Le Gamin au Velo

Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, 2011, Εγχρωμο Σκηνοθεσία: Ζαν Πιερ Νταρντέν, Λικ Νταρντέν Πρωταγωνιστούν: Σεσίλ Ντε Φρανς, Τομά Ντορέ, Ζερεμί Ρενιέ Διάρκεια: 87 λεπτά

Ο δωδεκάχρονος Σιρίλ έχει μόνο μία σκέψη στο μυαλό του: να βρει τον πατέρα του που τον εγκατέλειψε προσωρινά σε ένα ορφανοτροφείο. Οταν κατά τύχη θα γνωρίσει τη Σαμάνθα, μια κομμώτρια που αναλαμβάνει να τον φιλοξενεί τα Σαββατοκύριακα, θα έρθει αντιμέτωπος με την σκληρή πραγματικότητα.

Πόσες φορές έχετε παρακολουθήσει καθηλωμένοι μια ταινία που αφηγείται μια ιστορία τόσο απλή που συνοψίζεται σε δυο – τρεις προτάσεις; Και πόσες φορές μια τέτοια εμπειρία σας έφερε στην αμήχανη θέση να νιώσετε πως μέσα σε μόλις 80 λεπτά κινηματογραφικού χρόνου έχετε παρακολουθήσει μια ταινία τόσο μεγάλη σε ένταση, ενέργεια και συναισθηματικό βάθος που μοιάζει δύσκολο να ξεχάσετε για πολύ καιρό μετά τους τίτλους τέλους;

Το «Παιδί με το Ποδήλατο» είναι ακριβώς αυτή η ταινία. Αυτή η μικρή αλλά τόσο συμπυκνωμένη σε δράση διαδρομή στις ανηφόρες και τις κατηφόρες της ενηλικίωσης ενός παιδιού που αργά ή γρήγορα θα αντιληφθεί πως στη ζωή χρειάζονται μερικές στροφές, δυο τρεις λακούβες που θα σε κάνουν να πέσεις από το ποδήλατο σου και τουλάχιστον ένα σκασμένο λάστιχο για να είσαι σίγουρος πως μπορείς να συνεχίσεις να τρέχεις.

Μόνο που ο Σιρίλ ξεκινάει τη διαδρομή της ενηλικίωσης του αντίθετα. Ξέρει τι σημαίνει να πέφτεις και να σηκώνεσαι, πως να κρατάς ισορροπία στις ανηφόρες, πως πρέπει να πατάς φρένο στις κατηφόρες. Αυτό που δεν μπορεί να καταλάβει είναι γιατί όλοι θέλουν να του χαλάσουν το «παραμύθι» που έχει φτιάξει στο μυαλό του: πως ο πατέρας του θα επιστρέψει για να τον πάρει από το ίδρυμα που τον έχει αφήσει, φέρνοντας μαζί και το αγαπημένο του ποδήλατο.

Τα παραμύθια, όμως, στο έργο των αδερφών Νταρντέν τελειώνουν πάντοτε νωρίς. Ακριβώς τη στιγμή που στη ζωή των ηρώων τους εισβάλλει βίαια η πραγματικότητα. Και ο Σιρίλ δεν είναι παρά ακόμη ένας από τους σχεδόν «βιβλικούς» ήρωες που με απαρχή την «Υπόσχεση» και μέχρι τη «Σιωπή της Λόρνα» οι αδερφοί Νταρντέν ρίχνουν σχεδόν με ευλαβική ειρωνεία ως βορά στο ασεβές παρόν. Ποτέ για να τους γδύσουν από την εν δυνάμει «αγιότητα» τους αλλά μάλλον για να τους αναδείξουν ως τους πιο γήινους εκφραστές της ανθρώπινης αδυναμίας.

Μόνη διαφορά; Το γεγονός πως ο Σιρίλ είναι ανήλικος. Το πρώτο πραγματικό «παιδί» της φιλμογραφίας των Νταρντέν. Και η δική του αδυναμία είναι μόνο πως πρέπει να μεγαλώσει, απότομα, εκβιαστικά, τη στιγμή που γύρω του οι «μεγάλοι» αρνούνται να αντιμετωπίσουν τη δική τους επώδυνη ενηλικίωση. Ισως γι’αυτό και οι άλλοτε πιο δωρικοί Νταρντέν γίνονται εδώ, περισσότερο από οποιαδήποτε προηγούμενη ταινία τους, ένα με την ταχύτητα με την οποία ο ήρωας τους τρέχει, μηχανεύεται, ξεχνά, πονά και αγαπά.

