Καναδάς, 2014, Εγχρωμο Σκηνοθεσία: Ξαβιέ Ντολάν Πρωταγωνιστούν: Αν Ντορβάλ, Σουζάν Κλεμάν, Αντουάν-Ολιβιέ Πιλόν Διάρκεια: 134 λεπτά

Μια δυναμική χήρα προσπαθεί να μεγαλώσει μόνη της τον υπερκινητικό και συχνά βίαιο 15χρονο γιο της. Μια παράξενη νεοφερμένη γειτόνισσα θα προσφερθεί να βοηθήσει, αλλάζοντας δραστικά την εύθραυστη οικογενειακή ισορροπία.

Ο 25χρονος Καναδός boy wonder επιστρέφει στις Κάννες με μια ταινία γεμάτη ομορφιά, μελόδραμα, υπερβολή και αγνή αγάπη, για τη μαμά και για το σινεμά.

Ανεξάρτητα απ’ το αν εκτιμά κανείς το σινεμά του, ο Ξαβιέ Ντολάν είναι ένα φαινόμενο του σημερινού σινεμά, έχοντας κάνει, ως τα 25 του χρόνια, πέντε μεγάλου μήκους ταινίες, που έχουν όλες διαγωνιστεί στα Φεστιβάλ των Καννών ή της Βενετίας, ανάγοντάς τον σ’ έναν από τους πιο… happening σκηνοθέτες της νέας γενιάς (του Κεμπέκ και του κόσμου), με φανατικούς οπαδούς και εξίσου πεισματικούς εχθρούς της δημιουργικής αλαζονείας του. Αν υποθέσουμε ότι το «Tom à la ferme» ήταν η πιο ώριμη, ουσιαστική ταινία του, τότε το «Mommy» είναι η πιο παθιασμένη και συναισθηματικά ανυψωτική.

Η ταινία εκτυλίσσεται σ’ ένα υποθετικό 2015 (ένα εντελώς περιττό μελλοντολογικό στοιχείο), όπου, μ’ ένα νέο νομοσχέδιο κοινωνικής πρόνοιας, οι γονείς που δεν μπορούν, οικονομικά ή συναισθηματικά, να τα βγάλουν πέρα με τα δύσκολα, ατίθασα ή ασθενή παιδιά τους, μπορούν να τα παραδίδουν δωρεάν σε ψυχιατρικές κλινικές. Η Ντάι είναι μητέρα του «δύσκολου» έφηβου Στίβεν, με συχνές βίαιες εκρήξεις, αλλά δε διανοείται να εγκαταλείψει το γιο της. Η ίδια είναι μια απολαυστική υπερβολή: μια σπασμένη καλλονή δεύτερης διαλογής, γεμάτη ορμή, χιούμορ και πείσμα, χήρα εδώ και λίγα χρόνια, πιάνει την κάθε στιγμή τη ζωή από το χαλινάρι και την ιππεύει με στιλ. Ετοιμη ν’ αντιμετωπίσει κάθε εμπόδιο, φορά το χαμόγελό της, τις ψηλοτάκουνες πλατφόρμες της και τα στενά της τζιν και επιτίθεται. Στη μικρή, ιδιαίτερη οικογένεια, θα έρθει να προστεθεί η Κάιλα, η συνεσταλμένη γειτόνισσα, που προσπαθεί να ξεπεράσει ένα πρόσφατο προσωπικό τραύμα και, στην Ντάι και τον Στίβεν θα βρει ένα απρόσμενο καταφύγιο.

Η σκηνοθετική επιδειξιομανία του Ντολάν, φυσικά δε λείπει από το «Mommy». Το κάδρο ολόκληρης της ταινίας (σ’ ένα παιχνίδι που δοκίμασε ξανά στο «Tom à la ferme»), είναι στενό και κάθετο, ακριβώς όπως θα έμοιαζε αν είχε γυριστεί μ’ ένα smartphone. Η οθόνη «ανοίγει» μόνο δυο φορές, κλείνοντας το μάτι στο θεατή, όταν ο ψυχισμός και οι σκέψεις των ηρώων κάνουν σύντομες επισκέψεις στην ευτυχία. Η ταινία είναι γεμάτη ποπ τραγούδια (υπέροχη σκηνή με χορευτικό υπό τους ήχους της συμπατριώτισσάς τους Σελίν Ντιόν), που συνοδεύουν, έως και κυριεύουν, το κάθε λεπτό της με απόλυτη σοβαρότητα. Οι διάλογοι, με ελάχιστα διαλείμματα, διατυπώνονται στη διαπασών, από loud ήρωες εξοικειωμένους με τις συναισθηματικές εκρήξεις, για τους οποίους η υπερβολή είναι τρόπος ζωής.

