Boyhood Η.Π.Α., 2014, Εγχρωμο Σκηνοθεσία: Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ Πρωταγωνιστούν: Ελαρ Κολτρέιν, Πατρίτσια Αρκέτ, Ιθαν Χοκ, Λόρελεϊ Λινκλέιτερ Διάρκεια: 165 λεπτά

Με έναν σκηνοθετικό άθλο και ένα σενάριο που αγγίζει με φυσικότητα τα μικρά και μεγάλα τίποτα της ζωής μας, ο Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ ενηλικιώνεται και κερδίζει την Αργυρή Αρκτο Σκηνοθεσίας στο Βερολίνο. Και τις καρδιές των θεατών, παγκοσμίως.

Από την αρχή του σχολείου ως αυτή του κολεγίου, δώδεκα χρόνια από τη ζωή του Μέισον, ενός αγοριού που μεγαλώνει στο Τέξας με τη χωρισμένη μητέρα του και τη μικρότερη αδελφή του.

Ο 7χρονος Μέισον μεγαλώνει με την χωρισμένη μητέρα του Ολίβια και τη λίγο μεγαλύτερη αδελφή του Σαμάνθα στο σπίτι τους στο Τέξας. Ο τυχοδιωκτάκος μουσικός πατέρας τους ζει τα τελευταία χρόνια στην Αλάσκα και τα παιδιά δεν τον έχουν δει εδώ και καιρό. Η Ολίβια αποφασίζει να μετακομίσουν στο Χιούστον και να τελειώσει τις σπουδές της. Ο πατέρας επιστρέφει κι εκείνος στην πόλη, αρχίζει να βλέπει τα παιδιά σαββατοκύριακα, η Ολίβια ερωτεύεται και παντρεύεται τον πολύ μεγαλύτερο καθηγητή της, τα πιτσιρίκια μεγαλώνουν με τα νέα ετεροθαλή τους αδέλφια, η ζωή αλλάζει μορφή, σχήμα, ρυθμό, εικόνες. Ακολουθεί διαζύγιο, ξανά μετακόμιση, ο πατέρας παντρεύεται μία άλλη γυναίκα, αποκτούν μικρό αδελφάκι, η μητέρα γνωρίζει κάποιον άλλον, μετακομίζουν. Ο μικρός Μέισον μπαίνει στην εφηβεία, πρώτες τάξεις στο γυμνάσιο, πρώτες παρέες, πρώτο κορίτσι, πρώτο φιλί, πρώτος χωρισμός, πρώτη πίκρα. Η φωτογραφική του μηχανή γίνεται η προέκταση του εαυτού του, βρίσκει το κάλεσμά του, τη φωνή του, πειραματίζεται και αλλάζει. Μεγαλώνει.

Είναι κάτι παραπάνω από σκηνοθετικό επίτευγμα να γυρίζεις μία ταινία φιξιόν μέσα σε ένα διάστημα 12 χρόνων, παρακολουθώντας ένα μικρό παιδί να μεγαλώνει μπροστά στο φακό σου. Είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από ένα τεράστιο ρίσκο: ένα χαρισματικό χαριτωμένο αγοράκι θα εξελιχθεί σε γοητευτικό έφηβο, σε φωτογενή νεαρό ή θα ακολουθήσει την μοίρα πολλών παιδιών-ηθοποιών και θα μεταλλαχτεί σε άχαρο ενήλικα; Επίσης, όσοι έχουν εμπλακεί με την ταινία θα μπορέσουν μέσα στα χρόνια να διατηρήσουν τη δέσμευσή τους με το πρότζεκτ;

Οχι, αυτό που κατάφερε ο Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ με το «Μεγαλώνοντας» είναι ένας σκηνοθετικός άθλος, ένα ρεκόρ που θα μείνει για πάντα στην κινηματογραφική Ιστορία: είναι το πρώτο, πραγματικό, δράμα ενηληκίωσης στο σινεμά.

Μπορεί ο Μάικλ Απτεντ να έχει κάνει το ίδιο με την σειρά «Up», που παρακολουθεί εδώ και 4 δεκαετίες μία ομάδα Βρετανών (από τα 14 τους μέχρι τα 56 τους χρόνια σήμερα) όμως το «Boyhood» δεν πρόκειται για ντοκιμαντέρ. Μία ταινία φιξιόν παρουσιάζει διαφορετική πρόκληση κι έχει άλλες δραματουργικές απαιτήσεις, οφείλει να δέσει τα εν εξελίξει μέσα στα χρόνια κινηματογραφικά στιλ και μέσα (την τεχνολογική επανάσταση στην κατάργηση του φιλμ και στο ψηφιακό γύρισμα για παράδειγμα) σε μία κοινή ατμόσφαιρα, παράγοντας ένα αποτέλεσμα που προκαλεί την αμεσότητα, τη συγκίνηση, την οικειότητα του θεατή. Κανείς δεν είχε καταφέρει μέχρι στιγμής να δέσει μία ολόκληρη ζωή (από τα 6 στα 18) σε μία ενδιαφέρουσα, σφιχτή, 3ωρη περιήγηση.

