Fish Tank  , Βρετανία, 2009.

Σκηνοθεσία-σενάριο: Αντρέα Αρνολντ. Ηθοποιοί: Κέιτι Τζάρβις, Μάικλ Φάσμπιντερ, Κίρστον Γουέαρινγκ, Ρεμπέκα Γκρίφιθς. 124'

Το δράμα μιας 15χρονης, οργισμένης, αλλά και ευαίσθητης, κοπέλας, δοσμένης με ευαισθησία, και ποιητική διάθεση, ταινία-βραβείο της Επιτροπής στις Κάνες.

Μετά τη βραβευμένη στις Κάνες με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της, «Red Road», η Αγγλίδα σκηνοθέτρια Αντρεα Αρνολντ επιστρέφει με ακόμη μία βραβευμένη στις Κάνες ταινία, το «Fish Tank» («Δεξαμενή Ψαριών»), μελέτη ενός 15χρονου, προβληματικού, καταπιεσμένου σεξουαλικά, κοριτσιού. Η 15χρονη Μία, που ζει με τη μικρότερη αδερφή της και τη μοναχική μητέρα της, προκαλεί διαρκώς προβλήματα είτε με τη μητέρα της είτε με τις φίλες της είτε με ανθρώπους που δεν γνωρίζει. Ωσπου η εμφάνιση ενός νέου εραστή (Μάικλ Φάσμπιντερ) της μητέρας της αρχίζει ν' αλλάζει τη ζωή της.

Χρησιμοποιώντας μια κάμερα σε διαρκή κίνηση (στοιχείο που συναντήσαμε και στην πρώτη, επηρεασμένη από το «Δόγμα 95» ταινία της) και θέλοντας να διεισδύσει στον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας της, η Αρνολντ καταγράφει την πορεία της Μία, με λεπτομέρεια, επιμονή και οξυδέρκεια. Με απλά, ακριβή πλάνα, με επιλεγμένους με γνώση χώρους (μια περιοχή του Εσεξ όπου κυριαρχούν η φτώχεια και η εγκατάλειψη) για να σχολιάσει τα αισθήματα των χαρακτήρων της, η Αρνολντ έφτιαξε μια δυνατή, ταυτόχρονα ευαίσθητη (φτάνει να δει κανείς τις σκηνές της Μία μ' ένα γέρικο άλογο), με ποιητική διάθεση, ταινία, με έξοχες, νατουραλιστικές ερμηνείες απ' όλους τους ηθοποιούς της - τους περισσότερους ερασιτέχνες. Ανάμεσά τους και τη νεαρή, μη επαγγελματία, Κέτι Τζάρβις, που ερμηνεύει με τρόπο εκπληκτικό τη Μία.

FISH TANK

της Αντρέα Άρνολντ

με τους Μάικλ Φασμπέντερ, Κίρστον Γουόρινγκ, Κέιτι Τζάρβις, Χάρι Τρινταγουέι, Σαρλότ Κόλινς

Η δεκαπεντάχρονη Μία, που ζει με τη μικρότερη αδελφή της και τη μοναχική μητέρα της, προκαλεί διαρκώς προβλήματα στην οικογένειά της, στις παρέες, παντού. Μια μέρα, η μητέρα της φέρνει στο σπίτι το νέο φίλο της και η εμφάνισή του αλλάζει τη ζωή της.

Το FISH TANK, μου έκανε ζημιά, την πρώτη φορά το ...μίσησα, την δεύτερη το ...λάτρεψα!

Στο ύφος και την αισθητική του "THE RED ROAD", που θυμίζει παρόμοιες ανεξάρτητες παραγωγές στην άλλη άκρη του Ατλαντικού (εξηγώ στο τέλος της κριτικής). Στην ουσία, παρακολουθούμε την πορεία της ηρωίδας του φιλμ, της 15χρονης Μία (την υποδύεται η εκθαμβωτική Κέιτ Τζάρβις) στην πιο "δύσκολη" ηλικία ενός ανθρώπου - ηλικία που ανακαλύπτει τον κόσμο, την αγάπη, τον έρωτα, την μουσική, την επανάσταση, τον χορό, την δημιουργική φαντασία, το youtube, τα είδωλα) σε ρυθμό ... "road movie" και τις σχέσεις με το στενό οικογενειακό της περιβάλλον: την μητέρα της, τον φίλο της μητέρας της (κυρίως αυτόν, αφού είναι κι ο πρώτος ουσιαστικός "έρωτας"), και την αδερφή της καθώς επίσης και τις προσωπικές της γνωριμίες με άτομα έξω από αυτήν (φίλοι, άγνωστοι, κλπ.). Ψάχνει να βρει το στήριγμά της. Δυστυχώς δεν το βρίσκει στην οικογένεια ... Ας μην ξεχνάμε ότι η ψυχοσύνθεση των εφήβων είναι αρκετά μπερδεμένη, χωρίς σταθερό προσανατολισμό, ενώ παρασύρονται πολύ εύκολα από τον μιμητισμό, των μεγαλύτερων. Παρακολουθούμε την ατομική σύγκρουση να εξωτερικεύεται σταδιακά , με οργή και μίσος, μοιραία, αφού απουσιάζουν παιδεία, στόχοι και ιδανικά. Αυτό που κάνει το φιλμ περισσότερο "ελκυστικό" παρά τα αδιέξοδα που εκφράζει συνολικά, είναι το βάθος των χαρακτήρων, η ρεαλιστική περιγραφή σύγχρονων συμπεριφορών και οι θαυμάσιες ερμηνείες. Μπορεί να γίνεται ψυχολογική εμβάθυνση ακραίων πολλές φορές καταστάσεων, όμως μένει ανέγγιχτη η κοινωνική διαμόρφωση της συμπεριφοράς από τις ταξικές διαφορές, εκεί που ένας Λόουτς θα έδινε περισσότερο βάρος με το προσωπικό του ύφος. Από την άποψη αυτή η προσπάθεια της Άντρεα Άρνολντ, μένει ανολοκλήρωτη αλλά δεν επιμένω, γιατί έχει άλλα κρυμμένα χαρίσματα... και πολύ έντονες στιγμές... όπως θα δείτε παρακάτω.