Με αυτή την επιτήδευση ως δεδομένο, ωστόσο, ο Ντολάν βάζει στην ψυχή της ταινίας του έναν ελκυστικό, χρυσαφένιο Στίβεν στη μορφή του Αντουάν-Ολιβιέ Πιλόν (είναι ο πρωταγωνιστής του πολυσυζητημένου βίντεο κλιπ που γύρισε για τους Indochine) και, κυρίως, δυο σπουδαίες γυναικείες ερμηνείες. Την Αν Ντορβάλ ως Ντάι, ένα χείμαρρο ενέργειας, χιούμορ, σπαρακτικής δύναμης, μια καθηλωτική, συναρπαστική μορφή και, στον αντίποδά της, τη Σουζάν Κλεμάν (βραβευμένη στο «Ενα Κάποιο Βλέμμα» το 2012 για το «Laurence Anyways») ως Κάιλα, με μια συγκλονιστική εσωτερικότητα, μια λεπτή ισορροπία στις διακυμάνσεις της, μια γοητευτική, μυστικιστική παρουσία. Ακόμα περισσότερο, ο Ντολάν στήνει ένα συνηθισμένο οικογενειακό δράμα με υπερβατικό τρόπο, ξυπνώντας βιωματικές αντιδράσεις, οδηγώντας τον πρόθυμο θεατή σε μια συναισθηματική ανηφόρα ως τον ουρανό, ερεθίζοντας τα πιο αγνά κέντρα της ψυχής, την απλόχερη αγάπη, τα διλήμματα ζωής, την υπαρξιακή απορία, τα μικρά κομμάτια ανεμελιάς. Κι αυτό είναι ένα δύσκολο ταξίδι για το σινεμά, που όταν συμβαίνει με τόσο αυθόρμητες αντιδράσεις, σηματοδοτεί μια ταινία που αξίζει, σαν τους ήρωές της, ή σαν ένα κακομαθημένο παιδί, κατανόηση και αγάπη.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ Το παιδί θαύμα από το Κεμπέκ μας μίλησε μετά την τελετή βράβευσης στο 67ο Φεστιβάλ Καννών:

«Όπως φαίνεται, υπάρχει μια πρόταση που θεωρώ ενδιαφέρουσα, για τη σύνδεση δύο δημιουργών. Ο ένας στην ακμή του και ο άλλος στη δύση της καριέρας του. Τον σέβομαι απεριόριστα. Δεν ήταν εδώ απόψε, όμως συγκινήθηκα που με έβαλαν δίπλα του. Ναι, είναι μια καλή ιδέα, ένα ωραίο βραβείο», δήλωσε ο Ντολάν.

Για τον Ντολάν, η δημιουργία ενός φιλμ δεν διαφέρει από μια εικαστική δημιουργία: «Έφτιαξα την ταινία όπως κάθε καλλιτέχνης που ζωγραφίζει για να εκφραστεί, με την ευχή κάποιος να το αγαπήσει, να το κατανοήσει. Εμείς οι σκηνοθέτες κάνουμε το ίδιο πράγμα. Κάνουμε ταινίες για να τις καταλάβει ο κόσμος, να τις αγαπήσει κι έπειτα, ιδανικά, να αγαπήσει κι εμάς».

Στα 25 του χρόνια, ο Ξαβιέ Ντολάν είναι ένας από τους πιο ταλαντούχους σύγχρονους δημιουργούς. Εικονολήπτης και σκηνοθέτης, με τους ξεχωριστούς ηθοποιούς του ενσταλάζει μια απίστευτη ενέργεια στις ταινίες του και ειδικά στο «Mommy».

