Starred Up

Μ. Βρετανία, 2013, Εγχρωμο Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Μακένζι Πρωταγωνιστούν: Τζακ Ο' Ντόνελ, Μπεν Μέντελσον, Ρούπερτ Φρεντ, Αντονι Γουέλς, Ντέιβιντ Ατζάλα Διάρκεια: 106 λεπτά

Ο Έρικ, ένας βίαιος, απροσάρμοστος νεαρός, μεταφέρεται σε φυλακή ενηλίκων. Ανάμεσα στους τροφίμους βρίσκεται και ο πατέρας του, τον οποίο έχει να δει από πέντε χρόνων. Εκείνος, όντας μέσα στα κόλπα, προσπαθεί να τον προστατέψει, αλλά ο Έρικ αγωνίζεται να επιβληθεί σε συγκρατούμενους και φύλακες με τους δικούς του όρους.

Κάτι σαν την απάντηση της Αγγλίας στον «Προφήτη» του Ζακ Οντιάρ, το «Starred Up» μας βυθίζει στον εφιαλτικό κόσμο μιας βρετανικής φυλακής, εκεί όπου η επιβίωση είναι θέμα λεπτών ισορροπιών και η κοινωνική ανάκαμψη χλωμή ελπίδα.

Ο Ερικ είναι ένας βίαιος νεαρός κατάδικος, ο οποίος μεταφέρεται πρόωρα στις φυλακές ενηλίκων καθώς χαρακτηρίζεται βίαιος κι επικίνδυνος. Στο νέο περιβάλλον, ο Ερικ θα ξεκινήσει άσχημα, θα αντιμετωπίσει ένα αδιάλλακτο σύστημα και μία οικογενειακή πληγή: είχε να τον δει από 5 ετών, αλλά στις ίδιες φυλακές κρατείται και ο ισοβίτης πατέρας του. Η ωμή οργή του νεαρού, η βιαίη καταστολή του, ο κίνδυνος να μην επιβιώσει μοιάζει να στοιχειώνουν το κελί του. Ενας ψυχοθεραπευτής, ο Ολιβερ, προτείνει στον Ερικ να ενταχθεί στην ομάδα του, όπου μαθαίνει εμπειρικά στους κρατούμενους να τιθασεύουν τη βία και το δολοφονικό τους ένστικτο. Σταδιακά, ο αρνητικός στην ιδέα Ερικ θα κατανοήσει τις ρίζες της οργής του και αυτό θα τον οδηγήσει αντιμέτωπο με τον πατέρα του και τον εαυτό του. Οσο όμως προοδεύει, το αδιάλλακτο σύστημα αντί να τον βοηθάει θα τον πολεμά.

Κινηματογραφικό είδος από μόνο του, το δράμα φυλακών φέρει τους δικούς του κανόνες, τη δική του αφηγηματική δομή, τη δική του γλώσσα και τις δικές της λέξεις: αυτές που αρθρώνουν τη μεταφορά μιας ζωής υπό περιορισμό σαν αντανάκλασης της κοινωνίας.

Με τις λέξεις παίζει και ο Ντέιβιντ Μακένζι του «Young Adam» και του «Hallam Foe», συνεχίζοντας το χτίσιμο μιας φιλμογραφίας που αποτελείται από διαφορετικές μεταξύ τους ταινίες με κοινό χαρακτηριστικό τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου σύμπαντος για την κάθε μια, με επίκεντρο τον άνθρωπο.

Δεν είναι τυχαίο πως ο αυθεντικός τίτλος της ταινίας («Starred Up») δεν είναι παρά την γκλαμ απόχρωσή του ο όρος που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά ανηλίκων σε φυλακές ενηλίκων λόγω της επικινδυνότητάς τους. Και φυσικά δεν μπορεί να είναι τυχαίο πως το επίθετο του κεντρικού ήρωα είναι Love, όταν το μεγαλύτερο μέρος της μικρής ζωής πέρασε και χάθηκε χωρίς ίχνος από αγάπη.

Γραμμένο από τον πρώην ψυχοθεραπευτή φυλακών, ποιητή και σεναριογράφο Τζοναθαν Ασερ το «Γροθιές στους Τοίχους» διαθέτει την αληθοφάνεια που σε βάζει με τη μία μέσα σε έναν άγριο κόσμο, όπου πρωταγωνιστεί η βία, η οργή και οι μηχανισμοί μιας μικροκοινωνίας που υπάγεται στους ίδιους και περισσότερο διεφθαρμένους κανόνες εξουσίας και επιβολής.

