Illegal. Βέλγιο, 2010. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ολιβιέ Μασέ-Ντεπάς. Ηθοποιοί: Αν Κεζάνς, Εσέ Λόσον, Γκαμπριέλα Περέζ, Αλεξάντρ Κοντσάροβ. 95'

Η μικρή οδύσσεια μιας Ρωσίδας μετανάστριας που περνά μια σειρά φριχτών, σαδιστικών δοκιμασιών, στην προσπάθειά της να μην απελαθεί από το Βέλγιο. Εξαιρετική ερμηνεία από την Αν Κεζάνς.

Η Τάνια και ο Ιβάν, ο 14χρονος γιός της είναι παράνομοι μετανάστες από τη Ρωσία, οι οποίοι ζουν στο Βέλγιο με πλαστά χαρτιά και ψεύτικα στοιχεία τα τελευταία 8 χρόνια. Η Τάνια ζει μέσα στο φόβο, αποφεύγει την αστυνομία και τρέμει στην ιδέα πως θα γίνει έρευνα για την ταυτότητά της. Όλα αυτά μέχρι τη στιγμή που συλλαμβάνεται. Μητέρα και γιος χωρίζονται βίαια και η Τάνια φυλακίζεται σε ένα κέντρο εγκλεισμού για παράνομους μετανάστες. Εκεί, θα πολεμήσει με όλες τις δυνάμεις για να ξαναβρεί το γιο της, ενάντια σε ένα απάνθρωπο και απρόσωπο σύστημα που την απειλεί με άμεση απέλαση...

"Έχουν προσπαθήσει να με απελάσουν, οκτώ φορές"...λέει η Αφρικανή συγκρατούμενη της Ζίνα, στο σύγχρονο στρατόπεδο συγκέντρωσης, που στο Βέλγιο αλλά και σε άλλες ευνομούμενες χώρες της E.E. αποκαλείται " Κέντρο υποδοχής μεταναστών"

Κάπως έτσι, μέσα από σκληρές εικόνες, αστυνομικής και ψυχολογικής βίας, αλλά και ανάλογες φράσεις μας ξετυλίγεται η ιστορία της Ζίνα από την Λευκορωσία, της οποίας το αληθινό όνομα είναι Τάνια, στο φιλμ, κι απλά υποκρίνεται πως είναι παράνομη μετανάστρια από την Λευκορωσία (ενώ είναι Ρωσίδα στην πραγματικότητα) Μετά την σύλληψη της ποντάρει στην απόκτηση πολιτικού ασύλου, που δεν θα ήταν εφικτό εάν παραδεχόταν την αληθινή της ταυτότητα.

Η κάμερα πολλές φορές στο χέρι, αποτυπώνει με δραματική ένταση αυτό το τόσο επίκαιρο ζήτημα που έχει πάρει πλέον εκρηκτικές διαστάσεις στον δυτικό κόσμο.

Η Τάνια, δεν θέλει με τίποτα να επιστρέψει στην πατρίδα τις. Σε μια προσκείμενη φιλικά προς τους ταλαιπωρημένους μετανάστες στο "κέντρο" όταν κάνει το λάθος να κάνει μια παρατήρηση, της απαντά ειρωνικά: "Ναι, δεν θέλουμε να γυρίσουμε πίσω! ΕΧΟΥΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. Τι νομίζεις πως είμαστε δηλαδή; Μαζοχιστές;!" Ο γιος της Ιβάν, βρίσκεται στο Βέλγιο ελεύθερος, και για αυτόν ακριβώς είναι που δεν θέλει να ρισκάρει την αποκάλυψη της αληθινής της ταυτότητας.

Ταυτόχρονα, ζει ένα διαρκές δράμα, όταν συνειδητοποιεί πως κάποια άτομα που σχετίζονται με τον υπόκοσμο των ανατολικών μεταναστών εκεί, θέλουν να στρατολογήσουν τον νεαρό γιό της. Οι προσπάθειές της σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, μας κρατούν συγκλονισμένους στο κάθισμά μας και παρά την - υπερβολικά, ίσως - συναισθηματική ματιά του σκηνοθέτη και το κάπως μέτριο φινάλε, το φιλμ στην ανάπτυξή του, στέκεται στην σωστή πλευρά των χαρακωμάτων, καθώς ένας πολιτισμός, ο οποίος στηρίζεται σε τεχνητούς διαχωρισμούς κοινοτήτων, αναλγησία, αλλά και κυνισμό, δεν μπορεί να είναι το ζητούμενο, ανθρώπων σκεπτόμενων, όπου το πρόταγμα της ελευθερίας συνιστά μια βιωματική ανάγκη.

