Politist, adj./Police, Adjective. Ρουμανία, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Κορνέλιου Πορουμπόιου. Ηθοποιοί: Ντράγκος Μπούκουρ, Βλαντ Ιβάνοφ, Ιρίνα Σαουλέσκου. 115'.

Η συνείδηση και η ενοχή εξετάζονται με σαρκαστικό, συχνά μαύρο χιούμορ μέσα από την ιστορία ενός νεαρού, ευσυνείδητου αστυνομικού, που αρνείται να συλλάβει ένα μαθητή για χρήση ναρκωτικών - βραβείο FIPRESCI και «Ενα κάποιο βλέμμα».

Μετά την εξαιρετική ρουμανική ταινία «4 μήνες, 3 βδομάδες και 2 μέρες» του Κρίστιαν Μουνγκίου, έρχεται τώρα μια άλλη ταινία, η «Αστυνομία, ταυτότητα» («Αστυνομικός, επίθετο», όπως είναι ο πρωτότυπος και πιο έγκυρος τίτλος), σκηνοθετημένη από τον 34χρονο Κορνέλιου Πορουμπόιου (δημιουργός της φαρσικής πολιτικής κωμωδίας «12.08: Ανατολικά του Βουκουρεστίου»), για να μας επιβεβαιώσει πως στη σύγχρονη Ρουμανία υπάρχει μια ομάδα νέων σκηνοθετών που καταπιάνονται, με έμπνευση και πρωτοτυπία, με σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας τους - προβλήματα, ταυτόχρονα, με παγκόσμια απήχηση.

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα είδος «αστυνομικής» ταινίας, που όμως κινείται ανάμεσα στη μαύρη κωμωδία και την αλληγορία. Βρισκόμαστε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, στη μετά την πτώση του Τσαουσέσκου Ρουμανία, όπου ο Κρίστι (πολύ καλός στον ρόλο ο Ντράγκος Μπούκουρ), ένας νεαρός, ευσυνείδητος αστυνομικός με πολιτικά, παρακολουθεί ένα μαθητή που καπνίζει μαριχουάνα, προσφέροντας και στο κορίτσι του. Οταν όμως ο προϊστάμενός του τον διατάζει να τον συλλάβει, ο Κρίστι, με βάση τα στοιχεία που έχει μαζέψει, αρνείται, υποστηρίζοντας πως το «έγκλημα» είναι ασήμαντο και η συνείδησή του δεν του το επιτρέπει. Γιατί αν ο μαθητής συλληφθεί, θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 5-15 χρόνων, πράγμα που θα καταστρέψει τη ζωή του, όταν μάλιστα στην Πράγα η μαριχουάνα είναι ήδη ελεύθερη, ενώ και στη Ρουμανία, μόλις η χώρα γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η χρήση της δεν θα θεωρείται έγκλημα.

Ακολουθεί μια εκπληκτική συζήτηση με τον προϊστάμενό του (στον ρόλο ένας εξαίρετος Βλαντ Ιβάνοφ, που ερμήνευε τον υπεύθυνο για την έκτρωση στην ταινία «Τέσσερις μήνες, τρεις βδομάδες και δύο μέρες»), ο οποίος επιμένει πως ο Κρίστι πρέπει να κάνει το καθήκον του και του ζητά να φέρει ένα λεξικό για να εξετάσουν τι σημαίνουν οι λέξεις «συνείδηση», «δικαιοσύνη» και «αστυνομία». Κι αρχίζει ένα παιχνίδι, σχεδόν μακάβριο, ανάμεσα στους δυο τους, με τον προϊστάμενο να ακολουθεί κατά γράμμα τη σημασία των λέξεων και να προσπαθεί με μια διαστρεβλωμένη διαλεκτική να αποδείξει στον Κρίστι πως έχει άδικο και ότι, σύμφωνα με το γράμμα του νόμου, πρέπει να συλλάβει τον μαθητή. Η σκηνή, που διαρκεί περισσότερο από 20 λεπτά -το απόγειο της εκπληκτικής αυτής ταινίας-, γεμάτη σαρκασμό και μαύρο χιούμορ, ξεσκεπάζει την υποκρισία και τη γραφειοκρατία ενός καθεστώτος που δεν έχει ακόμη καταφέρει, σε αρκετά σημεία του, να απαλλαγεί από τα σφάλματα και την αυταρχική συμπεριφορά του κομμουνιστικού καθεστώτος. Το θέμα, βέβαια, της συνείδησης και γενικά των ανθρώπινων αξιών, που συχνά συγκρούονται με τη στενή έννοια του νόμου, ξεπερνά τη συγκεκριμένη ιστορική και πολιτική αναφορά στην ταινία, γιατί αφορά όλους μας.