Και γυρισμένο σε μια εγκαταλελειμμένη πλέον φυλακή του Μπέλφαστ, μέσα σε 24 μέρες με ελάχιστα χρήματα για μια τέτοια παραγωγή , το φιλμ φέρει σε κάθε του σκηνή την κλειστοφοβική, ψυχρή και απάνθρωπη ατμόσφαιρα που χωρίς αυτήν ο Μακένζι δεν θα μπορούσε να βρει το δικό του χώρο για να παίξει με τους κανόνες του είδους.

Σε ευθεία αναλογία με το «Ενας Προφήτης» του Ζακ Οντιάρ, ο Μακένζι χρησιμοποιεί το σκηνικό και τους κανόνες ενός δράματος φυλακών για να αφηγηθεί στην πραγματικότητα κάτι παραπάνω από μια ιστορία επιβίωσης ή ένα ακόμη δείγμα για το πως οι Βρετανοί παραμένουν οι κυρίαρχοι σε ό,τι έχει απομείνει από την ισχυρή παραδοσή τους στον κοινωνικό ρεαλισμό.

Το «Γροθιές στους Τοίχους» κρύβει μέσα του λίγο από σαιξπηρικό δράμα, μια δόση ελληνικής τραγωδίας, μια ιστορία άγριας ενηλικίωσης και τελικά ένα μελόδραμα που ακροβατεί πάνω στην μοναδική ανάσα «αγάπης» που θα νιώσει ο 19χρονος Ερικ από τον ψυχοθεραπευτή που θα πιστέψει στη σωτηρία του και την πατρική φιγούρα που θα σταθεί εμπόδιο στην απόλυτη πτώση του.

Ολη η διαδρομή του Ερικ είναι ένας – σχεδόν ολοκληρωτικά – μάταιος αγώνας να μπορέσει να κατεβάσει τα ντεσιμπέλ του θυμού του προς τους πάντες και τα πάντα, μια διαδοχή βίαιων εκρήξεων στην προσπάθειά του να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει στη χαμένη του ζωή και μια διαρκής αναζήτηση για κάτι στο οποίο θα μπορούσε να πιστέψει. Ο Μακένζι μετατρέπει αυτή τη διαδρομή σε μια εμπειρία, ακολουθώντας πεισματικά, βασανιστικά (και σε στιγμές, ωστόσο, αδικαιολόγητα επαναλαμβανόμενα, θέλοντας λες να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την ήδη ανεβασμένη ένταση) τον ήρωα του στις ώρες της μοναξιάς του και στις στιγμές του σωφρονισμού του – της μεταμόρφωσής του σε ένα ακόμη μέλος μιας απάνθρωπης κοινωνίας.

Κάθε φορά που το σενάριο του Ασερ μοιάζει υπερβολικά «γραμμένο», επιτηδευμένα ρεαλιστικό και παραδομένο στα κλισέ των φυλακών – σε αντίθεση με την ψυχρή και ασφυκτική ατμόσφαιρα που ο Μακένζι προσπαθεί να διατηρήσει μέχρι τέλους, έρχεται η ερμηνεία του Τζακ Ο’ Κόνελ (που αν προσθέσει κανείς και την κυρίαρχη παρουσία του στο «’71» του Γιαν Ντεμάνζ κατατάσσεται αυτόματα στους καλύτερους της γενιάς του) για να ρυθμίσει τα πάντα.

Σαν μια ωρολογιακή βόμβα που στο μηχανισμό της κρύβει ταυτόχρονα ένα πληγωμένο παιδί και ένα τέρας εν τη γενέσει, ο Ο’ Κόνελ δίνει στο «Γροθιές στους Τοίχους» αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει από κάθε άλλο ίδιο ή διαφορετικό δράμα φυλακών που ξεκινώντας από ένα παιχνίδι με τις λέξεις, αρθρώνει ένα ολόκληρο λεξιλόγιο για την αγριότητα του να μεγαλώνεις σε ένα κόσμο που δεν σου επιτρέπει να είσαι παιδί.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Φεστιβάλ - Διακρίσεις

Επίσημη Συμμετοχή: Toronto International Film Festival, Telluride Film Festival, Tribeca Film Festival Βραβείο Κοινού: Rotterdam International Film Festival Βραβείο Β’ Ανδρικού Ρόλου – Μπεν Μέντελσον: The British Independent Film Awards Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου – Τζακ Ο’Κόνελ: Dublin International Film Festival Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Σεναριογράφου: BFI London Film Festival Την ταινία σκηνοθετεί ο βραβευμένος Βρετανός σκηνοθέτης Ντέιβιντ Μακένζι (“Young Adam”, “Hallam Foe”, “Perfect Sense”) βασισμένος σε ένα σενάριο του πρωτοεμφανιζόμενου Τζόναθαν Άσερ, που χρησιμοποίησε τις εμπειρίες του ως ψυχοθεραπευτής σε φυλακές για να γράψει το σενάριο. Ο αγγλικός τίτλος υποδεικνύει τη διαδικασία της πρόωρης μεταφοράς ενός εφήβου από φυλακές ανηλίκων σε φυλακές ενηλίκων, ενώ στη διάλεκτο της φυλακής υπονοεί για κάποιον ότι είναι ο ανερχόμενος «ηγέτης» της φυλακής.

