Waltz With Bashir. Ισραήλ, 2008. Σκηνοθεσία-σενάριο: Αρι Φόλμαν. Μουσική: Μαξ Ρίχτερ. 87'

Συγκλονιστικό, αποκαλυπτικό, αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων γύρω από τη σφαγή αθώων γυναικόπαιδων και αντρών στους προσφυγικούς παλαιστινιακούς καταυλισμούς του Λιβάνου, στη διάρκεια του πολέμου του Ισραήλ ενάντια στον Λίβανο.

Ιδιαίτερα τολμηρό, αλλά και επίκαιρο τώρα με την αιματηρή επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα αποδεικνύεται το ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων του Ισραηλινού, μέχρι πρόσφατα τηλεοπτικού ντοκιμαντερίστα, Αρι Φόλμαν. Το πρωτοείδαμε στις Κάνες και τώρα αρχίζει να προβάλλεται και σε μας. Το ντοκιμαντέρ ξεκινάει από τις προσωπικές αναμνήσεις του σκηνοθέτη στην προσπάθειά του να εξορκίσει τους εφιάλτες του από την εποχή της στρατιωτικής θητείας του στον πρώτο πόλεμο του Λιβάνου το 1982. Εποχή, όπου η πολιτοφυλακή των Χριστιανών Φαλαγγιτών, με την ανοχή και την ενθάρρυνση της τότε ισραηλινής κυβέρνησης, και συγκεκριμένα του τότε υπουργού Αμυνας, Αριέλ Σαρόν, επιδόθηκε ανενόχλητη στη σφαγή των κατοίκων -αθώων γυναικόπαιδων, νέων και ηλικιωμένων αντρών- στους παλαιστινιακούς προσφυγικούς καταυλισμούς της Σάμπρα και της Σατίλα. Σφαγή που ο ίδιος ο Φόλμαν χαρακτηρίζει «γενοκτονία», παραλληλίζοντάς την με τις εξοντώσεις στα ναζιστικά στρατόπεδα και παραλληλίζοντας τους υπαίτιους με ναζί!

Η ταινία παίρνει τον τίτλο της από μια ποιητική, σουρεαλιστική σκηνή, κάπου στην αρχή, όταν ένας Ισραηλινός στρατιώτης, στη διάρκεια μιας αψιμαχίας, αρχίζει ξαφνικά να χορεύει σ' ένα σταυροδρόμι της Βηρυτού κάτω από τις τεράστιες αφίσες του τότε προέδρου του Λιβάνου Μπασίρ Τζεμαγιέλ. Η ταινία αρχίζει με το επαναλαμβανόμενο όνειρο-εφιάλτη ενός άντρα που τον κυνηγούν 26 σκυλιά, όνειρο που αφηγείται αργότερα σ' έναν φίλο του κινηματογραφιστή, για να φτάσουν στο συμπέρασμα πως αυτό έχει σχέση με τη συμμετοχή τους στον πρώτο πόλεμο του Λιβάνου και τη σφαγή που ακολούθησε στους προσφυγικούς καταυλισμούς των Παλαιστινίων.

Γεγονός που τους σπρώχνει να συναντήσουν και να συζητήσουν με παλιούς φίλους και συντρόφους του πολέμου, με αποτέλεσμα ν' αποκαλυφθεί σταδιακά όλη η φρίκη της σφαγής. Σφαγή που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στη διεθνή κοινότητα, με αποτέλεσμα το Ισραήλ να διατάξει έρευνα κατά την οποία ένοχος βρέθηκε ο Σαρόν, ο οποίος όχι μόνο εκδιώχθηκε από τη θέση του αλλά και του απαγορεύτηκε να συμμετάσχει στην κυβέρνηση -πράγμα που δεν τον εμπόδισε, 20 χρόνια μετά, να εκλεγεί πρόεδρος της χώρας!