Και ειδικά για τους ηθοποιούς του, ο Ντολάν… στάζει μέλι: «Δεν είναι απλά ηθοποιοί. Είναι καλλιτέχνες, δημιουργοί, άνθρωποι με άφθονη φαντασία. Άνθρωποι που ακούνε τις οδηγίες μου και θέλουν να δημιουργήσουν μια ταινία συλλογικά, μια ταινία που δουλεύει, που κάνει ό,τι πρέπει να κάνει, που αγγίζει την καρδιά».

Το τρομερό παιδί του γαλλόφωνου σινεμά, ο Καναδός Ξαβιέ Ντολάν, έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο σε ηλικία μόλις 19 ετών και στα 25 του έχει ήδη σκηνοθετήσει πέντε μεγάλου μήκους ταινίες, που όλες τους έχουν συμμετάσχει στα σημαντικότερα φεστιβάλ του κόσμου, με την πιο πρόσφατη, το «Mommy», να αποσπά το Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών, και μάλιστα εξ ημισείας με τον αειθαλή Ζαν-Λικ Γκοντάρ.

Ένας πραγματικός άνθρωπος-ορχήστρα (ο ίδιος υπογράφει τη σκηνοθεσία, το σενάριο, την παραγωγή, το μοντάζ και τα κοστούμια σε όλες τις ταινίες του, ενώ ενίοτε πρωταγωνιστεί κιόλας!), ο Ντολάν έχει κερδίσει τον τίτλο του παιδιού-θαύματος από τους φανατικούς θαυμαστές του και του αλαζόνα από τους πεισματικούς εχθρούς του. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει το εκρηκτικό ταλέντο ενός εξαιρετικά νέου δημιουργού που μοιάζει να ζει και να αναπνέει μέσα από το σινεμά και τους ήρωές του.

Μια απαστράπτουσα ιστορία θάρρους, αγάπης και φιλίας, το «Mommy» βουτάει άφοβα στο συναισθηματικό χάος μιας ανορθόδοξης οικογένειας, με επίκεντρο την επεισοδιακή σχέση μιας μητέρας με τον γιο της, για να μετουσιωθεί σε έναν αξέχαστο ύμνο στην αγριότητα της μητρική αγάπης. Με ουσιαστικά μοντέρνα γραφή και αισθητική, τρεις θυελλώδεις ερμηνείες από τους πρωταγωνιστές του, Ανν Ντορβάλ, Αντουάν-Ολιβιέ Πιλόν και Σουζάν Κλεμάν, και ένα φανταστικό ’90s σάουντρακ που μοιάζει να συνδιαλέγεται με τους ήρωες και το κοινό, το «Mommy» αποτελεί την πιο ώριμη ταινία του σκηνοθέτη της και ταυτόχρονα την πιο παθιασμένη και συναισθηματικά ανυψωτική στιγμή που μας χάρισε το σινεμά εδώ και καιρό. Ένα φιλμ αθυρόστομο και αυθεντικό, που κατορθώνει να είναι σπαραξικάρδιο και ξεκαρδιστικό από τη μια στιγμή στην άλλη – όπως ακριβώς και η ίδια η ζωή.

Βραβεία & Φεστιβάλ - Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών - Σεζάρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας - Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ της Στοκχόλμης - Εννιά Καναδικά Βραβεία Κινηματογράφου: Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Φωτογραφίας, Μοντάζ, Σεναρίου, Α’ Ανδρικού Ρόλου, Α’ Γυναικείου Ρόλου, Β’ Γυναικείου Ρόλου και Μακιγιάζ - Συμμετοχή στα Φεστιβάλ Σίδνεϋ, Κάρλοβι Βάρι, Τορόντο, Σαν Σεμπαστιάν και Λονδίνου

