Yek Khanévadéh-e Mohtaram

Ιράν, Γαλλία, 2012, Εγχρωμο Σκηνοθεσία: Μασούντ Μπακσί Σενάριο: Μασούντ Μπακσί Φωτογραφία: Μεχντί Τζαφαρί Μοντάζ: Ζακ Κομέ Πρωταγωνιστούν: Μπαμπάκ Χαμιντιάν, Μερντάντ Σεντιγκιάν, Μεχράν Αχμαντί, Αχού Κεραντμάντ Διάρκεια: 90'

Μια ολοζώντανη, προσωπική ταινία από το Ιράν αναδεικνύεται στο Δεκαπενθήμερο Σκηνοθετών στις Κάννες κι έρχεται στην Ελλάδα, αναζητώντας κοινά μονοπάτια στους ανθρώπους που βλέπουν τη χώρα τους ν’ αλλάζει

«Μια αξιοπρεπής οικογένεια», έρχεται από το Ιράν επιβεβαιώνοντας την ακμή μιας ώριμης κινηματογραφίας με κυρίαρχο χαρακτηριστικό της την εξωστρέφεια: πραγματεύεται με συναρπαστικό κινηματογραφικά τρόπο ένα θέμα καθαρά ιρανικό, κάνοντάς το οικείο στο διεθνές κοινό. Ο Μασούντ Μπαχσί, καταξιωμένος ήδη διεθνώς ως σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, υπογράφει την πρώτη του μυθοπλασία ισορροπώντας σαν εξαιρετικός ακροβάτης ανάμεσα στο οικογενειακό δράμα και το πολιτικό θρίλερ.

Ο Αράς, ένας πανεπιστημιακός καθηγητής που ζει στη Δύση κατά τα τελευταία 22 χρόνια, προσκαλείται από το πανεπιστήμιο της Σιράζ για έναν κύκλο σεμιναρίων που διαρκεί μερικούς μήνες. Στη Σιράζ ζει η μητέρα του, η οποία έχει χωρίσει από τον πατέρα του από την εποχή που αυτός ήταν έφηβος.

Μία εβδομάδα πριν από την αναχώρησή του για τη Δύση, ο Αράς έρχεται αντιμέτωπος με μια δυσάρεστη έκπληξη. Οι αρχές δεν του επιτρέπουν την έξοδο από τη χώρα - τον θεωρούν ανυπότακτο και υπόχρεο στρατιωτικής θητείας. Παράλληλα, οι πρυτανικές αρχές διακόπτουν τα σεμινάριά του προσβάλλοντας βάναυσα την ελευθερία του λόγου. Η εμφάνιση ενός δικηγόρου του ετοιμοθάνατου πατέρα του Αράς, ο οποίος αφήνει στον γιο του και στην πρώην σύζυγό του ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, περιπλέκει κι άλλο τα πράγματα. Η μητέρα του Αράς αρνείται τα χρήματα λέγοντας ότι είναι βρώμικα. Λίγο μετά, ο Αράς θα βρεθεί στο επίκεντρο μιας συνωμοσίας. Τα νήματά της κινεί ο ετεροθαλής αδελφός του, εκπρόσωπος μιας διεφθαρμένης μεσαίας τάξης που διαπλέκεται ποικιλοτρόπως με την επίσημη εξουσία.

Η ιστορία αρχίζει με την απαγωγή του Αράς. Συνεχίζεται σε φλας μπακ με ό,τι συνέβη κατά την τελευταία εβδομάδα της παραμονής του στο Ιράν. Η αμφισημία παίρνει τη θέση του μυστηρίου τροφοδοτώντας το σασπένς, δημιουργώντας ταυτόχρονα ρήγματα στην εικόνα μιας καθημερινότητας όπου η βία (για ψύλλου πήδημα στους δρόμους) και η αίσθηση ενός αόρατου κλοιού δίνουν διαρκώς το «παρών».