Στο πέρασμα τους σκορπίζουν - σαν σκόνη προς κάθε κυνισμό και οποιαδήποτε προσπάθεια συγκάλυψης της συλλογικής ενοχής που βαραίνει όλους μας απέναντι στους Σιρίλ αυτού του κόσμου - μερικές από τις πιο ισχυρές δόσεις σκληρού ρεαλισμού και λυτρωτικού ανθρωπισμού που μπορεί κανείς να συναντήσει στο σύγχρονο σινεμά.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ (συνέντευξη παραχωρημένη από την υπεύθυνη international press, Magali Montet)

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για «Το παιδί με το ποδήλατο»; Λυκ: Η ιδέα υπήρχε μέσα μας για πολύ καιρό. Μια γυναίκα που βοηθά ένα αγόρι να βγει από τη βία που τον κρατά δέσμιο. Η πρώτη εικόνα ήταν αυτό το παιδί, ένα ράκος από νεύρα, που καταπραΰνεται από έναν άλλο άνθρωπο. Ζαν-Πιέρ: Στην αρχή τη Σαμάνθα τη φανταστήκαμε ως γιατρό, αλλά γρήγορα αλλάξαμε γνώμη κι αποφασίσαμε ότι θα είναι μια κομμώτρια, που μεγάλωσε κι έζησε στην ίδια γειτονιά. Η ταινία είναι πολύ συγκινητική χωρίς να πέφτει σε συναισθηματισμούς. Ευτυχώς! Λυκ: Είμασταν κάθετοι ότι το κοινό δε θα μάθαινε ποτέ γιατί δίνει τόση προσοχή η Σαμάνθα στο Συρίλ. Δε θέλαμε ψυχολογικές επεξηγήσεις. Δε θέλαμε το παρελθόν να εξηγεί το μέλλον. Θέλαμε απλά το κοινό να σκεφτεί «Απλά το κάνει!», το οποίο είναι αρκετό από μόνο του.

Ο Συρίλ είναι αεικίνητος. Γιατί; Ζαν-Πιέρ: Ναι, είναι συνέχεια πάνω στο ποδήλατο του. Ένα παιδί χωρίς δεσμούς τρέχει συνεχώς προς την αγάπη χωρίς να το ξέρει.

Οι σχέσεις γονέων- παιδιών απεικονίζονται συχνά στις ταινίες σας. Γιατί; Λυκ: Είμαστε όλοι «γιοι» και «κόρες» κάποιων... Ζαν-Πιέρ: H κοινωνία φτιάχνει αστέρες από μεμονωμένα άτομα. Ίσως ως αντίδραση σε αυτό , ψάχνουμε πάντα την έννοια του συνδέσμου. Ακόμη κι αν δεν είναι βιολογικός, όπως με τη Σαμάνθα και το Συρίλ.

Η ταινία όμως έχει και μια αισιόδοξη πλευρά. Ζαν-Πιέρ: Ναι, προσπαθήσαμε να βρούμε μια ρευστότητα, κάτι απτό προς αυτή την κατεύθυνση. Κάναμε τα γυρίσματα καλοκαίρι, το οποίο είναι κάτι πρωτότυπο για εμάς. Είναι δύσκολο να κινηματογραφηθεί η καλοσύνη; Λυκ: Εκ πρώτης όψεως, το κακό είναι πάντα πιο συναρπαστικό (γελάνε). Ήταν πολύ σημαντικό ότι δε θα απεικονίσουμε την παιδική ευγένεια, αλλά να μείνουμε όσο πιο κοντά μπορούμε στο αίσθημα της άνευ όρων μεγαλοκαρδίας. Ζαν-Πιέρ: Δεν είχαμε την ευκαιρία να κινηματογραφήσουμε ένα χαρακτήρα που έχει ως προτεραιότητα τα συμφέροντα κάποιου άλλου. Τα καλοκαιρινά γυρίσματα μας δώσανε την ευκαιρία να έχει η ταινία μια φωτεινότητα κι απαλότητα. Η Σεσίλ μεταφέρει αυτές τις ιδιότητες με φυσικότητα.

Δε συνηθίζετε να δουλεύετε με διάσημους ηθοποιούς. Λυκ: Τίποτα δεν ήταν προγραμματισμένο. Ποτέ δε γράφουμε με συγκεκριμένο ηθοποιό κατά νου. Όταν τελειώσαμε το σενάριο αρχίσαμε να σκεφτόμαστε ηθοποιούς κι αρχικά τη Σεσίλ. Ξέραμε ότι μ’ εκείνη θα αποφεύγαμε όλες τα ψυχολογικά τεχνάσματα, το πρόσωπο και το σώμα της ήταν αρκετά. Της δώσαμε το σενάριο και δέχτηκε αμέσως. Μας ρώτησε κάποια πράγματα όσον αφορά τα κίνητρα της. Της είπαμε ότι η Σαμάνθα είναι εκεί, τέλος. Μας εμπιστεύτηκε.

