Zanan-e bedun-e mardan/Women Without Men. Σκηνοθεσία: Σιρίν Νεσάτ. Σενάριο: Σόγια Αζάρι, Στίβεν Χένρι Μάντοφ, Σιρίν Νεσάτ. Ηθοποιοί: Πεγκά Φερεντονί, Αρίτα Σαχρζάντ, Σαμπνάρ Τολουέι, Ορζι Τοτ. 99'

Με την κατάσταση της γυναίκας στο Ιράν καταπιάνεται στη δοσμένη με ειλικρίνεια, δύναμη, αλλά και εικαστική ομορφιά ταινία της η διάσημη Ιρανή καλλιτέχνιδα Σιρίν Νεσάτ - βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βενετίας.

Η θλιβερή κατάσταση της γυναίκας και τα βάσανα στα οποία υπόκειται στο ισλαμικό καθεστώς κάθε φορά που σηκώνει το κεφάλι της για να ζητήσει ισότητα και δικαιοσύνη, είναι το θέμα της πρώτης αυτής ταινίας της διάσημης 52χρονης Ιρανής φωτογράφου και εικαστικού, Σιρίν Νεσάτ. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Νεσάτ (η οποία από τα 17 της ζει αυτοεξόριστη στις ΗΠΑ) καταπιάνεται με το θέμα της γυναίκας στο Ιράν: τόσο με τις φωτογραφίες της (όπως η σειρά «Γυναίκες του Αλλάχ») όσο και με τις βιντεο-εγκαταστάσεις της, που έχουν εκτεθεί παγκόσμια, παρουσιάζει την καταπίεση και τα βάσανα της Ιρανής γυναίκας.

Η ταινία, διασκευή ενός μυθιστορήματος «μαγικού ρεαλισμού» της Σαρνούς Παρσιπούρ, καταπιάνεται με την ιστορία τεσσάρων διαφορετικών γυναικών στην Τεχεράνη, στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1953, περίοδο πολιτικών αναταραχών, όταν ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας, Μοχάμεντ Μοσαντέκ, ανατράπηκε από ένα πραξικόπημα της αμερικανικής CIA, υποστηριγμένο από τους Αγγλους. Το πραξικόπημα επανέφερε στην εξουσία τον Σάχη, διέκοψε την ομαλή πορεία του Ιράν προς τη δημοκρατικοποίηση και οδήγησε στην ισλαμική επανάσταση του 1979 με όλα τα τραγικά της αποτελέσματα.

Από τις ιστορίες των γυναικών ξεχωρίζουν εκείνες της μεσήλικης Φακρί, παγιδευμένης σ' έναν ανέραστο γάμο, που ξαφνικά αντιμετωπίζει τον παλιό μεγάλο της έρωτα, και της Ζάριν, μιας νεαρής πόρνης που τώρα δεν της επιτρέπεται να βλέπει τα πρόσωπα των αντρών.

Μαζί τους παρακολουθούμε και τις ιστορίες της Μιούνις, μιας νεαρής, πολιτικοποιημένης γυναίκας που συγκρούεται με έναν αυστηρών αρχών, θρησκόληπτο πατέρα, και της Φαέζε, που το μόνο της ενδιαφέρον είναι να παντρευτεί τον αδερφό τής Μιούνις, αδιαφορώντας για όσα συμβαίνουν γύρω της. Και οι τέσσερις γυναίκες θα καταλήξουν σ' έναν ειδυλλιακό κήπο έξω από την Τεχεράνη, όπου, για ένα σύντομο διάλειμμα, καταφέρνουν να ξεφύγουν από τα καθημερινά τους βάσανα και ν' απολαύσουν μια ξέγνοιαστη ζωή με τραγούδια, χορούς και λογοτεχνικές συζητήσεις.

