Η γυναίκα του Ζιλ

La femme de Gilles. Γαλλία, 2005. Σκηνοθεσία: Φρεντερίκ Φοντέν. Σενάριο: Φιλίπ Μπλαμπάν, Φρεντερίκ Φοντέν, Μάριον Χάνσελ. Ηθοποιοί: Εμανουέλ Ντεβός, Λόρα Σμετ, Κλορίς Κορνιγιάκ. 108 λεπτά.

 Οι αντιδράσεις και η αγωνία μιας προδομένης γυναίκας μέσα από τη συναρπαστική ερμηνεία της Εμανουέλ Ντεβός.

 Σ' ένα χωριό, στη γαλλική επαρχία, στην περίοδο του μεσοπολέμου, η Ελίζα, γυναίκα του Ζιλ, με δυο παιδιά και έγκυος, ανακαλύπτει ξαφνικά πως ο άντρας της είναι ερωτευμένος με την αδερφή της, Βικτορίν. Η Ελίζα αποφασίζει ν' αντισταθεί, με το δικό της όμως τρόπο. Σιωπηλά, παθητικά, έτοιμη ακόμη και να βοηθήσει τον άντρα της στην εξωσυζυγική του σχέση, πιστεύοντας πως κάποια στιγμή ο Ζιλ θα επιστρέψει κοντά της.

 Ο γνωστός από την ταινία του «Μια πορνογραφική σχέση» Φρεντερίκ Φοντέν εστιάζει το ενδιαφέρον του στην ψυχική κατάσταση της ηρωίδας του, για να φτιάξει μια ατμοσφαιρική ταινία, μια εσωτερική κατάδυση στον εσωτερικό κόσμο μιας παρασυρμένης από το μεγάλο πάθος της γυναίκας που σταδιακά οδηγείται στην απελπισία και την αυτοκαταστροφή.

 Η κάμερά του παρακολουθεί με επιμονή, από κοντά την Ελίζα, καταγράφοντας τον σιωπηλό πόνο της, ενώ το ίδιο σιωπηλά περιποιείται τον κήπο της, χρησιμοποιώντας χρώματα βαριά, με εικόνες εικαστικά όμορφες, που φέρνουν στον νου τους πίνακες Φλαμανδών ζωγράφων. Πρόκειται για μια ιστορία ερωτικού πάθους, όπου η αντίδραση της γυναίκας είναι σίγουρα από τις πιο ασυνήθιστες, όχι όμως απίθανη, με την Εμανουέλ Ντεβός να δίνει τα αισθήματα και την αγωνία της προδομένης Ελίζας με εκπληκτική εσωτερικότητα και ευαισθησία, μέσα από τη σιωπή, ένα απλό βλέμμα ή μια απλή κίνηση. Μια ξεχωριστή ταινία με μια ξεχωριστή ερμηνεία.

 H αυτοκρατορία της σιωπής!

 Τέσσερις ταινίες συγκλόνισαν τα ερωτικά αντανακλαστικά μου τα τελευταία τριάντα χρόνια. Κατά αξιολογική σειρά: «Χορεύοντας μ' έναν ξένο» του (Βρετανού, μάλιστα Βρετανού) Μάικλ Νιούελ. «H γυναίκα της διπλανής πόρτας» του Φρανσουά Τριφό. «Μοιραίο πάθος» του Λουί Μαλ και «H γυναίκα του Ζιλ» του Φρεντερίκ Φοντέιν.

Δύο οι συμπτώσεις στη διαδρομή των τεσσάρων αυτών εκρηκτικών στιγμών. Πρώτη, η απαγόρευση και η παρανομία. Χωρίς αυτή δεν υπάρχει ερωτική ιστορία. Δεύτερη, οι γυναικείες ερμηνείες. Τρομερές, συντριπτικές, αλησμόνητες, μοναδικές. Πάνω απ' όλες και πριν απ' όλες η Βρετανίδα Μιράντα Ρίτσαρντσον του «Ξένου». Ακόμα μέχρι σήμερα δεν έχω... καταλάβει γιατί η Αμερικανική Ακαδημία της «έκλεψε» το Όσκαρ. Σαν να κλέβει ο διαιτητής τον θρίαμβο της Εθνικής Βραζιλίας επί της Ελλάδας! Ένα σκαλί πιο κάτω η Εμανουέλ Ντεβός του «La femme de Gilles». Εξωτερικά, ουδεμία σχέση της Γαλλίδας με την Αγγλίδα. Όμως αν καλοπροσέξεις το «γεωγραφικό» τους τοπίο, τότε συλλαμβάνεις πολλές ομοιότητες. Ευλογία θεού η «αόρατη» ασυμμετρία στα χαρακτηριστικά τους. Τα ατίθασα και ταυτόχρονα υποταγμένα χείλη της Ντεβός και ο ακανόνιστος συνδυασμός της μύτης με τα ζυγωματικά της Ρίτσαρντσον μοιάζουν με περίστροφα που διαρκώς «φτύνουν» σφαίρες στο δόξα πατρί του θεατή. Πάθος - παρανομία - γυναικεία ερμηνεία η αγία τριάδα κάθε σπουδαίας ερωτικής ιστορίας.