Ομως ο πραγματικός θρίαμβος του Λινκλέιτερ δεν είναι αυτός. Είναι ο τρόπος που το κάνει. Αυτή η μαγική του ιδιότητα να γράφει διαλόγους, να στήνει πλάνα και να συλλαμβάνει εικόνες, καθημερινότητες, μικρές και μεγάλες στιγμές που ξεχειλίζουν από φυσικότητα, ανθρωπιά, τρυφερότητα, αλήθεια.

Ο Ελαρ Κολτρέιν, ένα ντόπιο αγοράκι από την πόλη του Λινκλέιτερ στο Τέξας, αποδεικνύεται συγκλονιστική επιλογή. Ως πιτσιρικάς είναι χαριτωμένος, γλυκός, με ωμή παιδική αθωότητα. Μεγαλώνοντας όμως μετατρέπεται σε πραγματική αποκάλυψη: ακόμα συνεσταλμένος και ντροπαλός, αλλά ταυτόχρονα με μία μυστήρια, σιωπηλή, γοητευτική αύρα, ο «Μέισον» του επιβάλλει στο φακό να τον ερωτευτεί. Ο πιστός συνεργάτης και φίλος του Λινκλέιτερ, Ιθαν Χοκ, είναι επίσης ο ιδανικός «πατέρας». Κουβαλώντας κι ο ίδιος κομμάτια της προσωπικής του ζωής μέσα στα χρόνια, ενισχύει το σενάριο με γλυκόπικρες αλήθειες για την πατρότητα και την ερμηνεία του με μία αφοπλιστική ειλικρίνεια. Η Πατρίτσια Αρκέτ στο ρόλο της μητέρα όμως είναι η αποκάλυψη της ταινίας: η μετάλλαξή της από 90ς πιν απ σε γυναίκα, το μεγάλωμα, το φυσικό τσαλάκωμα και ο ακομπλεξάριστος συμβιβασμός με ό,τι φέρνει ο χρόνος προσφέρουν στην ερμηνεία της μία εγκεφαλική ωρίμανση, ένα δεύτερο επίπεδο που δεν έχει να κάνει μόνο με ταλέντο. Το ωμό, καθαρό ταλέντο άλλωστε το διαθέτει η Λόραλαϊ - η πιτσιρίκα (και νυν έφηβη) κόρη του Λινκλέιτερ που διεκδίκησε να ερμηνεύει την ατίθαση αδελφή του Μέισον και λάμπει σε κάθε της σκηνή, σε κάθε της ηλικία, μ' έναν ακατέργαστο, χαριτωμένο τσαμπουκά.

Βιώνοντας την ταινία (γιατί δεν τη βλέπεις, απλώς) πιάνεις τον εαυτό σου να συνδιαλέγεται με την καρδιά ανοικτή με τους ήρωες για το κάθε βήμα. Την κάθε απομυθοποίηση της ενηλικίωσης, τον κάθε συμβιβασμό, την κάθε απογοήτευση. Την κάθε στροφή του δρόμου που αποκαλύπτει μία νέα αρχή, ένα νέο πλαίσιο σχέσεων, μία ακόμα δοκιμασία. Μία νέα, μεγάλη ομορφιά. Τα παιδιάστικα όνειρα που πρέπει να πεθάνουν, για να μεγαλώσεις. Και να μάθεις να ονειρεύεσαι από την αρχή.

Πάνω από όλα όμως, νιώθεις όλες αυτές τις συσσωρευμένες στιγμές που συγκεντρώνει σαν άμμο στην κινηματογραφική του χούφτα ο Λινκλέιτερ να παίρνουν σχήμα, να ξεπερνούν τη διάσταση του φιξιόν, να μεταμορφώνονται σε μία δική σου εναλλακτική οικογένεια - σε ζωή που κούμπωσε με τη ζωή σου.

