχεται δουλειά.

Έτσι από την Κρήτη μέχρι τη γαλλική πρωτεύουσα πέφτει πάνω σε μια ατελείωτη σειρά επεισοδίων. Ανάμεσά τους μια στερημένη παντρεμένη, ένας Ελληνάρας που με την τζιπάρα και τη γυναίκα του σουλατσάρουν στις Άλπεις (Ιεροκλής Μιχαηλίδης) και κάποιος απατεώνας που του στραγγίζει το πορτοφόλι. Όμως εκείνος δεν μετανιώνει ούτε τα παρατάει, μουλαρώνει και ορμάει. Όσο και να κλαις, Go West! Αγνώριστος Κώστας Γαβράς Πανάλαφρος, εναέριος Σαν βουβή κωμωδία Χειροποίητο filmmaking κόντρα σε όλα

Περισσότερα για την ταινία

Ταινία Λήξης στο 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου

Ο παγκόσμιος Έλληνας σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μετά από 42 χρόνια διεθνούς κινηματογραφικής πορείας, για να κάνει το πρώτο του φιλμ στην πατρίδα του. Tα γυρίσματα της ταινίας ξεκίνησαν από τις Γαλλικές Άλπεις, συνεχίστηκαν σε προάστια του Παρισιού για να καταλήξουν στην καρδιά του Παρισιού, στα Ηλύσια Πεδία. Στη συνέχεια, οι συντελεστές μεταφέρθηκαν στην Κρήτη για πέντε εβδομάδες, ενώ τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν στο Λαύριο.

To σενάριο συνυπογράφουν ο Κώστας Γαβράς και o Jean Claude Grinberg, οι οποίοι συνεργάστηκαν επίσης στο σενάριο των ταινιών "Τσεκούρι" και "Αμήν".

Το ρόλο του Ηλία, πρωταγωνιστή της ταινίας, ερμηνεύει ο γνωστός Ιταλός ηθοποιός Riccardo Scamarcio, τον οποίο γνωρίζουμε ήδη από τα “Romanzo Criminale”, σε σκηνοθεσία Μικέλε Πλασίντο, και "O αδελφός μου είναι μοναχοπαίδι". Ο Scamarcio θα πρωταγωνιστήσει στη νέα ταινία των αδελφών Νταρντέν.

Η ταινία είναι συμπαραγωγή της KG Productions και της Odeon με συμμετοχή από ελληνικής πλευράς του ΕΚΚ, της ΕΡΤ Α.Ε., της ΝΟVA, της ΦΙΝΟΣ ΦΙΛΜ, της EAST MEDIA SERVICES και την υποστήριξη του ΕΟΤ και του Υπουργείου Πολιτισμού.

Η ιστορία

Όπως στην Οδύσσεια, είναι στη θάλασσα της Μεσογείου που αρχίζουν οι περιπέτειες του Ηλία, ενός ήρωα που δεν τον συνοδεύουν θρύλοι. Πάνω από την ίδια θάλασσα, κάτω από τον ίδιο ήλιο και τον ίδιο ουρανό που γεννήθηκε o πολιτισμόs μας. Μετά από πολλές περιπέτειες, μια στάση στον παράδεισο κι ένα σύντομο πέρασμα από την κόλαση, η επική περιπλάνηση του ήρωά μας ολοκληρώνεται με τρόπο μαγικό στο Παρίσι. Το Παρίσι που λάμπει κατά τον ανήσυχο ύπνο του κάθε περιπλανώμενου, στα πιο βαθιά του όνειρα. Το «Παράδεισος στη Δύση» φιλοδοξεί να αντικατοπτρίσει τη διαδρομή, την περιπλάνηση, την ιστορία των ανθρώπων -που σαν εμάς ή σαν τους γονείς μας πριν από μας- διασχίζουν τη γη και αψηφούν τους ωκεανούς και τους ένστολους, αναζητώντας μιαν εστία.

Η ιστορία του Ηλία δεν είναι αυτή του Οδυσσέα ούτε αυτή του Jean Claude ούτε η δική μου. Αλλά αναγνωρίζω τον εαυτό μου στον Ηλία, αυτόν τον ξένο που δεν μου είναι ξένος.

Κώστας Γαβράς

Παραγωγή

Tα γυρίσματα της πρώτης γαλλο-ελληνικής συμπαραγωγής του Κώστα Γαβρά "Eden is West" ξεκίνησαν στην Κρήτη την Τρίτη 13 Μαΐου 2008, από την παραλία και το φοινικόδασος του Βάι, συνεχίστηκαν στη Σητεία, στην παραλία της Αγίας Φωτιάς στο Λιβυκό Πέλαγος, και μέχρι τις 14 Ιουνίου που αναμένεται το τέλος των γυρισμάτων, ο διάσημος ΄Ελληνας σκηνοθέτης , το κινηματογραφικό συνεργείο και όλο το team των Ελλήνων και ξένων ηθοποιών θα έχουν την ευκαιρία να επισκεφτούν πολλά μέρη της Κρήτης:την Αγία Γαλήνη, τα Μάλλια, το Κακό Όρος και το ορεινό χωριό Μοχός. Μεγάλο μέρος των γυρισμάτων θα γίνουν στους χώρους του ξενοδοχειακού συγκροτήματος ALDEMAR "ROYAL MARE VILLAGE" και "KNOSSOS ROYAL VILLAGE", στοξενοδοχείο CAPSIS ELITE RESORT "ΟUT OF THE BLEU", στο GRECOTEL AMIRANDES και στο PORTO ELOUNDA Deluxe Resort.