Η ταινία είναι γυρισμένη με το σύστημα του animation, με τους χάρτινους χαρακτήρες να βασίζονται σε αληθινά πρόσωπα που ο σκηνοθέτης αρχικά κατέγραψε σε βίντεο και τα οποία θυμούνται λεπτομέρειες από τη σφαγή. Τα κινούμενα σχέδια, με τις διάφορες αφηγήσεις και τις συχνά ανατριχιαστικές λεπτομέρειες της σφαγής (ορισμένοι από τους συνεντευξιαζόμενους παραδέχονται ότι έβλεπαν ή γνώριζαν τι γινόταν χωρίς να επεμβαίνουν, αντίθετα περιμένοντας άλλους, ανώτερούς τους, να παρέμβουν!), δίνουν μιαν άλλη υπόσταση στην ταινία. Κάτι που σίγουρα δεν θα το πετύχαινε το ίδιο η όποια ρεαλιστική αναπαράσταση, ενώ οι αληθινές σκηνές από επίκαιρα της εποχής, με τις οποίες ο σκηνοθέτης τελειώνει, τα τελευταία πέντε λεπτά, την ταινία του, υπογραμμίζουν με τον πιο συγκλονιστικό τρόπο τη φρικαλεότητα της σφαγής. Πρόκειται για μια θαυμάσια, σπάνια στο είδος της ταινία, σημαντικό κατόρθωμα στον χώρο τόσο του πολιτικού κινηματογράφου όσο και σ' εκείνον του κινούμενου σχεδίου, που δεν πρέπει, για κανένα λόγο, να χάσετε.

Αυτομαστίγωμα

Και μετά σου λένε πως κακοί όλοι οι Ισραηλινοί και όλοι οι Παλαιστίνιοι εξαιρετικοί. Πετάξτε τις παρωπίδες, ανοίξτε τα μάτια για να δείτε μεγάλες αληθινές ελπίδες. Με πρώτη και καλύτερη το animation «Βαλς με τον Μπασίρ» (Vals im Βashir) του Ισραηλινού Αρί Φόλμαν. Από καρδιάς και με καθαρό μυαλό, μέσα στις καλύτερες ταινίες που μας φέρνει ο χρόνος αυτός! Συμφωνώ και προσυπογράφω το μοτίβο που συνοδεύει τον τίτλο αυτής της χάρτινης, αλλά τόσο ζωντανής και σπαρακτικής ιστορίας: Πράγματι, «Δεν υπάρχει πιο συνταρακτικό πράγμα από την ηθική της αλήθειας». Έτσι λοιπόν- και προχωράω στο στόρι που επινόησε ο Φόλμαν, σκαλίζοντας τα εφιαλτικά γεγονότα που προκάλεσε η πρώτη κανιβαλική εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο στις αρχές της δεκαετίας ΄80. Όταν ένας σκηνοθέτης με το όνομα Αρί (ο ίδιος ο γενναίος και ταλαντούχος κινηματογραφιστής), που εμφανίζει μεγάλα χάσματα μνήμης, αναζητεί την αλήθεια και σαν ιδιωτικός ντεντέκτιβ χτυπάει τις πόρτες φίλων και συμμαχητών, για να τους «ανακρίνει» με το ερώτημα «τι έγινε τότε; Ήμουν κι εγώ εκεί;». Και έτσι, όπως στα φιλμ νουάρ του Ντάσιελ Χάμετ και του Ρέιμοντ Τσάντλερ αρχίζει να ξετυλίγει το κουβάρι. Των γεγονότων και των ενοχών. Έτσι τα χάσματα της μνήμης του Αρί αναπληρώνονται από φρικτές εικόνες, εκατοντάδων νεκρών, από τη μυρουδιά καμένης σάρκας και από τον εκκωφαντικό θόρυβο ρουκετών. Η αλήθεια συντριπτική. Ναι, σκοτώσαμε άμαχο πληθυσμό. Και το ερώτημα μοιάζει, αλλά δεν είναι υπαρξιακό. Πώς μπόρεσα να κάνω τέτοια πράγματα εγώ;

Σπουδαία στιγμή. Τόσο στην κινηματογραφία όσο και για την πορεία ενός ολόκληρου λαού. Ο Αρί είναι το συλλογικό υποκείμενο του Ισραήλ. Παίρνει πάνω του όλες τις «αμαρτίες» της πατρίδας του. Αυτομαστιγώνεται χωρίς να εκλιπαρεί ίχνος επιείκειας, δικαιολογίας, προφάσεων και πρόχειρων αντιφάσεων. Δεν επικαλείται καν- όπως οι εγκληματίες του Ναζισμού- τις άνωθεν εντολές και την υπακοή των στρατευμένων στους αξιωματικούς και την κυβέρνηση της χώρας. Ο φόνος- λέει ο Αρί Φόλμαν- είναι φόνος. Ο πόλεμος ιμπεριαλιστικός. Τα θύματα προέρχονται από τον άμαχο πληθυσμό. Πάει τέλειωσε. Κουρέλια η συνείδησή μου. Αποκαΐδια ο ανθρωπισμός μου. Τα χέρια μας έχουν βουτήξει σε ωκεανούς αίματος. Τέτοια τιμιότητα και τόση ειλικρίνεια ούτε στα «Γράμματα από το Ίβο Τζίμα» του Κλιντ Ίστγουντ.