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ Δεσμά εξ αίματος

«Στο Ιράν δεν έχουμε κάποια λέξη για τη λογοκρισία. Έχουμε την επιτήρηση», δηλώνει ο Ιρανός σκηνοθέτης - που έχει βραβευτεί στο παρελθόν για τα ντοκιμαντέρ του- Massoud Bakhshi παρουσιάζει την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας με τον δηκτικό τίτλο «Μια Αξιοπρεπής Οικογένεια». Ως γνήσιος εκπρόσωπος της ιδιαίτερης και δημοφιλούς, στα διεθνή φεστιβάλ, κινηματογραφικής σκηνής του Ιράν, ο Bakhshi εμπνέεται από τη θεσμοθετημένη διαφθορά της πατρίδας του και διηγείται μια πραγματική, προσωπική ιστορία. Μπορεί η πλοκή της ταινίας να διαδραματίζεται σε διάστημα μερικών ημερών, η ιστορία της όμως ξεκινά από την επανάσταση του 1977, συνεχίζει κατά τη διάρκεια του πολέμου και καταλήγει στο σήμερα, στην τωρινή εμπειρία της πολυτάραχης Τεχεράνης. Εγκιβωτίζοντας στη ροή της ιστορίας μνήμες της τραυματικής παιδικής του ηλικίας, αρχειακό υλικό και πλάνα μέσα από μισάνοιχτες πόρτες, αντανακλάσεις και καθρέφτες ο σκηνοθέτης στήνει έναν λεπτομερή καμβά της οικογένειας του ως μια κλειστοφοβική μικρογραφία της πατρίδας του. Με όχημα τη θητεία του στο ντοκιμαντέρ, ο Bakhshi δεν καταφεύγει ποτέ σε περίτεχνα πλάνα, αλλά αφήνει την ιστορία να αναβλύσει από διαφορετικές πηγές με τη φυσικότητα και τον αυθορμητισμό μίας πραγματικής ιστορίας. Η ταινία συμμετείχε το 2012 στο «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών» των Καννών, το πιο ανανεωτικό τμήμα του διεθνούς κινηματογραφικού φεστιβάλ που επιδιώκει σταθερά την αποκάλυψη νέων ταλέντων.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ MASSOUD BAKHSHI

Σε ποιο είδος θα λέγατε ότι ανήκει η Αξιοπρεπής Οικογένεια; Σ’ αυτήν την ταινία συνυπάρχουν διάφορες αφηγηματικές προσεγγίσεις γιατί αγαπώ ιδιαίτερα την ικανότητα του σύγχρονου κινηματογράφου να παντρεύει διαφορετικά είδη. Η Αξιοπρεπής Οικογένεια ακολουθεί τη δομή μιας ταινίας εγκλήματος, ενός θρίλερ. Μου αρέσει πολύ το γαλλικό και το αμερικάνικο φιλμ νουάρ. Έχω δεχθεί επιρροές και αντλώ έμπνευση από ταινίες όπως αυτές του Jean-Pierre Melville ή το Νέο Κύμα. Η ίντριγκα που ορίζει την πορεία του Arash, του κεντρικού ήρωα, είναι το προοδευτικό ξεδίπλωμα μιας σειράς μυστικών και δολοπλοκιών. Μια άλλη γραμμή της αφήγησης είναι εμπνευσμένη από τις ταινίες που πραγματεύονται «οικογενειακά δράματα» και κυρίως από τον ιταλικό Νέο-ρεαλισμό. Το δράμα λαμβάνει χώρα μέσα στην οικογένεια. Αυτές οι γραμμές μπλέκονται, αλληλοσυμπληρώνονται, διασταυρώνονται. Σε αυτές προστίθενται, όταν ανακαλείται το παρελθόν που έζησε ο Arash, κινηματογραφικά αρχεία από τον πόλεμο. Αυτό με παθιάζει ακόμα περισσότερο μιας και προέρχομαι από το ντοκιμαντέρ. Εξάλλου, όταν ξεκίνησα την ταινία, είπα στο συνεργείο και στους ηθοποιούς ότι θα γυρίζαμε ντοκιμαντέρ. Έμειναν έκπληκτοι με τη λέξη «ντοκιμαντέρ» -̶ ειδικά οι ηθοποιοί: «Μα, εμείς δουλεύουμε στη μυθοπλασία». Τους απάντησα ότι δεν μπορώ να δω τον κινηματογράφο αλλιώς. Όταν κάνεις ένα ντοκιμαντέρ πιστεύεις την Ιστορία. Κατά τη συγγραφή του σεναρίου, έψαχνα αδιάλειπτα, για κάθε χαρακτήρα, κάθε λεπτομέρεια, κάθε άγνωστη πτυχή, μια σύνδεση με την πραγματικότητα. Έψαχνα στη ζωή μου, στους φίλους μου, στην οικογένειά μου… Συνέδεσα κάθε χαρακτήρα και κάθε γεγονός με κάποιο πραγματικό πρόσωπο. Πρώτος εγώ οφείλω να πιστέψω τη δική μου ιστορία.