Παρά τις κάποιες σεναριακές αδυναμίες, ιδιαίτερα στην ανάπτυξη των γυναικείων χαρακτήρων, πρόκειται για μια τολμηρή, όχι μόνο πολιτικά αλλά και σεξουαλικά (με αρκετές σκηνές γυμνού) ταινία, που εξαιτίας του πολιτικού κλίματος γυρίστηκε εκτός Ιράν. Είναι δοσμένη με ειλικρίνεια και δύναμη, με πολύ καλές ερμηνείες και από τις τέσσερις πρωταγωνίστριες. Μια ταινία, που μαζί με τον εξαιρετικό «Κύκλο» του Τζαφάρ Παναχί (που οδήγησε τον δημιουργό της στη φυλακή), παραμένει αναγκαία, με όσα συμβαίνουν σήμερα στο Ιράν, ιδιαίτερα μετά την Πράσινη Κίνηση του 2009.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΧΩΡΙΣ ΑΝΔΡΕΣ

ZANAN-E BEDUN-E MARDAN / WOMEN WITHOUT MEN

της Σιρίν Νεσάτ

με τους Πεγκά Φερεντονί, Αρίτα Σαχρζάντ, Σαμπνάρ Τολουέι, Όρζι Τοτ

Βασισμένο σε μια νουβέλα “μαγικού ρεαλισμού” της Σαρνούς Παρσιπούρ, το “Γυναίκες χωρίς Άνδρες” αφηγείται τις ιστορίες τεσσάρων γυναικών στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1953, όταν το πραξικόπημα που οργάνωσε η CIA, με την υποστήριξη των Βρετανών, ανατρέποντας τον πρωθυπουργό Μοχάμαντ Μοσαντέγκ για να ξαναφέρει στην εξουσία τον Σάχη, προκάλεσε κατακλυσμό στην ιστορία του Ιράν. Σ' ένα κλίμα πολιτικής αναταραχής, οι τέσσερις ηρωίδες της ταινίας βρίσκονται μαζί, αποκλεισμένες σ' έναν υπέροχο κήπο. Η ιδέα του κήπου βρίσκεται στην καρδιά της μυστικής περσικής λογοτεχνίας, συμβολίζοντας ένα τόπο “Πνευματικής μεταρσίωσης” ενώ, ταυτόχρονα , υπαινίσσεται την ιδέα της εξορίας, της ανεξαρτησίας, της ελευθερίας. Όμως ο χρόνος είναι μετρημένος και η εξωτερική ζωή αρχίζει, σιγά-σιγά, να εισβάλει στις μοίρες των τεσσάρων γυναικών, τη στιγμή όπου η ιστορία της χώρας τους παίρνει μια τραγική στροφή.

Το 1953 ένα πραξικόπημα καθοδηγούμενο από τις Η.Π.Α ανατρέπει τον Πρόεδρο Μοσαντέγκ, (αντίπαλο των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή).

Τέσσερις γυναίκες κλείνονται σε έναν κήπο και εκεί συμβολικά επιστρέφουν στον πυρήνα της ένωσης με τον "θείο εαυτό" που εκπροσωπείται σε όλη την κοσμική λογοτεχνία του μουσουλμανικού κόσμου από κήπους και άνθη (όπως στα έργα του του Ομάρ Κατζιάμ και του Τζαλαντίν Ρουμί). Όμως αυτό που ανακαλύπτουν είναι ίσως και το μόνο που θα τις οδηγήσει τελικά να τα βγάλουν πέρα - όσο αυτό γίνεται - από την εισβολή του εξωτερικού κόσμου και των παθών του.

Μια υπέροχη ταινία από μια εξαιρετική βιντεοάρτιστ Ιρανοαμερικανίδα, εξόριστη πολλά χρόνια από το Ιράν, της οποίας έργα από το χώρο του βίντεο είχαμε παρακολουθήσει εντυπωσιασμένοι στο παρελθόν. Εδώ η επιστροφή στο μυστικιστικό πνεύμα αλλά και η υπέρβαση της ύλης μέσα από την ψυχική μέθεξη είναι ένα κεντρικό ζήτημα που ταυτόχρονα επηρεάζει την βάρβαρη πραγματικότητα.

Πολύ καλή η διαλεκτική σχέση πολιτικής και διανόησης. Απέσπασε την Αργυρή Άρκτο και ενθουσιώδη χειροκροτήματα στο περσινό Φεστιβάλ Βενετίας (2009).