«H γυναίκα του Ζιλ», σκηνοθετημένη από τον Γάλλο της «Πορνογραφικής σχέσης», τοποθετημένη σε προλεταριακή περιοχή της δεκαετίας του '30, αναφέρεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Μαντλέν Μπουρντού και συμπυκνώνει την ουσία του ανεξέλεγκτου πάθους μιας σιωπηλής, εσωτερικής... αιμορραγίας: H Ελιζά - ένα πλάσμα χωρίς ίχνος εξωτερικής ανεξαρτησίας - αντιλαμβάνεται σ' έναν χορό μια στιγμιαία αλλά φλογισμένη διασταύρωση βλεμμάτων του άντρα της με τη μικρή της αδελφή. Χωρίς να αποκαλύψει μισό, έστω, ίχνος ζήλειας, πόνου, θυμού, φιμώνει εντελώς τις αντιδράσεις της και μεταμορφώνεται σε κρυφό μάρτυρα του ακατανίκητου πάθους του... πάθους της, δηλαδή του άντρα της. Αιχμάλωτη των αισθημάτων της, φυλακισμένη του μαρτυρίου της και όμηρος της απιστίας των δύο πιο κοντινών ανθρώπων της. Αργοπεθαίνει ζωντανή!  

H συνέχεια σαν ανάβαση στην κορυφή των Ιμαλαΐων. Ο έρωτας της Ελιζά είναι τόσο αχαλίνωτος, ανυπέρβλητος, ανιδιοτελής και ολοκληρωτικός που όχι μόνο φιμώνεται με τη θέλησή της, αλλά και όταν αργότερα η αδελφή της θα προσπαθήσει να απαλλαγεί από τον Ζιλ, εκείνη συμπαραστέκεται στον πόνο του ανθρώπου που πρόδωσε το πάθος της και πυροβόλησε το είναι της. H ανεξέλεγκτη βουτιά του Ζιλ προς τον βυθό των παρορμητικών και ανεξερεύνητων αισθημάτων που είναι αντανάκλαση της ίδιας τροχιάς που ακολουθεί ο δικός της ψυχισμός προς το έρεβος και το κενό. Όπως περίπου συμβαίνει με την έκλειψη του Ήλιου και της Σελήνης. Ο ένας πλανήτης καλύπτει τον άλλο μόνο που ο Ήλιος, δηλαδή ο Ζιλ, δεν ξέρει τίποτα ή δεν θέλει να μάθει τίποτα για τη Σελήνη.

Με άλλα λόγια, λέει η συγγραφέας Μπουντρού και κατ' επέκταση ο Φοντέιν, ενώ ο έρωτας είναι ευτυχία και κατάρα και των δύο φύλων, οι καθαρτήριες και λυτρωτικές αντιδράσεις είναι αποκλειστικό προνόμιο των ανδρών. Γιατί ενώ ο Ζιλ «δικαιούται» να ξεσπάει, να θυμώνει, να διεκδικεί και να τα σπάει, η γυναίκα «πρέπει» να σιωπά, να περιμένει και εφ' όρου ζωής να πονάει. Όσο λοιπόν εκείνος με τα ξεσπάσματά του θεραπεύει την πληγή του τόσο εκείνη, βουτηγμένη στην αόρατη πληγή της, αιμορραγεί και «αυτοκτονεί». Όσο αναλαμβάνει και επανέρχεται ο σύζυγος τόσο «πεθαίνει» εκείνη. H κατάληξη είναι διαζευκτική. Δύο φινάλε χωράνε σ' αυτό το δράμα. Στο τέλος η Ελιζά θα συμβιβαστεί και συμβατικά με την οικογένεια θα πορευτεί ή θα συμβεί η απόλυτη, ακαριαία και μοιραία ανατροπή!

Με την εξαίρεση μιας εικοσάλεπτης, αδικαιολόγητης, περιγραφικής φλυαρίας κάπου στη μισή διήγηση της ταινίας, η σκηνοθεσία μοιάζει με κοφτερό μαχαίρι εκδορέα που καθαρίζει επιμελώς κάθε νεύρο, κάθε περιττό λίπος από το φιλέτο αυτής της σιωπηλής, εκρηκτικής παθιασμένης ιστορίας. Για να συμβεί αυτό, ο Φοντέιν πολύ σωστά και σοφά κολλάει τον φακό στο πρόσωπο της Ντεβός. Έτσι η σιωπή μεταμορφώνεται σε προνομιακό πεδίο για τον καλπασμό της φαντασίας του θεατή. Μετέχει χωρίς να ακούει ίχνος ή μάλλον ακούει αυτό που η δική του ψυχή τού λέει. Για να αποκατασταθεί αυτή η σπάνια επικοινωνία, ανάμεσα στην αναγκαστική σιωπή του θεατή και την εθελοντική της ηρωίδας, απαιτείται αυθόρμητη προσπάθεια σπάνιας ευαισθησίας. Για να το πω απλά. Πρέπει να εισχωρήσεις για να κερδίσεις. Αντικειμενικοί και παθητικοί θεατές εξαιρούνται απ' αυτή την αυτοκρατορία της παθιασμένης σιωπής!