Σημείωμα του σκηνοθέτη Από την πρώτη μου ταινία, έχω μιλήσει πολύ για την αγάπη. Έχω μιλήσει για την εφηβεία, την απομόνωση και τη διεμφυλικότητα. Έχω μιλήσει για τον Τζάκσον Πόλοκ και τα ’90s, για την αποξένωση και την ομοφοβία. Για οικοτροφεία και για την πολύ γαλλο-καναδική λέξη «special», για το άρμεγμα των αγελάδων, για την αποκρυστάλλωση του Σταντάλ και το σύνδρομο της Στοκχόλμης. Έχω μιλήσει σε μια αρκετά πνευματώδη σλάνγκ κι έχω μιλήσει και βρώμικα. Έχω μιλήσει στα αγγλικά, πότε πότε, κι έχω μιλήσει επιπόλαια περισσότερο απ’ ότι θα έπρεπε. Γιατί αυτό συμβαίνει όταν «μιλάς» για πράγματα, υποθέτω, υπάρχει πάντα αυτό το σχεδόν αναπόφευκτο ρίσκο ότι μπορεί να λες μαλακίες. Και γι’ αυτό πάντοτε αποφάσιζα να μένω σε αυτά που ήξερα, ή σε ό,τι –λίγο ή πολύ– μου ήταν οικείο. Θέματα που νόμιζα ότι γνώριζα ενδελεχώς ή ικανοποιητικά επειδή γνώριζα τη δική μου διαφορετικότητα ή το προάστιο όπου είχα μεγαλώσει. Ή επειδή γνώριζα πόσο μεγάλος ήταν ο φόβος μου για τους άλλους, και ακόμα είναι. Γιατί γνώριζα τα ψέματα που λέμε στον εαυτό μας όταν ζούμε στα κρυφά, ή την άχρηστη αγάπη που πεισματικά προσφέρουμε σε ανθρώπους που μας κλέβουν τον χρόνο. Αυτά είναι τα πράγματα στα οποία έχω έρθει αρκετά κοντά ώστε να θέλω όντως να μιλήσω γι’ αυτά. Αλλά αν έπρεπε να υπάρχει ένα, μόνο ένα θέμα για το οποίο γνωρίζω περισσότερα απ’ όσα για οποιοδήποτε άλλο, ένα που θα με ενέπνεε άνευ όρων, και που αγαπώ πάνω απ’ όλα, αυτό θα ήταν σίγουρα η μητέρα μου. Και όταν λέω η μητέρα μου, νομίζω ότι εννοώ Η ΜΗΤΕΡΑ γενικά, η φιγούρα που αντιπροσωπεύει. Γιατί είναι αυτή στην οποία επιστρέφω πάντα. Είναι αυτή που θέλω να βλέπω να κερδίζει τη μάχη, αυτή για την οποία θέλω να εφευρίσκω προβλήματα έτσι ώστε να μπορεί να έχει τα εύσημα ότι τα έλυσε όλα, αυτή μέσω της οποίας θέτω ερωτήματα στον εαυτό μου, αυτή που θέλω να ακούω να φωνάζει δυνατά όταν δεν έχουμε πει τίποτα. Είναι αυτή που θέλω να έχει δίκιο όταν είχαμε άδικο, είναι αυτή που, ότι και να γίνει, θα έχει πάντα την τελευταία λέξη. Πίσω στις μέρες του «Σκότωσα τη Μητέρα Μου», ένιωθα ότι ήθελα να τιμωρήσω τη μάνα μου. Μόνο πέντε χρόνια έχουν περάσει από τότε, και πιστεύω πως, μέσω του «Mommy», αναζητώ τώρα την εκδίκησή της. Μη ρωτάτε. – Ξαβιέ Ντολάν, Μάιος 2014

Φιλμογραφία Ξαβιέ Ντολάν 2009 Σκότωσα τη Μητέρα μου (J’ai tué ma mère) – Συμμετοχή στο Δεκαπενθήμερο Σκηνοθετών του Φεστιβάλ Καννών – Υποψηφιότητα για Σεζάρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας 2010 Φανταστικές Αγάπες (Les amours imaginaires) – Συμμετοχή στο Ένα Κάποιο Βλέμμα του Φεστιβάλ Καννών, Βραβείο Νεότητας – Υποψηφιότητα για Σεζάρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας – Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Φεστιβάλ του Σίδνεϋ 2012 Λόρενς για Πάντα (Laurence Anyways) – Βραβείο Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας στο Ένα Κάποιο Βλέμμα του Φεστιβάλ Καννών, Queer Φοίνικας – Υποψηφιότητα για Σεζάρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας – Καλύτερη Καναδική Ταινία στο Φεστιβάλ του Τορόντο 2013 Tom at the Farm (Tom à la ferme) – Βραβείο FIPRESCI στο Φεστιβάλ Βενετίας 2014 Mommy