Και το μόνο, το μόνο, αρνητικό της ταινίας είναι ότι τελειώνει. Και θέλεις κι άλλο.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Μετά το Πριν τα Μεσάνυχτα (Before Midnight) ο Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ μας φέρνει έναν πραγματικό κινηματογραφικό άθλο, έναν συγκινητικό, μαγικό, αληθινό ύμνο στη ζωή, μία ταινία – εγχείρημα που γύρισε μέσα σε... 12 χρόνια (2002-2013), συγκεντρώνοντας τους ίδιους, κάθε φορά, ηθοποιούς, μπροστά από την κάμερα, κερδίζοντας Αργυρή Άρκτο Σκηνοθεσίας στην 64η Μπερλινάλε.

INFO

Πρόκειται για ένα μοναδικό ταξίδι, «επικό» και προσωπικό συνάμα, που ξεκινά και «διαπερνά» τα παιδικά χρόνια του πρωταγωνιστή, Μέισον, στη διάρκεια μιας δωδεκαετίας, μέχρι, δηλαδή την ενηλικίωσή του, οπότε και διαγράφει πλέον τη δική του πορεία, απεικονίζοντας τις αλλαγές που βιώνει μια σύγχρονη οικογένεια (γάμους, διαζύγια, καλές / κακές στιγμές) αλλά και το ίδιο το πέρασμα του χρόνου. «Είναι μια δουλειά για το φυσικό πέρασμα του χρόνου και για το πώς αυτό μας συνθλίβει όλους».

Οι ταινίες πάντα έχουν να κάνουν με το χρόνο. Αυτός είναι και ο λόγος που το σινεμά προσπαθεί να απαθανατίσει στιγμές σαν να θέλει να τις παγώσει ώστε να μπορούμε να επιστρέφουμε σε αυτές όταν θα είναι παρελθόν. Υπό αυτό το πρίσμα γυρίζονται οι ταινίες, μέσα σε κάποιες βδομάδες ή, το πολύ μήνες. Όχι, όμως, ο Λινκλέιτερ που ήθελε να καταγράψει τις απλές, καθημερινές στιγμές (και τις ανεπαίσθητες αλλαγές που καθένας μας βιώνει) με τρόπο ρεαλιστικό, αφήνοντας, ουσιαστικά, το χρόνο να κρατά το πηδάλιο της ζωής κι εκείνος ως θεατής να αποτυπώνει στιγμές και πορείες. Έτσι, κάθε χρόνο συγκεντρώνονταν όλοι οι συντελεστές (με την πολύτιμη βοήθεια της IFC Films) για 3-4 μέρες και κατέγραφαν υλικό, με βάση τη δεδομένη συγκυρία ζωής του πρωταγωνιστή.

Τα 2002 που ξεκίνησε η παραγωγή της ταινίας ο Λινκλέιτερ είχε ήδη αρχίσει να κάνει αίσθηση ως σκηνοθέτης μετά την ταινία BEFORE SUNRISE. Κατά τη διάρκεια της ταινίας η καριέρα του ακολούθησε τάχιστα ανοδική πορεία με ταινίες όπως SCHOOL OF ROCK, BERNIE, BEFORE SUNSEΤ, BEFORE MIDNIGHT (ολοκληρώνοντας με τις 2 τελευταίες την BEFORE τριλογία του, όπου και πάλι ο χρόνος έπαιζε πρωταρχικό ρόλο).

Και ποια ήταν η πρώτη ανησυχία του σκηνοθέτη; Να βρει ένα αγόρι που να μπορεί να «δεσμευτεί» για 12 χρόνια, ώστε να αποτυπώσει στην κάμερα το πέρασμα του χρόνου επάνω στο ίδιο πρόσωπο που μεγαλώνει αληθινά και μεταμορφώνεται εξωτερικά κι εσωτερικά, ενώ οποιοσδήποτε άλλος σκηνοθέτης θα είχε αφηγηθεί την ιστορία με τουλάχιστον τρεις νεαρούς ηθοποιούς στον ίδιο ρόλο. Και το βρήκε στο πρόσωπο του Έλαρ Κολτρέιν, ο οποίος εξαρχής του έβγαζε κάτι καλλιτεχνικό, ακόμα και ως παιδάκι, πιθανώς και λόγω του γεγονότος πως οι γονείς του ήταν καλλιτέχνες. Σχολιάζει ο πρωταγωνιστής «Τα δώδεκα χρόνια ήταν διπλάσια της ηλικίας μου, όταν ξεκινήσαμε. Και τώρα ακόμα δεν μπορώ να φανταστώ τα επόμενα 12 χρόνια μου, πόσο μάλλον τότε. Αρκετά χρόνια μετά άρχισα να κατανοώ τι γίνεται και τι γυρίζαμε». Έτσι, ο Έλαρ βρέθηκε με μια δεύτερη οικογένεια, εκείνη των συντελεστών της ταινίας.