Πώς θα περιγράφατε τον κεντρικό ήρωα, τον Arash; Ο κεντρικός χαρακτήρας, ο Arash, δεν φέρει τυχαία το όνομα ενός ήρωα της προφορικής ιρανικής παράδοσης, του Arash l’Archer, τον οποίο ο θρύλος θέλει να θυσιάστηκε για να σώσει την πατρίδα. Ο Arash δεν είναι ένας «εξόριστος»: έφυγε όταν ήταν έφηβος για να σπουδάσει, έμεινε μακριά από το Ιράν 22 χρόνια, και επιστρέφει για να διδάξει κάποιους μήνες στο Πανεπιστήμιο του Σιράζ. Στην ταινία οι περιπέτειές του μεταξύ Σιράζ και Τεχεράνης εκτυλίσσονται σε λιγότερο από μια βδομάδα και η ταινία είναι σχεδόν εξολοκλήρου δοσμένη από τη ματιά του, ενώ περιλαμβάνει, σε φλας μπακ, τις παιδικές του αναμνήσεις που μας δίνουν μια άλλη χρονική διάσταση. Χρησιμοποίησα αυτό το διπλό χρόνο για να δώσω περισσότερη ένταση στο σενάριο και για να τονίσω ακόμα πιο πολύ το ερώτημα στο οποίο τελικά ο Arash πρέπει να δώσει μια απάντηση: να μείνει ή να φύγει; Όπου κι αν στρέψει το βλέμμα του, ο Arash βλέπει σκηνές βίας, στους δρόμους της Τεχεράνης, στην εθνική οδό, παντού στην πόλη… αυτές οι σκηνές καθημερινής βίας ή κτηνωδίας τον περιβάλλουν ασταμάτητα. Ο Arash βλέπει τα σημάδια της βίας στην καθημερινότητά του χωρίς να κάνει τίποτα. Ρωτάει τους φοιτητές του: «Τι μπορώ να κάνω;» Οι φοιτητές απαντούν: «Να μας βοηθήσετε.» Και είναι μόνο στο τέλος της ταινίας που βλέπουμε το πρώτο και μοναδικό γκρο πλαν στο πρόσωπο του Arash: περνάει δίπλα από τους φοιτητές, κάτω από τον ήλιο, προς το Μνημείο της Ελευθερίας στην Τεχεράνη. Έχει αποκτήσει συνείδηση της ταυτότητάς του, αποτινάσσεται τις αμφιβολίες και τη δυσπιστία του, είναι σίγουρος για τον εαυτό του. Όπως οι νέοι που επιλέγουν να χτίσουν το μέλλον αυτής της χώρας αντί να επιλέξουν μια «καλύτερη ζωή» στο εξωτερικό. Το ζήτημα της «ιρανικής ταυτότητας», αυτό που σημαίνει στις μέρες μας το να είσαι Ιρανός, είναι το κεντρικό ζήτημα της σύγχρονης νεολαίας στο Ιράν. Αυτό απασχολεί και τον πρωταγωνιστή.