Μεγάλο επίτευγμα καλλιτεχνικό. Με αφομοιωμένες επιρροές από τη «μαύρη» αμερικανική, αστυνομική λογοτεχνία και από τα animation made in USΑ. Χάρτινοι ήρωες με χαρακτήρες, Σκηνές από εφιάλτες. Στρατοκρατούμενο το περιβάλλον. Σκοτεινό, μαύρο το ύφος της σκηνοθεσίας. Από τις ελάχιστες στιγμές στην παγκόσμια κινηματογραφία όπου σ΄ ένα «είδος» καταγεγραμμένο ως παιδικό, εισβάλλουν και αξιολογούνται ο πόλεμος και η Ιστορία. Μεγάλο τόλμημα και ένα από τα top Αnimation όλων των εποχών. Πιστό. Τόσο στο είδος των κινούμενων σχεδίων (τεχνική) όσο και στο film noir (δομή). Τι να πω; Με ξεπερνάει. Τόσο ως κριτικό όσο και ως έναν πολέμιο των ιμπεριαλιστικών πολέμων. Μακάρι και άλλοι καλλιτέχνες από λαούς που έχουν διαπράξει τα ίδια και ακόμα χειρότερα, να διέθεταν μισό δράμι θάρρους απ΄ αυτόν τον Ισραηλινό.

Περισσότερα για την ταινία

Δεν υπάρχει πιο συνταρακτικό πράγμα από την ηθική της αλήθειας

Βραβεία - υποψηφιότητες:

Βραβείο καλύτερης ταινίας

Βραβείο σκηνοθεσίας

Βραβείο σεναρίου

Βραβείο φωτογραφίας

Βραβείο μοντάζ

& Βραβείο ήχου

από την Κινηματογραφική Ακαδημία του Ισραήλ.

Βραβείο μουσικής στον Μαξ Ρίχτερ στα Felix 2008

Βραβείο κοινού στο Διεθνές Φεστιβάλ Βαρσοβίας

Επίσημη συμμετοχή στο 61ο Φεστιβάλ των Καννών το 2008.

Υποψήφια για τα βραβεία Golden Trailer Awards στην κατηγορία της καλύτερης animated ταινίας.

Επίσημη Υποψηφιότητα Ισραήλ στην ξενόγλωσση κατηγορία των Oscar

Υποψηφιότητα για Oscar στην κατηγορία Animation

Υποψηφιότητα σε 4 βασικές κατηγορίες για τα Felix 2008 της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου

Επίσημη συμμετοχή στο φεστιβάλ του Τορόντο

Επίσημη συμμετοχή στο φεστιβάλ Νεας Υόρκης

Επίσημη συμμετοχή στο φεστιβάλ Κάρλοβυ Βαρυ

Επίσημη συμμετοχή στο φεστιβάλ Λονδίνου

Επίσημη συμμετοχή στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Η τεχνική :

Βασισμένο σε μεγάλο βαθμό στην προσωπική εμπειρία του σκηνοθέτη Άρι Φόλμαν, ένα ντοκιμαντέρ για τη μνήμη, τον πόλεμο, την ανθρώπινη φύση, που προτείνει ένα εντελώς πρωτότυπο φορμάτ , το οποίο αναδεικνύει τη μαγική διάσταση κάθε προσωπικής μαρτυρίας. Η παραγωγή της διήρκησε τέσσερα χρόνια, εκ των οποίων το πρώτο ήταν αφοσιωμένο στην συλλογή συνεντεύξεων. Τα γυρίσματα έγιναν σε πρώτη φάση στο στούντιο σε real video και το animation έγινε με την τεχνική του rotoscoping, με την οποία ο animator μεταφέρει στο cartoon τις φιγούρες που βλέπει στις live action φιλμαρισμένες σκηνές. To rotoscope επινοήθηκε από τον Max Fleischer και τα πιο πρόσφατα δείγματα αυτής της, ψηφιοποιημένης, πια, τεχνικής είναι το «Waking Life» και το «A Scanner Darkly» του Richard Linklater.