Λίγα λόγια για την ταινία

Το Γροθιές στους Τοίχους είναι μία δυνατή και ωμή ταινία που απεικονίζει με ατρόμητη ματιά τη σκληρότητα και τη βία που κυριαρχούν πίσω από τους τοίχους μιας φυλακής, ενώ την ίδια στιγμή αποκαλύπτει τη συντροφικότητα και την ελπίδα που κρύβεται μέσα σ’ αυτή τη βία. Η ταινία εστιάζει στη συναισθηματική αλήθεια και όχι στο στυλιζάρισμα, ούτε προσπαθεί να ωραιοποιήσει τις καταστάσεις. Παρά τις εντάσεις μέσα στην ταινία, η ματιά του σκηνοθέτη Ντέιβιντ Μακένζι είναι τελικά συμπονετική.

Ο ανερχόμενος σταρ Τζακ Ο’Κόνελ (“300:Rise of an Empire”, “71” και στο “Unbroken” της Αντζελίνα Τζολί) δίνει στον Έρικ μια νευρική, απρόσμενη ενέργεια πάνω στην οποία βασίζεται όλη η υπόθεση, καθώς πλαισιώνεται από δύο αντίθετες δυνάμεις: τον πατέρα του και τον ψυχοθεραπευτή του. Από τη μία πλευρά, ο βετεράνος Αυστραλός ηθοποιός Μπεν Μέντελσον (“Animal Kingdom”, “The Year My Voice Broke”, “The Dark Knight Rises”, “The New World”) δημιουργεί το εκρηκτικό πορτραίτο ενός ανθρώπου κατεστραμμένου από το σύστημα που προσπαθεί να αποδείξει, έστω κι αργά, ότι είναι καλός πατέρας. Ο Μέντελσον ερμηνεύει το ρόλο του με μεγάλη ευαισθησία κάτω από τη βίαιη όψη. Στο άλλο άκρο βρίσκεται ο ψυχοθεραπευτής του Έρικ, ο Όλιβερ, τον οποίο ερμηνεύει ο Ρούπερτ Φρεντ (“The Libertine”, “The Boy in the Striped Pajamas”, “Pride and Prejudice”), ένας χαρακτήρας που μπορεί ανά πάσα στιγμή να «σπάσει» και που ίσως έχει και ο ίδιος μια μυστική ιστορία βίας. Τελικά, το κοινό δεν ξέρει ποιόν να εμπιστευτεί, τον πατέρα, τον ψυχοθεραπευτή ή κανέναν από τους δύο, μια κατάσταση που αντικατοπτρίζει την εμπειρία του ίδιου του ήρωα.

Σε μια προσπάθεια να περιγράψει την ένταση και την αμεσότητα της ιστορίας, ο Μακένζι γύρισε την ταινία με χρονολογική σειρά και χρησιμοποίησε δύο μοντέρ για να μπορέσει να έχει τα αποτελέσματα που ήθελε αμέσως μετά το γύρισμα. Επιπλέον, έκανε πολύ καλή προετοιμασία με τους ηθοποιούς, στους οποίους έδωσε την ελευθερία να εξερευνήσουν το υλικό τους και να δώσουν ζωντανές και απρόσμενες ερμηνείες. Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η ταινία γυρίστηκε εξολοκλήρου στο χώρο αληθινών φυλακών (στις φυλακές Crumlin Road που πλέον δεν λειτουργούν) δίνει μια πολύ ρεαλιστική ατμόσφαιρα.

Στην ταινία Γροθιές στους Τοίχους συναντάμε έναν σκηνοθέτη που φτάνει στην ωριμότητα, παραδόξως χρησιμοποιώντας περισσότερη απλότητα, και επιπλέον βλέπουμε την ανάδειξη ενός νέου και σημαντικού ταλέντου στο πρόσωπο του Τζακ Ο’Κόνελ, ο οποίος δημιουργεί ένα ρόλο που θα τον ακολουθεί για τα επόμενα χρόνια.