Σ’ αυτή την «αξιοπρεπή οικογένεια», ο πατέρας μοιάζει να είναι το κλειδί του δράματος, αλλά ο πιτσιρικάς Hamed κινεί τα νήματα… Ο Arash παραθέτει τον μεγάλο ποιητή Ferdowsi (1) που μίλησε για την πατριαρχία. Αν ο μύθος της Δύσης είναι αυτός του Οιδίποδα, αυτός που αφηγείται ο Ferdowsi είναι το αντίστροφο: Ο Rostam είναι ο πατέρας που μάχεται ενάντια στον γιό του, τον Sohrab, και τον σκοτώνει. Ορίστε τι αποτελεί ίσως τη βάση για μια κάπως διαφορετική σκοπιά. Θα μπορούσαμε επίσης να πούμε ότι ανάμεσα στον Arash και τον Jafar, τον ετεροθαλή αδερφό του, βρίσκουμε τη μάχη του Άβελ και του Κάιν… αλλά στην ταινία μου, είναι ο Άβελ αυτός που νικά. Όταν ο πατέρας του Arash επιχειρεί να εξαγοράσει τις αμαρτίες του αφήνοντας ένα τεράστιο χρηματικό ποσό στον Arash, ο Hamed και ο Jafar απαρνιούνται και οι δύο την «αξιοπρέπειά» τους. Αλλά ο Hamed ανήκει στην τρίτη γενιά, ζει διαφορετικά και δεν είναι σαν τους άλλους δύο. Είναι γοητευτικός, αλλά κυρίως είναι εξαιρετικά ευφυής.