Καταλαβαίνω, επίσης γιατί προτάθηκε στα BIFA (Βρεττανικά Βραβεία Ανεξάρτητων Ταινιών) - πρόκριμα για BAFTA και για Όσκαρ - με 8 υποψηφιότητες, τις περισσότερες από κάθε άλλο φιλμ, τόσο που να εκτιμώ πως θα πάρει και κάποιο από τα μεγάλα Βραβεία (Καλύτερης Ταινίας, Σεναρίου, Σκηνοθεσίας, Ερμηνείας) αφού:

εκφράζει ρεαλιστικά τους οργισμένους εφήβους που καταπιέζονται από διαλυμένες οικογένεις, χωρίς ιδεολογία (βολεύει το σύστημα),

συγκινεί (ακόμα και εγώ τη δεύτερη φορά που την είδα θαύμασα την μετριοφροσύνη και ταπεινότητα των χαρακτήρων που χωρίς να εκβιάσουν μελοδραματικές καταστάσιεις, φορτίζουν κατά ηλεκτρικά κύματα, την ήδη βεβαρυμένη ατμόσφαιρα),

διαθέτει μια τουλάχιστον προκλητική σκηνή (δεν τολμώ να την αναφέρω, αν και ως επί τούτου γαργαλιστική, και δήθεν συμβολική - μηδενιστική, ψευδοεπαναστατική - μα εντελώς περιττή)

καθώς και μερικές ακόμη "σκληρές" (το κοριτσάκι που ρίχνει η Μία στο ποτάμι) αλλά και τις

ερωτικές σκηνές της 15χρονης με τον Κόνορ (να τις βλέπει ο Πολάνσκι και να ζηλεύει, αλλά ξεχασα, άλλο 15χρονη κι άλλο 13χρονη).

Ακόμα οι διάλογοι είναι γραμμένοι στην καθομιλουμένη του "δρόμου", προκαλώντας μια ακόμα ένταση στην αφήγηση που είναι εντελώς αντι-ακαδημαϊκή. Τουλάχιστον, με όλα αυτά, πως ήταν δυνατό να περάσει απαρατήρητη; Και κάτι τελευταίο: παρ' ότι δε μου αρέσει γενικά ο αφηρημένος ψεδο-αντι-συμβατικός ρυθμός, την ταινία την είδα δυο φορές (!) και ίσως την δω και τρίτη - ομολογώ πως κάθε φορά ανακαλύπτω κάτι παραπάνω, αρκετό, για να με "μαγέψει" μυστήρια. Αναγνωρίζω πως τέτοιο σενάριο, λιτό κι απλό μα τόσο σύνθετο στην εξέλιξη και πολυεπίπεδο, μόνο σε πολύ μεγάλα έργα τραγικών συγγραφέων, συναντάμε. Σίγουρα, όμως ζήλεψα την καθοδηγητική και εκτελεστική δεινότητα της σκηνοθέτιδας. Κι είδα κάτι που ίσως και σεις παρατηρήσετε στην ταινία (...μην την χάσετε!), σε πολλές σκηνές ακολουθεί κατά πόδας η δημιουργός την ηρωίδα όπως ο ...Αρονόφσκι (!) τον Μίκι Ρουρκ στον ΠΑΛΑΙΣΤΗ. Η δραματική δύναμη της ταινίας μπορεί να συγκριθεί άνετα με κείνη. Το φινάλε δε, στο FISH TANK είναι από τα πιο όμορφα - συναισθηματικά - που έχω νιώσει, αισόδοξο, αξεπέραστο, σα να λέμε απόλυτη ολοκλήρωση - λύτρωση. Για να σας δώσω να το καταλάβετε, ένιωσα το ίδιο υπερβατικά όπως και στο SLUMDOG MILLIONAIRE. Ναι καλοί οι Νταρντέν, αλλά η Αντρέα Άρνολντ, μου προκάλεσε μεγαλύτερο "σοκ" κορύφωσης ώστε να αναθεωρήσω μέσα σε 2 ήμέρες την αξία αυτού του φιλμ. Γιατί είναι η πιο αυθεντική καλλιτεχνικά - ανεξάρτητη ταινία της νέας σεζόν, μέχρι στιγμής. Και αν σας πάρει από "κάτω" σκοτεινό ψυχοπλάκωμα, μην ανησυχείτε, θα σας αποζημιώσει η ευφυέστατη απρόβλεπτη συνέχεια, κι ο φωτεινός επίλογος!