Hayat Var. Τουρκία, 2008. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ρεχά Ερντέμ. Ηθοποιοί: Ελίτ Ισκάν, Ερντάλ Μπεσίκτσογλου, Λεβέντ Γιλμάζ. 121'

Η ελπίδα βρίσκει τρόπο να διεισδύσει στον ανιαρό, καταθλιπτικό κόσμο ενός 14χρονου κοριτσιού, που ζει με τον ψαρά πατέρα και τον κατάκοιτο παππού της, σε μια καλύβα, στις όχθες του Βοσπόρου.

Την ανιαρή, καταθλιπτική ζωή της Χαγιάτ, ενός 14χρονου κοριτσιού που ζει με τον ψαρά πατέρα και τον ανάπηρο παππού της σε μια καλύβα στις όχθες του Βοσπόρου, καταγράφει στην ατμοσφαιρική (από το φεστιβάλ του Βερολίνου) ταινία του, «Μοναδική μου ηλιαχτίδα», ο Τούρκος σκηνοθέτης Ρεχά Ερντέμ. Μια ζωή ταυτόχρονα σκληρή, χωρίς καμιά ηλιαχτίδα στον ορίζοντα, με τη Χαγιάτ να βρίσκει αρκετό κουράγιο για να επιβιώνει.

Με σκηνές απλές, αυστηρές, χωρίς φιοριτούρες, δοσμένες με τρόπο ελλειπτικό, ο Ερντέμ αφηγείται τις καθημερινές δοκιμασίες της μικρής ηρωίδας του, από τον χλευαστικό, συχνά εξευτελιστικό, τρόπο που την αντιμετωπίζουν οι συμμαθητές της μέχρι την υπομονετικότητα με την οποία φροντίζει καθημερινά έναν ανάπηρο, παραπονιάρη παππού, καθώς και τις επισκέψεις της σ' έναν πεινασμένο σεξουαλικά μπακάλη που, για βιαστικές ερωτικές «επαφές», την καλοπιάνει με τσιγάρα και σοκολάτες.

Πέρα από την προσεγμένη, ατμοσφαιρική φωτογραφία, ο σκηνοθέτης εκμεταλλεύεται δραματουργικά την ηχητική μπάντα της ταινίας, είτε με το μουρμουρητό σαν τραγούδι της Χαγιάτ είτε με τους ήχους από αεροπλάνα που πετάνε χαμηλά πάνω από το Βόσπορο. Χρησιμοποιώντας εικόνες που υποβάλλουν διάφορες καταστάσεις αλλά και τον κοινωνικό περίγυρο, μέχρι εκείνες όπου μια στερημένη από οποιαδήποτε παιδική ηλικία Χαγιάτ (στο νου έρχεται η αντίστοιχη Μουσέτ στην ομότιτλη ταινία του Μπρεσόν) βρίσκει την ευκαιρία να καθήσει σε μια αιώρα πιπιλίζοντας το δάχτυλό της ή εκείνες όταν, απογοητευμένη με τη ζωή της, κλοτσά, κάθε τόσο, τη γαλοπούλα που έχουν στην καλύβα τους. Στις αρετές της ταινίας και η ερμηνεία της Ελίτ Ισκάν, που δίνει με τον καλύτερο τρόπο την αίσθηση της μοναξιάς και της καταπίεσης.

Αισθητική πρωτοπορία από την Τουρκία

Όσο και να ακούγεται εξωφρενικό, από την Τουρκία η πρωτοπορία. Οι άνθρωποι δουλεύουν με την εικόνα. Από εκεί προκύπτουν τα νοήματα. Από εκεί οι σχέσεις. Από εκεί οι συγκρούσεις. Όλα από την εικαστική διάσταση της ταινίας. Όπως Αντονιόνι και Κόπολα της «Αποκάλυψης» μέχρι Κισλόφσκι, Ταρκόφσκι, Ντέιβιντ Λιντς, Πολ Τόμας Άντερσον, Ντάρεν Αρονόφσκι, Αντρέι Ζιάνγκιτσεφ. Εν ολίγοις, η «Μοναδική μου Ηλιαχτίδα» («Ηayat Var») του Ρεχά Ερντέμ θα μπο ρούσε να προκύψει από οποιοδήποτε σημείο της υδρογείου. Και από Αμερική.