Η διαφθορά σε όλες της τις μορφές είναι η κεντρική ιδέα της ταινίας σας… Γύρω από αυτή περιστρέφεται το δράμα. Η εξουσία που ενσαρκώνουν ο Jafar και ο Hamed μολύνει ολόκληρη κοινωνία. Η διαφθορά είναι κι αυτή ένα σύστημα «διασυνδέσεων». Αυτά που κάνουν, λένε και σχεδιάζουν, σηματοδοτούν την υλική διαφθορά που είναι επί της ουσίας ηθική διαφθορά. Κι αυτή είναι ίσως χειρότερη από την υλική. Ήθελα να δείξω ότι οι ηθικές αρχές τείνουν να αφανιστούν. Ο Hamed δεν έχει κληρονομήσει την τιμιότητα που ενσαρκώνουν οι γυναικείοι χαρακτήρες, αλλά είναι ο αντίποδάς τους. Ο Arash έχει κληρονομήσει την ικανότητα να αντιστέκεται όπως η μητέρα και η θεία του. Μου αρέσει πολύ, για παράδειγμα, η σκηνή που δείχνει τον Hamed μπροστά από την οθόνη της κάμερας παρακολούθησης, σε απόσταση από τις τρεις γυναίκες (τη μητέρα του Arash, τη Zohreh και τη Hoda) ενώ εκείνες αναζητούν τον Arash που έχει εξαφανιστεί. Προσπαθεί να τις αποτρέψει, αλλά εκείνες επιμένουν, δεν παραιτούνται. Στην παρουσίαση της ταινίας σας στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών στις Κάννες, αφιερώσατε την «Αξιοπρεπή Οικογένεια» σε όλες τις γυναίκες του Ιράν… Οι γυναίκες παίζουν καθοριστικό ρόλο στην κοινωνία μας. Στην ταινία μου, προσπάθησα να προβάλω αυτό το ρόλο χωρίς να πέσω στην παγίδα των κλισέ που μπορεί να κυκλοφορούν στη Δύση. Η ομάδα μου συγκλονίστηκε από το γεγονός ότι όλες οι γυναίκες της ταινίας είναι με το μέρος του Καλού. Μου είπαν ότι ήμουν υπέρμετρα φεμινιστής. Αλλά με αυτό τον τρόπο βλέπω τις Ιρανές. Στην παραδοσιακή οικογένεια, αυτός που διατάζει είναι ο άντρας. Αλλά το σημερινό Ιράν βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο: 50 εκατομμύρια νέοι, με περισσότερες φοιτήτριες παρά φοιτητές… αυτό το πατριαρχικό σύστημα θα αλλάξει. Ο ρόλος της γυναίκας ήταν πάντα καθοριστικός μέσα στην οικογένεια, είχαν υπερασπιστεί τη θέση τους ακόμα κι όταν ήταν εγκλωβισμένες στο σπίτι. Η μητέρα του Arash είναι πρόσωπο-κλειδί στην ταινία. Αρνείται το υπέρογκο χρηματικό ποσό που μόλις κληρονόμησε από τον άντρα της. Για εκείνη, πρόκειται για βρώμικο χρήμα, για λεφτά που κερδήθηκαν από τον θάνατο του γιού της του Amir, είναι η οικονομική κατάχρηση τους αίματος ενός μάρτυρα. Φαίνεται εξάλλου ότι με την ηθική της σταθερότητα κατάφερε να αλλάξει τον πατέρα. Μαθαίνουμε ότι προσπάθησε πολλές φορές να της δώσει χρήματα, και στο τέλος της ζωής του, θέλησε να εξαγοράσει τις αμαρτίες του με αυτή την τεράστια κληρονομιά στον Arash, που θα γλίτωνε με αυτόν τον τρόπο από τα χέρια του Jafar. Η θεία του Arash είναι η γυναίκα που τον οδήγησε όταν ακόμα ήταν παιδί και μαζί με τη μητέρα του στο Σιράζ, μακριά από τον πατέρα. Είναι μια προστατευτική φιγούρα και είναι επίσης εκείνη που αποφασίζει να στείλει τον Arash να σπουδάσει στο εξωτερικό. Η Zohreh, αθώο κοριτσάκι στην αρχή, παιδικός έρωτας του Arash, έγινε η Zohreh που παραμένει αγνή και μάχεται με τον δικό της τρόπο ενάντια στη «βρωμιά» των άλλων. Ο σύζυγός της Jafar, την παράτησε για να ζήσει σαν νεόπλουτος. Bλέπουμε ξεκάθαρα ότι η οικογένεια κρατιέται με τη θέλησή της Zohreh κι ακόμη ότι εκείνη νιώθει πολύ πιο κοντά στην κόρη της, από ότι στο γιο της Hamed. Η Zohreh είναι πολύ θρησκευόμενο άτομο, αλλά ο τρόπος με τον οποίο βιώνει τη θρησκεία, η αξιοπρέπειά της σε σχέση με τη θρησκεία , της χαρίζουν ένα είδος διόρασης: νιώθει ότι ο Arash κινδυνεύει, ακόμη κι αν δεν καταλαβαίνει αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Η Hoda αντιπροσωπεύει τη γενιά του μέλλοντος, που συντάσσεται με την πλευρά της μητέρας της και του Arash. Διψά για γνώση και για κουλτούρα. Αυτή η νέα κοπέλα αντιστέκεται στην καταπίεση: στο διαμέρισμα κλείνει συστηματικά την πόρτα στη μούρη του αδερφού της Hamed και δεν μασάει τα λόγια της. Είναι κομμάτι, όπως όλα τα νέα κορίτσια στο Ιράν, ενός κόσμου που δεν συμφωνεί πάντα με τις επιλογές ενός άντρα όπως ο Hamed.

Ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ είναι καθοριστικό στοιχείο της αφήγησης. Επιλέξατε να χρησιμοποιήσετε αρχειακό υλικό… Ανήκω στη γενιά του μεγάλου πολέμου που έφερε αντιμέτωπο το Ιράκ με το Ιράν για οχτώ αιματοβαμμένα χρόνια. Πρόκειται για τη γενιά που αντιπροσωπεύει αυτή τη στιγμή τα τρία τέταρτα της χώρας. Το Ιράν είναι μία από τις νεότερες χώρες του κόσμου. Μια περίεργη νεότητα, με παιδεία, που επιθυμεί να ζήσει, μια νεότητα που επιθυμεί ένα Ιράν ανεκτικό και ανοιχτό στον κόσμο. Αυτός ο πόλεμος άλλαξε τη μοίρα της γενιάς μου (και μιας γενιάς Ιρακινών) και είναι για πάντα χαραγμένος στη μνήμη μου. Για μένα, δεν μπορείς να κατανοήσεις το Ιράν αν δεν γνωρίσεις την ιστορία των τελευταίων τριάντα ετών. Η ιστορία του Μία Αξιοπρεπής Οικογένεια δεν είναι βγαλμένη από τη φαντασία μου, είναι η αληθινή μου ζωή, αυτή των παιδικών μου χρόνων, πριν από το 1979 , της εφηβείας μου κατά τη διάρκεια του πολέμου και της ζωής που ζω σήμερα στην Τεχεράνη.