Για το ρόλο της αδερφής του πρωταγωνιστή, η επιλογή ήταν εύκολη, καθώς η 9χρονη τότε κόρη του σκηνοθέτη είχε εκφράσει την επιθυμία της να παίξει στην ταινία. Στην πορεία η μικρή απέκτησε κλίση στα εικαστικά και ήθελε να αποδεσμευτεί, αλλά η καλλιτεχνική της φλέβα τη συγκράτησε και ολοκλήρωσε το εγχείρημα. Τα δύο παιδιά έχουν παραμείνει πολύ καλοί φίλοι, καθώς η ταινία αυτή τους έκανε να μοιραστούν συναισθήματα και εμπειρίες μοναδικές.

Στο ρόλο της μαμάς βρίσκουμε τη (μαμά και στην πραγματικότητα) Πατρίσια Αρκέτ, υποψήφια τρεις φορές για Χρυσή Σφαίρα για την τηλεοπτική σειρά Medium. Αρχικά η Αρκέτ πέρασε μέρες με τα παιδιά ώστε να γνωριστούν και να αποκτήσουν οικειότητα και μετά όλα πήραν το δρόμο της.

Ο συνεργάτης χρόνων του Λινλέιτερ, Ίθαν Χοκ έχει το ρόλο του πατέρα και ξέρει από εμπειρία πώς είναι να μεγαλώνουν τα παιδιά μετά από το διαζύγιο των δικών τους, καθώς και ο ίδιος είναι παιδί χωρισμένων γονιών, ενώ κατά τη διάρκεια της ταινίας χώρισε κι εκείνος, έχοντας παιδιά. Σχολιάζει ο ηθοποιός για το χαρακτήρα του «Πρόκειται για έναν ανώριμο, αρχικά, χαρακτήρα, που δεν είναι έτοιμος να γίνει γονιός κι ο οποίος αναγκάζεται να ωριμάσει, αποφασίζοντας να συμμετέχει ενεργά στη ζωή των παιδιών του, θυσιάζοντας τα όνειρά του. Έτσι αποκτά μια συμβατική δουλειά, μολονότι πάντα διατηρούσε κάτι καλλιτεχνικό μέσα του.»

Η όλη διαδικασία έμοιαζε με ετήσιο reunion μιας ομάδας που σταδιακά μεγάλωνε φτάνοντας τελικά στα 400 άτομα. Η πρώτη φορά που είδαν την ταινία ήταν έντονα συγκινητική ιδίως για τα παιδιά που την είδαν, επίτηδες, μόνα τους. «Ήταν κάτι πολύ έντονο, καθώς έβλεπα πτυχές του εαυτού μου που δεν θα έβλεπα σε άλλη περίπτωση. Είναι κάτι πολύ προσωπικό για μένα, αλλά έχει παγκόσμια απήχηση καθώς πιάνει κάτι που όλοι μας ξεχνάμε : το ότι πρέπει να εκτιμάμε τις στιγμές γι’ αυτό που είναι.» σχολιάζει ο Έλαρ.

Η πιο συγκινητική στιγμή για το σκηνοθέτη ήταν το γύρισμα της τελευταίας σκηνής, όπου ο Μέισον, αρχίζει την νέα πορεία ζωής του. Το πού θα πάει, άγνωστο. Άπειρες οι επιλογές. Τουλάχιστον ξέρουμε πώς βρέθηκε εκεί. «Θυμάμαι να στέκομαι και ο ήλιος να δύει, κι υπήρχε τρομερή ενέργεια. Ήταν το τελευταίο γύρισμα μιας 12ετούς εμπειρίας και το συναίσθημα είναι απερίγραπτο. Δεν γίνεται να επαναληφθεί κάτι ανάλογο.» σημειώνει ο σκηνοθέτης.

ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ: ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΛΙΝΚΛΕΪΤΕΡ

Γεννήθηκε το 1960 στο Χιούστον του Τέξας.

Είναι αυτοδίδακτος σεναριογράφος και δικά του είναι τα σενάρια των ταινιών It’s Impossible to Learn to Plow by Reading Books, Slacker, Dazed and Confused, Before Sunrise, The Newton Boys, Before Sunset, A Scanner Darkly, Before Midnight.

Τα έργα του συνήθως λαμβάνουν χώρα σε ένα 24ωρο και συνήθως στη γενέτειρά του, το Τέξας.