Η Ιστορία :

Bashir Gemayel ήταν το όνομα του Χριστιανού προέδρου του Λιβάνου που ανέδειξαν οι εκλογές του Αυγούστου του 1982. Απόγονος του Pierre Gemayel - που το 1936 ίδρυσε το Κόμμα της Φάλαγγας (μετά την επίσκεψή του στη ναζιστική Γερμανία). Δολοφονήθηκε τον ίδιο Αύγουστο, κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας του στα κεντρικά των Φαλαγγιτών, από έναν ισχυρότατο εκρηκτικό μηχανισμό. Ήταν πολιτική φιγούρα φιλικά προσκείμενη στον Αριέλ Σαρόν -που το 1982 ήταν ακόμα Υπουργός Άμυνας. Ο τελευταίος, το ίδιο καλοκαίρι είχε βάλει σε εφαρμογή τη δική του, μυστική ατζέντα. Ενώ στρατεύματα των Ισραηλινών είχαν ήδη καταλάβει το Νότιο Λίβανο σε μια ζώνη 40 χλμ, για να αποτρέψουν τις επιθέσεις των Παλαιστινίων που χρησιμοποιούσαν την περιοχή ως οχυρό για επιθέσεις στο Βόρειο τμήμα του Ισραήλ, ο Σαρόν, χωρίς την έγκριση της υπόλοιπης Ισραηλινής κυβέρνησης, οδήγησε τις δυνάμεις του IDF (Israeli Defense Forces - Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις), σε μια επιχείρηση κατάληψης όλου του νοτίου τμήματος του Λιβάνου, συμπεριλαμβανομένης και της Βυρηττού. Δύο εβδομάδες πριν από τη δολοφονία, ξένα στρατεύματα είχαν φτάσει στη Βυρηττό για να επιβλέψουν την αποχώρηση των συριακών στρατευμάτων και των δυνάμεων της PLO (της Οργάνωσης Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης) που είχε επιβληθεί μετά από την επίθεση των Ισραηλινών εναντίον των Σύριων που είχαν καταλάβει τα ανατολικά της πρωτεύουσας του Λιβάνου. Η αποχώρηση αυτή, 11.000 στρατιωτών, προέκταση και συνέχεια του εμφυλίου πολέμου στο Λίβανο, ανάμεσα σε μαρωνίτες και μουσουλμάνους μετά από επίθεση φαλαγγιτών σε δυνάμεις της PLO στη Βηρυτό, δεν αφορούσε τα γυναικόπαιδα, που στρατοπέδευσαν ως επί το πλείστον στα παλαιστινιακά στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα. Εκεί τους βρήκαν -και τους οδήγησαν σε μακελειό- οι χριστιανικές πολιτοφυλακές των φαλαγγιτών, που έστειλαν οι Ισραηλινές δυνάμεις ως αντίποινα για τη δολοφονία του Gemayel, το ίδιο κιόλας απόγευμα της δολοφονίας του. Ο αριθμός των θυμάτων μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει προσδιοριστεί, αλλά λογίζεται περί τις 3000. Η σφαγή της Σάμπρα και Σατίλα προκάλεσε τη διεθνή κατακραυγή, αλλά και αντιδράσεις εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών και στο εσωτερικό της χώρας. Το διεθνές ανακριτικό σώμα που συγκροτήθηκε ανάγκασε τον Αριέλ Σαρόν σε παραίτηση. Αυτό ασφαλώς δεν το εμπόδισε από το να εκλεγεί πρωθυπουργός της χώρας 20 χρόνια αργότερα.

Βιογραφικό του σκηνοθέτη:

Στα μέσα της δεκαετίας του '80, μόλις τελείωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, ο Άρι Φόλμαν εκπλήρωσε το παλιό του, παιδικό όνειρο να γυρίσει τον κόσμο με ένα σάκο στην πλάτη. Μετά από δυο βδομάδες, και αφού πέρασε από δύο μόλις χώρες, κατάλαβε πως αυτή η στάση ζωής δεν του ταίριαζε. Έμεινε λοιπόν σε κάποιους μικρούς ξενώνες στη Νοτιοανατολική Ασία, και από εκεί έστελνε γράμματα στους φίλους της, στα οποία περιέγραφε πως είχε το τέλειο ταξίδι... 'Έμεινε εκεί έναν ολόκληρο χρόνο, στον οποίο κατέγραψε τα φανταστικά του ταξίδια. Κάπως έτσι λοιπόν, αποφάσισε να γυρίσει στην πατρίδα του και να σπουδάσει κινηματογράφο. Στην πρώτη του ταινία, το «Comfortably Numb», ασχολήθηκε και πάλι με τους κοντινούς του φίλους και τη ζωή τους στο Τελ Αβίβ την περίοδο του Πρώτου Πολέμου του Κόλπου, όταν ιρακινά αεροπλάνα προσγειώνονταν σε όλη την πόλη. Μεταξύ 1991 - 1996 δούλεψε κυρίως για την ισραηλινή τηλεόραση, σκηνοθετώντας ντοκιμαντέρ κυρίως στις κατεχόμενες περιοχές. Το 1996 έκανε την ταινία μυθοπλασίας «Saint Clara», βασισμένη στο ομότιτλο έργο του Τσέχου συγγραφέα Πάβελ Κοχούτ που άνοιξε το τμήμα του Πανοράματος του Φεστιβάλ Βερολίνου και κέρδισε το βραβείο κοινού (πέρα από τις διακρίσεις που έλαβε και στην ίδια τη χώρα του, αλλά και τα βραβεία της επιτροπής στα φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι και της Βιέννης). Μετά από πέντε χρόνια, και αφού γύρισε και πολλά ακόμα τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ και υπέγραψε το σενάριο για πολυάριθμες σειρές, βρήκε χρόνο για τη δεύτερη ταινία φιξιόν του, το «Made in Israel» -μια ταινία φαντασίας που επικεντρώνεται στον τελευταίο ναζί που έχει μείνει ζωντανός στη γη. Το ντεμπούτο του στο animation το έκανε και πάλι για την τηλεόραση, στη σειρά ντοκιμαντέρ «The material that love is made of». Το κάθε επεισόδιο άνοιγε με ένα πεντάλεπτο animation στο οποίο επιστήμονες παρουσίαζαν τη δική τους θεωρία για την εξέλιξη του έρωτα. Έτσι πρωτοήρθε σε επαφή με τη φόρμα την οποία εφάρμοσε στην τελευταία του ταινία, «Waltz with Bashir».

Φιλμογραφία:

2004 The material that love is made of

2001 the third eye

2001 made in Ιsrael

1996 saint clara

1991 Comfortably numb

Η δήλωση του σκηνοθέτη:

«Για πολλά χρόνια είχα τη βασική ιδέα στο μυαλό μου για το “Waltz with Bashir”, αλλά δεν ήθελα να το γυρίσω με πραγματικά πρόσωπα, ήθελα εξ αρχής να είναι animated. Πώς θα μπορούσε να είχε γυριστεί αυτό διαφορετικά; Θα ήταν απλώς ένας μεσήλικας σε μαύρο φόντο που θα αφηγούταν ιστορίες, θα έλεγε ιστορίες που συνέβησαν είκοσι πέντε χρόνια πριν, χωρίς κανένα αρχειακό υλικό να τις υποστηρίζει. Θα ήταν τόσο απίστευτα βαρετό! Έτσι σκέφτηκα να το γυρίσω όπως το γύρισα, με σκίτσο. Ο πόλεμος είναι τόσο σουρεαλιστικός και η μνήμη μπορεί να σε προδώσει τόσο εύκολα, που σκέφτηκα να διαβώ το μονοπάτι των αναμνήσεων μόνο με τη βοήθεια κάποιων πολύ προσεγμένων επινοημένων εικόνων... Η ταινία γυρίστηκε στην αρχή σε real video, σε ένα στούντιο και μονταρίστηκε σε ένα υλικό 90 λεπτών. Μετά σχεδιάστηκε σε story board και μετά σε 2300 σκίτσα τα οποία στη συνέχεια «εμψυχώθηκαν». Το σενάριο βασίστηκε στη δική μου, πολύ προσωπική ιστορία. ακολουθεί εκείνο το σημείο της ζωής μου μετά από το οποίο κατάλαβα πως υπήρχαν μερικά πολύ σημαντικά σημεία της ζωής μου για τα οποία είχα κενά μνήμης. Πέρασα μια τεράστια ψυχολογική κρίση κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Ανακάλυψα πολλά βαριά πράγματα ατενίζοντας το παρελθόν μου ενώ, εν τω μεταξύ όλα αυτά τα χρόνια η γυναίκα μου και εγώ φέραμε τρία παιδιά σε αυτόν τον κόσμο. Αυτό θα σας κάνει να αναρωτιέστε, αν όλα αυτά τα έκανα για τα παιδιά μου. Όταν μεγαλώσουν και δουν την ταινία μπορεί να τους βοηθήσει να πάρουν τη σωστή απόφαση, που είναι να μην πάρουν μέρος σε κανέναν πόλεμο, όποιος κι αν είναι αυτός».