Νιώσατε λοιπόν την ανάγκη να βασιστείτε σε αρχειακό υλικό… Ήμουν οχτώ χρονών όταν το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν επιτέθηκε στο Ιράν και 16 όταν τελείωσε ο πόλεμος. Έγραφα με αυτές τις εικόνες του πολέμου μόνιμα παρούσες στο μυαλό μου και αποφάσισα να τις δείξω στην ταινία γιατί όταν έγραφα το σενάριο, κατάλαβα ότι αυτές οι ίδιες εικόνες στοιχειώνουν και τον Arash. Χωρίς εικόνες από το παρελθόν, χωρίς αρχειακό υλικό, δεν μπορείς να γνωρίσεις ένα λαό. Χρειάζονται ντοκουμέντα από το παρελθόν για να αντικρίσεις καλύτερα το παρόν και να σκεφτείς το μέλλον. Το αρχειακό υλικό, όπως και οι φωτογραφίες, είναι η συνείδηση της χώρας, η συνείδησή μας. Κάναμε λοιπόν μια τεράστια έρευνα για να εντοπίσουμε τα αρχεία, πολλά από τα οποία προβάλλονται για πρώτη φορά. Κι εδώ να πω ότι το πρώτο «αρχείο» που βλέπουμε στην Αξιοπρεπή Οικογένεια είναι απόσπασμα της ταινίας « Recherche 2 » του Amir Naderi (2) το οποίο ο Arash προβάλλει στους φοιτητές του. Η ταινία διηγείται την ιστορία ενός εφήβου κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του Ιράκ. Είναι μια ταινία μυθοπλασίας γυρισμένη σαν να ήταν ντοκιμαντέρ. Ο Naderi είχε βρει τον έφηβο που θα ενσάρκωνε τον πρωταγωνιστή, αλλά ξαφνικά ο νέος έφυγε απότομα για να αναζητήσει την οικογένεια που είχε χάσει στον πόλεμο. Γι’ αυτό βλέπουμε στην ταινία εφτά ή οχτώ εφήβους να εναλλάσσονται στη θέση του ήρωα. Δεν είναι μόνο ένα άτομο που αναζητά την οικογένειά του και ανακαλύπτει ξανά τον κόσμο της βίας, είναι μια ολόκληρη ομάδα. Το έργο του Naderi είναι παράδειγμα για όλους τους σύγχρονους κινηματογραφιστές. Δεν τον ενδιαφέρει ούτε το χρήμα, ούτε η δημοσιότητα, γυρίζει ταινίες για να μάθει ο ίδιος και να διδάξει πράγματα στους θεατές. Ο Amir Naderi γεννήθηκε στο Αμπαντάν, δύο χιλιόμετρα από το Κοραμσάρ. Για μένα, αυτό έχει πολλαπλές αναφορές. Υπάρχουν εικόνες από τη μάχη του Κοραμσάρ (3) στην ταινία μου. Αυτή η πόλη ήταν υπό ιρακινή κατοχή επί δύο χρόνια, καταστράφηκε, χτυπήθηκε με αποτρόπαιη βία, ιδιαίτερα προς τις γυναίκες. Η μάχη του Κοραμσάρ έχει έντονο συμβολισμό για του Ιρανούς, αντιπροσωπεύει την ιδέα της γης που πρέπει να υπερασπιστούμε, την ιδέα μιας νιότης που μας έκλεψε ο πόλεμος. Υιοθετείτε ένα απλό και δυναμικό στιλ σε μια ταινία μυθοπλασίας, πράγμα που οφείλει πολλά στην εμπειρία σας ως ντοκιμαντερίστα… Καθώς η ιστορία είναι αρκετά περίπλοκη από μόνη της, με τρεις ή τέσσερις οικογένειες, έξι κεντρικούς ήρωες, τρία ζεύγη πατέρα-γιού με διαφορετικές σχέσεις το καθένα… δεν ήθελα να προσθέσω κι άλλη περιπλοκότητα στη μορφή. Ήθελα να διηγηθώ την ιστορία με όσο το δυνατόν πιο απλό τρόπο, χωρίς περιττά εφέ. Ορισμένες σκηνές προσαρμόστηκαν βάσει των σκηνικών, γιατί ήθελα να χρησιμοποιήσω τα πραγματικά σκηνικά. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση των σκηνών που εκτυλίσσονται στο παρελθόν, γιατί το Ιράν και κυρίως η Τεχεράνη, άλλαξε πρόσωπο πολύ γρήγορα. Η Τεχεράνη πριν από 25 χρόνια ήταν πολύ μικρότερη, με πέντε εκατομμύρια κατοίκους αντί για 15 που έχει σήμερα. Επεξεργαστήκαμε λοιπόν τις εικόνες του παρελθόντος χρωματικά. Μέσα στις τόσες φωνές της ιρανικής μυθοπλασίας, προσπαθώ να βρω μια θέση, να πω ότι αξίζει να αφηγηθούμε την πραγματικότητα με απλότητα, να την αποτυπώσουμε ως έχει, ώστε στο μέλλον να χρησιμοποιηθεί ως μνήμη. Όλα αλλάζουν πολύ γρήγορα στην κοινωνία μας. Γι’ αυτό κι έδωσα μια θέση στο αρχειακό υλικό. Η ενασχόλησή μου με το ντοκιμαντέρ με ωθεί να έχω μια άμεση, αμεσολάβητη ματιά, χωρίς χειραγωγήσεις και «καλλιτεχνικά» τεχνάσματα. Η συγγραφή του σεναρίου και η μυθοπλασία του ήδη αρκούν. Μιας και μπορούσα να μείνω πιστός στα γεγονότα που έζησα και στους χαρακτήρες που γνώρισα, έλεγα συνέχεια στον εαυτό μου ότι δεν είχα ανάγκη να βγάλω πράγματα από το μυαλό μου, ούτε να χειραγωγήσω αυτό που ήδη υπάρχει. Πιστεύω ότι δείχνοντας τα πράγματα απλά γινόμαστε κατανοητοί στο κοινό μιας άλλης κουλτούρας κι έτσι η ιστορία αποκτά παγκόσμια διάσταση.