Πάμε τώρα στο διά ταύτα. Στη γραφή του Ερντέμ περιλαμβάνονται η ζωγραφική, η γλυπτική, η αρχιτεκτονική, η γεωγραφία και φυσικά η κοινωνία. Η ιστορία του είναι το άθροισμα και η σύνθεση ελάχιστων «πραγμάτων». Δηλαδή τρία βασικά πρόσωπα με κέντρο βάρους μια 14χρονη σιωπηλή, μοναχική ύπαρξη (με τον πατέρα και τον παππού της), δυο- τρεις γυναίκες, μια καλύβα στα παράλια του Βόσπορου, η θάλασσα και η ζούγκλα. Ο απίστευτος αυτός ζωγράφος μετατρέπει την Κωνσταντινούπολη σε Αμαζόνιο, σε βαλτώδη περιοχή της Νέας Ορλεάνης, στο Δέλτα του Έβρου, στη «Ροζέττα» των αδελφών Νταρντέν και του Βελγίου, σε οτιδήποτε. Παραπέμπει διαρκώς στο σύμπαν. Λογικό, αφού τα αδιέξοδα, οι βυθίσεις και η αφασία συμβαίνουν παντού, γιατί όχι και στη Βραζιλία.

Τι λέει η ταινία; Συνοψίζει την ελεύθερη πτώση της κοινωνίας. Ο πατέρας μεταξύ νόμου και παρανομίας. Διαρκώς κουβαλάει «κάτι» μέσα στη βάρκα. Από λαθρομετανάστες και πόρνες μέχρι τσιγάρα. Ταυτόχρονα ο παππούς κλινήρης, ημιθανής, με άσθμα και με μια φιάλη οξυγόνου (η παλιά Τουρκία σε κώμα να κρατιέται στη ζωή με τεχνητά μέσα). Και στη μέση η Χαγιάτ (Ηλιαχτίδα) αμίλητη, εσωστρεφής, αποξενωμένη, με το ένα πόδι στο τρελοκομείο και το άλλο στη φυγή και την έκρηξη την τυφλή. Όλα αυτά χωρίς τίποτα να λέγεται ανοικτά. Όλα υπογείως, ψιθυριστά, με ελάχιστη μουσική υπόκρουση. Ε, λοιπόν η επεξεργασία της ηχητικής μπάντας είναι μια δεύτερη ταινία. Όλα παίζουν. Από το πέταγμα των πουλιών μέχρι τις ασκήσεις των πολεμικών αεροσκαφών. Μοντέρνα ζωγραφική πλήρης αόρατων κοινωνικών σχολίων που αφορούν στα πάντα. Θα το ξαναδώ!

Περισσότερα για την ταινία

ΕΠΙΣΗΜΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ 59ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ

Ο Σκηνοθέτης:

Ο Ρεχά Ερντέμ αποφοίτησε από το τμήμα κινηματογράφου της σχολής Paris 8 της Σορβόννης. Στην συνέχεια απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο από την ίδια σχολή στις πλαστικές τέχνες. Το 1989 γύρισε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του "Oh Moon", μια γάλλο-τουρκική συμπαραγωγή. Έχει γράψει το σενάριο σε όλες του τις ταινίες και έχει υπογράψει μία θεατρική σκηνοθεσία: τις "Δούλες" του Ζαν Ζενέ. Το 2004 με την προηγούμενη ταινία του "Beş Vakit" (Times and Winds) κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Διεθνές Φεστιβάλ της Ιστανμπούλ καθώς και το βραβείο της FIPRSCI. Η ταινία έτυχε θερμής κριτικής υποδοχής σε όλον τον κόσμο και προβλήθηκε σε πολλά φεστιβάλ.

Φιλμογραφία:

Hayat Var / My Only Sunshine (σκηνοθεσία - σενάριο) 2008 Beş Vakit / Times and Winds (σκηνοθεσία - σενάριο) 2006 Ekimde Hiç Bir Kere / Anytime in October (μικρού μήκους) 2006 Korkuyorum Anne / Mommy, Im Scared (σκηνοθεσία - συν-σεναριογράφος) 2004 Kaç Para Kaç / Run for Money (σκηνοθεσία - σενάριο) 1999 Deniz Türküsü / Song of the Sea (μικρού μήκους) 1995 A Ay / Oh Moon (σκηνοθεσία - σενάριο) 1989