Σκηνοθεσία

Ο Κώστας Γαβράς γεννήθηκε σε ένα χωριό της Αρκαδίας το 1933. Τελείωσε το σχολείο στην Αθήνα, σπούδασε κινηματογράφο στο Παρίσι και άρχισε να εργάζεται ως βοηθός σκηνοθέτης σε κορυφαίους δημιουργούς όπως ο Ρενέ Κλερ, ο Ζακ Ντεμί, ο Ιβ Αλεγκρέ, ο Ρενέ Κλεμάν, ο Ανρί Βερνέιγ. Η ταινία του "Ζ" του 1969 έχει τιμηθεί με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής και βραβείο Α' ανδρικού ρόλου για τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν στο Φεστιβάλ των Κανών, καθώς και με Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, ενώ ήταν υποψήφια για πέντε συνολικά Όσκαρ. Τo "Missing" ("O Αγνοούμενος", 1982) τιμήθηκε με το Χρυσό Φοίνικα του φεστιβάλ Κανών, βραβείο Α' ανδρικού ρόλου για τον Τζακ Λέμον καθώς και Όσκαρ σεναρίου. Από το 1971 έως 1973 διετέλεσε πρόεδρος της Ένωσης Σκηνοθετών στη Γαλλία και από το 1982 έως το 1987 υπήρξε πρόεδρος της Γαλλικής Ταινιοθήκης, αξίωμα που ασκεί και σήμερα, αφού επανεξελέγη.

Επιλεκτική Φιλμογραφία:

"Un homme de trop" (1967), "L' Aveu" (1971), "Z" (1969), "Clair de Femme" (1979), "Μissing" (1982), "Ηanna K." (1983), "Betrayed" (1987), "Music Box" (1989), "Mad City" (1997), "Amen" (2002), "Le Couperet" (2005).

Βιογραφικό του Riccardo Scamarcio

Ο Riccardo Scamarcio γεννήθηκε στο Τράνι της Νότιας Ιταλίας και παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στην Εθνική Σχολή Κινηματογράφου της Ρώμης . Πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο με την ταινία “Τα Καλύτερά μας Χρόνια” του Μάρκο Τούλιο Τζορντάνα, , αλλά ήταν το 2004 που ο Ρικάρντο έκανε στροφή στην καριέρα του με την ταινία “Τρία Μέτρα Πάνω από τον Ουρανό” του Λούκα Λουτσίνι.

2002 “Τα Καλύτερά μας Χρόνια” του Marco Tullio Giordana

2004 “Τρία Μέτρα Πάνω από τον Ουρανό” του Luca Lucini

2005 “Ο Τέλειος Άνθρωπος” του Luca Lucini

“Texas” του Fausto Paravidino

“Romanzo Criminale” του Michele Placido

2007 “Το Εγχειρίδιο του Έρωτα 2 (Το Επόμενο Κεφάλαιο)” του Giovanni Veronesi

“Ho Voglia Di Te” του Luis Prieto

“Ο Αδελφός μου είναι Μοναχοπαίδι” του Daniele Luchetti

“Go Go Tales” του Abel Ferarra

2008 “Colpo d Occhio” του Sergio Rubini

“Il Grande Sogno” του Michele Placido

“Παράδεισος στη Δύση” του Κώστα Γαβρά

“Italians” του Giovanni Veronesi

2009 “La Prima Linea” του Riccardo De Maria

EXTRA

Η ταινία είναι μία παραγωγή της KG Productions, της ODΕΟΝ, και της PATHE PRODUCTION (η PATHE Distribution έχει και τα δικαιώματα της διεθνούς διανομής της ταινίας), με συμπαραγωγούς την FRANCE 3 CINEMA και από ελληνικής πλευράς τη ΝΟVA, την ΕΡΤ, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, την EAST MEDIA SERVICES, καθώς και την υποστήριξη των Υπουργείων Πολιτισμού, Τουριστικής Ανάπτυξης, αλλά και του ΕΟΤ. Με την συμμετοχή επίσης του CANAL PLUS, του CINECINEMA, και της REGION ILE DE FRANCE. Tη διανομή στην Ιταλία έχει η MEDUSA. Χορηγός επικοινωνίας είναι η ΟΝ TELECOMS.