Διεθνή media:

«Η αξιοσημείωτη, έντονη δουλειά του Folman σε στοιχειώνει, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ταινία animation έχω δει ποτέ. Ζωγραφισμένο στο χέρι, σαν ωμό, underground κόμικ, συλλαμβάνει τη μάχη του σκηνοθέτη να κυνηγήσει τις μνήμες του τί είδε και τί έκανε κατά τη διάρκεια του Ισραηλινού πολέμου στις αρχές της δεκαετίας του '80, κατά τη διάρκεια της θητείας του στον ισραηλινό στρατό. [...] Το να ανασύρουν αυτές τις μνήμες θα πρέπει να υπήρξε θεραπευτικό για τους άνδρες που ενεπλάκησαν στην παραγωγή, αλλά το νόημα του “Waltz...” είναι ακόμα μεγαλύτερη. Είναι ένα παράξενο, προκλητικό, καθηλωτικό φιλμ, του οποίου το χαρμάνι των ειδών και η ουσία οφείλουν να φτάσουν σε ένα μεγαλύτερο, παγκόσμιο κοινό».

Jacob Dylan, Salon.com

«Μια κινηματογραφική περιπέτεια, στην οποία η κάμερα μετακινείται με τόλμη, κάνοντας απίθανα ζουμ μέσα στα ζωγραφισμένα καρέ. Παρά τη θηριωδία που περιγράφεται και την λεπτομερή, κοντινή ματιά του σκηνοθέτη στα γεγονότα, οι στιγμές της έκπληξης, του αστείου, της απόκοσμης ομορφιάς, δείχνουν με ανατριχιαστική καθαρότητα τον τρόπο με τον οποίο οι αναμνήσεις είναι σπαρμένες μέσα σου, ζωντανές σαν τις στιγμές του παρόντος. Συγκλονιστικά καλή απεικόνιση του μηχανισμού της ανθρώπινης μνήμης, και μαζί ένα υπέροχο, ανήσυχο φιλμ στο σύνολό του, που ξεπερνά τα δεδομένα των ντοκιμαντέρ που πραγματεύονται αντίστοιχη θεματολογία.

Alison Willmore, Independent Film / IFC.com

«Η πείρα του Folman ως ντοκιμαντερίστα φαίνεται στην εξαιρετική σύνθεση μιας συμπαγούς αφηγηματικής γραμμής που προκύπτει από την ένωση διαφόρων ιστοριών στο φορμάτ του ντοκιμαντέρ, που επιδεικνύει την υψηλή του τεχνική και λανσάρει μια εντελώς μοναδική καλλιτεχνική έκφραση».

Moland Fengkov, Plume Noire

«Ένα θέμα που θα μπορούσε να είχε δοθεί εντελώς συμβατικά, προσθέτοντας απλώς μία ακόμη ταινία στη μακριά λίστα ταινιών για τις φρικαλεότητες του πολέμου, μετουσιώνεται μέσω της χρήσης του animation σε κάτι ιδιαίτερο, παράξενο και ιδιότυπα δυνατό».

Leslie Felperin, Variety

Ένα Σχόλιο με αφορμή την ταινία

Πώς μπορείς να μιλήσεις για έναν πόλεμο, χωρίς να επιλέξεις πλευρά;

Πώς μπορείς να μην επιλέξεις πλευρά και αυτό να μην είναι απάνθρωπο, αλλά ανθρώπινο (πολύ ανθρώπινο);

Πώς μπορείς να αποφύγεις την παγίδα του αυτονόητου, πως δηλαδή, φυσικά, κάθε πόλεμος είναι εξ ορισμού κακός;