Πώς βρήκατε τον Τόμας Ντορέ, το αγόρι που υποδύεται το Συρίλ; Ζαν-Πιέρ: συνήθως όταν ψάχνει κανείς ηθοποιούς αυτής της ηλικίας η διαδικασία είναι η ίδια: βάζεις μια αγγελία και κάνεις κάστινγκ σε εκατοντάδες παιδιά. Ο Τόμας ήρθε την πρώτη μέρα, ήταν το πέμπτο παιδί που βλέπαμε, και μας έκανε αμέσως κλικ. Λυκ: από την αρχή συγκλονιστήκαμε με την έκφραση στα μάτια του, το πεισματάρικο ύφος του και την συγκέντρωση που έδειχνε. Ζαν-Πιέρ: είχε και μια αποστομωτική ικανότητα να θυμάται τα λόγια του... και είχε πολλά! Από τα πρώτα δοκιμαστικά αποφασίσαμε ότι αυτός ήταν ο χαρακτήρας. Είχε μια ενστικτώδης κατανόηση του ρόλου του. Πολύ ακριβές και συγκινητικό χωρίς να χύσει ούτε ένα δάκρυ. Λυκ: ήταν ο μόνος που ήταν συνέχεια παρών, όλες τις έξι εβοδμάδες που κάναμε πρόβες. Ήξερε όλες τις σκηνές απ’έξω χωρίς να του έχουμε καν ζητήσει! Όταν έκανε λάθος θύμωνε πάρα πολύ με τον εαυτό του!

Δύο από τους ηθοποιούς που χρησιμποιείτε συνεχώς, εμφανίζονται επίσης: οι Ολιβιέ Γκουρμέ και Ζερεμί Ρενιέ, στο δύσκολο ρόλο του πατέρα. Λυκ: ο Ολιβιέ απλά εμφανίζεται, έπρεπε να βρούμε κάτι να κάνει κι αυτός! (γελάει) του προτείναμε τρεις ρόλους κι επέλεξε να κάνει τον τύπο που σερβίρει τις μπύρες. Είναι μόνο μια μικρή σκηνή, αλλά ήταν πολύ σημαντικό για εμάς το ότι συμμετέχει. Ζαν-Πιέρ: ο Ζερεμί όταν διάβασε το σενάριο και κατανόησε το χαρακτήρα του, μας ευχαρίστησε που για ακόμη μια φορά του βρήκαμε ένα τόσο αξιολάτρευτο ρόλο! (γελάει). Αλλά παίζει το καλό παιδί σε άλλες ταινίες, οπότε...

Πως γράψατε το σενάριο; Πόσο καιρό σας πήρε; Ζαν- Πιέρ: Συνολικά ένα χρόνο. Αλλά το είχαμε συζητήσει εκτεταμένα προηγουμένως. Λυκ: Ξεκινάμε με ένα χαρακτήρα, μια κατάσταση, κι έπειτα κρατάμε σημειώσεις απ’ότι μας φαίνετε ενδιαφέρον. Μετά έρχεται η δομή, μετά το πρώτο προσχέδιο, το δεύτερο κοκ. Μας παίρνει μήνες.

Και τα γυρίσματα; Λυκ: 55 ημέρες. Με μικρές νύχτες. Αλλά δε δουλέψαμε ποτέ μετά τη 1.30 πμ... ίσως μία φορά. Κάναμε γυρίσματα μ’ ένα 13χρονο αγόρι. Είμασταν πολύ προετοιμασμένοι. Κάναμε άπειρες πρόβες πριν από κάθε γύρισμα.

Χρησιμοποιείτε για πρώτη φορά μουσική, αν και σποραδικά... Λυκ: Ναι, είναι πού σπάνια στις ταινίες μας, και διστάζαμε για πολύ καιρό. Σε ένα παραμύθι, πρέπει να υπάρχει μια εξέλιξη με συναισθήματα και νέες αρχές. Μας φάνηκε, ότι σε ορισμένα σημεία, η μουσική θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν ηρεμιστική δύναμη για το Συρίλ.

Βρίσκεστε και πάλι στις Κάννες, όπου ήδη έχετε βραβευτεί δύο φορές με το Χρυσό Φοίνικα. Τι σημαίνει για εσάς το φεστιβάλ αυτό; Ζαν-Πιέρ: Είναι πολύ σημαντικό για εμάς να δείχνουμε τις ταινίες μας εδώ. Λατρεύουμε την αδρεναλίνη που μόνο οι Κάννες μπορούν να σου προσφέρουν. Λυκ: το σινεμά μας οφείλει πολλά σε αυτό το φεστιβάλ. Η ιστορία μας απλά συνεχίζεται εδώ, αισίως ευελπιστούμε...