Με απλές, δοσμένες με έναν ηθελημένα αργό ρυθμό, σκηνές, με μεγάλης διάρκειας ρεαλιστικά (ως προς τον χρόνο) πλάνα, με μια σκηνοθεσία θα έλεγα σχεδόν απαρατήρητη -ταυτόχρονα τόσο μελετημένη- ο Πορουμπόιου έφτιαξε μια πολύ έξυπνη, δοσμένη με φαντασία και πρωτοτυπία ταινία. Μια ταινία που όχι μόνο ξεσκεπάζει την υποκρισία του καταπιεστικού, ολοκληρωτικού καθεστώτος, στο οποίο μεγάλωσε ο σκηνοθέτης, αλλά και μας λέει πολλά για τον ίδιο τον εαυτό μας, την εξουσία και τις παραμέτρους της και γενικότερα τη σύγχρονη κοινωνία μας.

Άλλο νόμος, άλλο ηθική

Πολλές φορές, άλλος είναι ο νόμος των οργανωμένων ανθρώπινων κοινωνιών και άλλος ο νόμος της συνείδησης, της ψυχής. Και πάνω σε αυτό το «συγκρουόμενο» δίλημμα παίζει το ρουμανικό φιλμ «Αστυνομία, Ταυτότητα» (Ρolice, Αdjective), του Κορνήλιου Παρουμπόιου, ένα καφκικό παιχνίδι. Και επιβεβαιώνει ότι το νέο ρουμανικό σινεμά ήρθε δυναμικά στο προσκήνιο του σκεπτόμενου κινηματογράφου.

Ο Κρίστι, ο ήρωας της ταινίας, είναι ένας αστυνομικός που αρνείται να συλλάβει έναν νεαρό ο οποίος προσέφερε χασίς σε δύο συμμαθητές του στο λύκειο, θεωρώντας ότι ο νόμος είναι υπερβολικά αυστηρός και θα αλλάξει σύντομα και εν πάση περιπτώσει επειδή δεν θέλει να έχει βάρος στη συνείδησή του την καταστροφή ενός νέου ανθρώπου. Για τον προϊστάμενό του όμως- τον ερμηνεύει ο Βλαντ Ιβάνοφ που είχε ερμηνεύσει τον ρόλο του υπευθύνου για την έκτρωση στην ταινία «Τέσσερις μήνες, τρεις βδομάδες, και δύο μέρες»- η λέξη συνείδηση έχει άλλο νόημα... Έτσι, χρησιμοποιώντας τόμους λεξικών, αρχίζει ένα μακάβριο παιχνίδι για να αποδείξει στον νεαρό αστυνομικό πως οι ορισμοί των λέξεων «νόμιμο» και «ηθικό» είναι το ίδιο. Όπως είχε κάνει σε εμάς και ο Γιώργος Βουλγαράκης και τον είχαν κράξει οι πάντες!