Πώς μπορείς να μιλήσεις για την καθαρή, εξωτερική πραγματικότητα, για γεγονότα, έχοντας ως αφετηρία (και προορισμό) την προσωπική μνήμη, την υποκειμενική αντίληψη και το ειδικό βάρος της εμπειρίας;

Και πώς μπορείς να αποδώσεις όλα τα παραπάνω με εικόνες ρεαλιστικές, αλλά και που ξεπερνούν κάθε φαντασία ή με εικόνες μαγικά υπερ-ρεαλιστικές που έχουν ως πρώτη ύλη τους τις πιο ακατέργαστες σκηνές αυτού του κόσμου;

Με τον τρόπο του Άρι Φόλμαν, όλα τα παραπάνω συγχωνεύονται, μετουσιώνονται σε ένα μοναδικό κινηματογραφικό γλωσσικό ιδίωμα. Αυτή του η αισθητική δεν υπερκερνά απλώς τις δυσκολίες της παραγωγής. Λειτουργεί και ως μια μεταφορά για τη φιλοσοφία του. Σκίτσα πάνω σε κάδρα αληθινής δράσης.

Αυτό δεν είναι και η μνήμη;

Μορφές που διαγράφονται πάνω σε ήδη δοσμένα γεγονότα. Ένας μηχανισμός που βάζει τον άνθρωπο στο χάρτη. Ο σκηνοθέτης, (λόγω του ρόλου του στην ταινία αλλά και λόγω ιδιότητας) είναι ένας άνθρωπος που καταδιώκει τη μνήμη του -όσο κι αν τις πιο πολλές φορές είναι οι μνήμες που μας κυνηγάνε. Ένας σκηνοθέτης γυρίζει μια ταινία, σαν να πρόκειται για ψυχοθεραπεία. Ένας άνδρας, για να παραμείνει άνθρωπος, προσπαθεί να γυρίσει στο παρελθόν του. Για την ακρίβεια, προσπαθεί να γυρίσει το παρελθόν του με όρους κινηματογραφικών πλάνων. Η μνήμη, έτσι κι αλλιώς, είναι μια λειτουργία κινηματογραφική. Μοντάρουμε μέσα μας τις σκηνές του παρελθόντος για να βγάλουμε ένα κάποιο νόημα, κάνουμε ζουμ στα πρόσωπα που μας ενδιαφέρουν, αφήνουμε εκτός κάδρου αυτά που μας πόνεσαν, κάνουμε jump-cuts σε άλλα χρονικά επίπεδα, σε άλλους τόπους ή και πραγματικότητες.

Το «Waltz with Bashir», λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα ακόμα ντοκιμαντέρ για τον πόλεμο, είναι ταυτόχρονα και ένα ντοκιμαντέρ για τη λειτουργία και την πραγματικότητα της ανθρώπινης μνήμης. Ο πόλεμος έξω, στο πεδίο της μάχης, μετατοπίζεται στο πεδίο της μνήμης, με βασικό αντίπαλο τη συνείδηση, την ενοχή, τη συνενοχή. Λιγότερο αιματηρός, αλλά και πάλι, έντονος και αμείλικτος.

Ο έξω κόσμος, μέσα.

Σε μια εποχή στην οποία «κανένας στίχος δεν ανατρέπει καθεστώτα», οι στροφές ενός βαλς ακούγονται πιο δυνατά κι από τις ριπές των όπλων. Εν έτει 2008, το Ισραήλ γιορτάζει περίτρανα εξήντα χρόνια από την ίδρυση του επίσημου κράτους του. Η Βυρηττός, που ακόμα δεν μάζεψε όλα της τα ερείπια από τον πόλεμο που την ισοπέδωσε πριν από δύο χρόνια, οδηγείται, για άλλη μια φορά, σε εσωτερικές αναταραχές. Το «Μεσανατολικό» χρησιμοποιείται ακόμα, λυπηρά και ειρωνικά μαζί, ως σχήμα λόγου για όλα τα άλυτα προβλήματα της ανθρωπότητας. Το Παλαιστινιακό, ακόμα μια πληγή. Οι νεκροί της Σάμπρα και Σατίλα μοιάζουν να κρύβονται -στο τέλος της ταινίας, στα περιθώρια της ιστορίας. Ζωντανεύουν όμως στη μνήμη. Σαν μια πρόκληση, για όλα όσα ο άνθρωπος αρνείται να δει και να αντιμετωπίσει. Σαν μία ακόμα υπενθύμιση…