Το «Αστυνομία, Ταυτότητα» είναι η δεύτερη ταινία του Παρουμπόιου, μετά το βραβευμένο, το ΄06 στις Κάννες με τη Χρυσή Κάμερα, «12.08, Ανατολικά του Βουκουρεστίου» (με αναφορά στη συγκεκριμένη ώρα της πτώσης του κομμουνιστικού καθεστώτος στη χώρα του). Με την ταινία αυτή, όχι μόνο επιβεβαιώνει τις υποσχέσεις που έδωσε με το ντεμπούτο του, αλλά πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα στην προσπάθειά του να καταφέρει το μάξιμουμ με το μίνιμουμ, με μια σκηνοθεσία πρωτότυπη, ακριβή και αποτελεσματική.

ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ, ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

POLICE, ADJ. / POLICE, ADJECTIVE

του Κορνέλιου Πορουμπόιου

με τους Ντράγκος Μπουκούρ, Βλαντ Ιβάνοφ

Ο Κρίστι, ένας αστυνομικός, αρνείται να συλλάβει ένα νεαρό που πρόσφερε χασίς σε δύο συμμαθητές του στο Λύκειο, θεωρώντας ότι ο νόμος είναι υπερβολικά αυστηρός, θ' αλλάξει σύντομα και, εν πάση περιπτώσει, δεν θέλει νά 'χει βάρος στη συνείδησή του την καταστροφή ενός νέου ανθρώπου. Για τον προϊστάμενό του, όμως, η λέξη “συνείδηση” έχει άλλο νόημα...

Μεγαλοφυής μετα-σωκρατική σύλληψη: Θέμα συνείδησης, χρεώνει μόνο ο "άγραφος" ηθκός νόμος...

Απλά μαθήματα κινηματογραφικής Τέχνης, ουσίας και αφηγηματικής τεχνικής.. Η ταινία του Κορνέλιου Πορουμπόιου έρχεται από μια χώρα η οποία κατά τη γνώμη μου επιβεβαιώνει την δυναμική της στην Ευρωπαϊκή αγορά, μετά από Γαλλία, Γερμανία και Ισπανία (η Μεγ. Βρεττανία κινηματογραφικά λειτουργεί αυτόνομα, ως Γηραιά Αλβιόνα ή παράρτημα των ΗΠΑ, παρά Ευρωπαϊκά, ενώ η Ιταλία περνάει κρίση εδώ και δυό - τρεις δεκαετίες.). Το "Βουκουρέστι" (στο οποίο ευχαρίστως θα μετακόμιζα, αν δεν μου ανανέωναν τη Visa οι ΗΠΑ (!)) , προικισμένο με σοβαρότητα κι ορθολογιαμό, τό' χω ξαναπεί παραδίδει "masterclass" κάνοντας περήφανους τους λαούς της Βαλκανικής Χερσονήσου, για το κίνημα αναβίωσης του νεορεαλισμού, τρίτης γενιάς. Βαθιά κοινωνική και πολιτική ταινία κάτω από την επιφάνεια, και με πολλά υπονοούμενα.

Η ταινία πολύ λιτά κι ελλειπτικά, αποκτά έναν δικό της εσωτερικό ρυθμό, με αφαιρετική λειτουργία από τις λίγες σκηνές μονοπλάνων, ενώ καταγράφει σε πραγματικό χρόνο, ότι έχει σχέση με την υπόθεση που εξιστορεί, πιστά στο "γράμμα του Νόμου", αλληγορικά στην "κατά συνείδηση" έκφραση και πρακτική. Αφήνει στο θεατή αρκετό χρόνο για να σκεφτεί - ενδιάμεσα - εναλλάσσοντας σκηνές διαλόγων με κείνες των μεγάλων σιωπών, σωματικής - καθημερινής - δράσης. Η αφήγηση είναι δοκιμιογραφικού χαρακτήρα, περιγράφοντας λεπτομερώς όλες τις πτυχές στην σημασία της εφαρμογής του Νόμου, ενώ στην φόρμα επιλέγει ένα αργό "υπνωτικό" ύφος με εύστοχα, περίτεχνο και πολύπλοκο στην εξέλιξή του, στυλ. Μέσα από το πιο απλό παράγεται το πιο σύνθετο. Στην ουσία μιλάμε για το ένα νέο είδος νουβέλ βαγκ που γέννησε η Ρουμανία, την πρώτη δεκαετία των 00'ς,., επηρεασμένη σαφώς από το αυθεντικό κίνημα της Πολωνικής βερσιόν παρά της δημοφιλέστερης Γαλλικής. Ο σκηνοθέτης εξαντλεί το θέμα του απ' όλες τις πλευρές, ζωντανεύοντας το ενδιαφέρον με επιχειρήματα φιλοσοφικής και ηθικής υιοθετώντας την Σωκρατική μέθοδο διαλεκτικής. Κάθε ερώτηση έχει μία απάντηση και κάθε απάντηση γεννά ένα νέο ερώτημα ... Φαύλος κύκλος. Η αναζήτηση της αλήθειας, φέρνει αντιμέτωπες τον υπαρξισμό και τον ηθικό ιδεαλισμό. Η τελική λύση στο δράμα, εξαγνίζει την ψυχή, λυτρώνει και επιβεβαιώνει τη σοφία του ανώνυμου νομοθέτη. Είναι μια κοινωνική μάχη μεταξύ χάους (ζούγκλας) και τάξης (νόμων). Η ταινία φλερτάρει τον σωφρονιστικο παραδειγματισμό ως λύση σε παρόμοια προβλήματα. Τα διλήμματα είναι υποκειμενικά και βαθιά συναισθηματικά. Ο Νόμος όμως λειτουργεί αμοραλιστικά, υπεράνω όλων, και πάντα αντικειμενικά. Το ηθικό δίδαγμα είναι πως η ατομικότητα - της μοναδικής προσωπικότητας - μπορεί να προκαλέσει ανυπακοή, εξέγερση, ανατροπή του Συστήματος, όταν δεν υπολογίζει σωστά ή αδιαφορεί με τη λογική του συμβιβασμού ενός κοινωνικού συνόλου ή μιας ομάδας ή της κυριαρχούσας πλειοψηφίας... Θέμα ισορροπιών. Το ηθικό δίδαγμα δεν βρίσκεται στον Κενό του Νόμου, ούτε στην απουσία, πόσο μάλλον στον πόλεμο (θεμιτό ή αθέμιτο) εναντίον του. "Δεν έχεις τα προσόντα να κρίνεις το νόμο, εσύ" ακούγεται να λέει ο προϊστάμενος της Αστυνομίας στον ήρωά μας (τον αστυνομικό υπάλληλο, που έχει αναλάβει την υπόθεση των τριών μαθητών που κάνουν χρήση "μαλακών ναρκωτικών") και διατυπώνει με ζήλο, ένσταση, αμφιβάλοντας για την ορθότητά του.

Μόνο για απαιτητικούς και συνειδητοποιημένους (ψαγμένους) κινηματογραφόφιλους. Η απόλαυση είναι καθαρά εγκεφαλική, παράγει τροφή για σκέψη και ενεργοποιεί βαθύτερα ανθρώπινα χαρακτηριστικά (αποδραματοποιημένα συναισθηματικά) που βασικά μας ξεχωρίζουν από τα ... άνοα θηλαστικά.

Νομίζω πως δεν πρέπει να παραλείψει να την δει Κος Χρυσοχοϊδης, και οι όμοιοί του επαγγελματίες πολιτικοί ή καριερίστες, κομφορμίστες και γενικώς καθεστωτικοί (νομικοί, σύμβουλοι κλπ.). Κάτι θα κερδίσουν. Μη σας στενοχωρεί που δεν είναι ψυχαγωγική! Η ζωή έχει πολλές σκοπιές. Η ταινία σας δείχνει γνήσια μια όψη της. Μην την αποκρύβετε. Εγώ την "βρήκα αρκετά", άλλωστε είμαι κι εγώ απρόβλεπτος, έτσι δεν είναι;