Τέτοιων που παρά την παραπληροφόρηση των μεγάλων συγκροτημάτων επικοινωνίας, στη μνήμη και στα ταπεινότερα ένστικτα του πληθυσμού, πιστεύω πως - στην πλειονότητα των χωρών - τολμούν να είναι ισχυρός πυρήνας πολιτισμικών και κοινωνικών εξελίξεων.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Βραβεία

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΒΕΝΕΤΙΑΣ 2010

ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΑ LUX

Η αποκαλυπτική ταινία του Βέλγου ΟΛΙΒΙΕ ΜΑΣΕ-ΝΤΕΠΑΣ, που ήταν φιναλίστ για το βραβείο LUX 2010 και επίσημη πρόταση του Βελγίου για το ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΟ ΌΣΚΑΡ, απέσπασε διθυραμβικά σχόλια στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών του Φεστιβάλ Κανών και κατέκτησε το βραβείο SACD της Ένωσης Συγγραφέων και Σεναριογράφων, που απονέμεται στην καλύτερη γαλλόφωνη ταινία. Ο Ντεπάς, βασισμένος σε πραγματική έρευνα, υπογράφει με ευαισθησία αλλά και ένταση μια επίκαιρη και συνταρακτική ιστορία για το καυτό θέμα της παράνομης μετανάστευσης. «Γύρισα την ταινία “Illegal” για να τη δει ο κόσμος και να μη μπορεί να πει “δεν ήξερα”» δήλωσε ο ίδιος σε συνέντευξή του. Η ερμηνεία της ΑΝ ΚΕΣΕΝΣ στον ρόλο της «παράνομης» μητέρας κλέβει την παράσταση.

OLIVIER MASSET-DEPASSE – ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ

Μόνιμο χαρακτηριστικό των ταινιών του Βέλγου σκηνοθέτη OLIVIER MASSET-DEPASSE είναι η ύπαρξη δυναμικών γυναικών, όπως η «παράνομη» Τάνια στο “Illegal”, που είναι με ιδιαίτερη προσήλωση και σθένος αποφασισμένες να επιβιώσουν και να επιτύχουν τον στόχο τους με κάθε κόστος. Η συνεργασία του με την ηθοποιό Aν Κέσενς είναι σταθερή από το 2006, που εκείνη πρωταγωνίστησε στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Ντεπάς με τίτλο “Cages”, για ένα αγαπημένο ζευγάρι στο χείλος της ασφυξίας, που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ της Ρώμης και του Τορόντο και σημείωσε σημαντική εμπορική επιτυχία στο Βέλγιο. Είχαν προηγηθεί οι δύο μικρού μήκους “Chambre Froide” (2000) και “Dans lʼombre” (2004), με τις οποίες ο Ντεπάς έχει κερδίσει εξήντα περίπου βραβεία σε κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο.

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

2010 ILLEGAL

2006 CAGES

2004 DANS Lʼ OMBRE

2000 CHAMBRE FROIDE

ΑΝΝΕ COESENS – ΤΑΝΙΑ

Η Βελγίδα ηθοποιός ANNE COESENS από τα σχολικά της χρόνια μέχρι και το 1986 ασχολήθηκε κυρίως με το θέατρο. Στο μεταξύ, πρόλαβε να σπουδάσει στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών. Στο ενεργητικό της μετράει συνεργασίες με θεατρικούς σκηνοθέτες όπως οι Philippe Adrien, Eric Vignier και Michel Didym. Στον κινηματογράφο ξεκίνησε την καριέρα της το 1986 με έναν μικρό ρόλο στην ταινία “La puritaine”, αλλά κατέκτησε παγκόσμια φήμη περίπου δέκα χρόνια αργότερα μέσα από τη γαλλόφωνη ταινία για την τηλεόραση “A Midsummer Day's Fire” (1995). Δεκατέσσερα χρόνια μετά το κινηματογραφικό της ντεμπούτο απογείωσε την καριέρα της πρωταγωνιστώντας στην ταινία “The Secret” (2000). Έκτοτε έχει συνεργαστεί με σκηνοθέτες όπως οι Joachim Lafosse, Eric Guirado, Chantal Ackerman, Taylan Barman, Ursula Meier και Ολιβιέ Μασέ-Ντεπάς. Είναι παντρεμένη με τον Καναδό συνθέτη Yves Daoust.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

2009 ILLEGAL (Olivier Masset-Depasse)

2008 9mm (Taylan Barman)

2008 FREE STUDENT (Joachim Lafosse)

2006 CAGES (Olivier Masset-Depasse)

2004 TOMORROW WE MOVE (Chantal Ackerman)

2004 DANS LʼOMBRE (Olivier Masset-Depasse)

2000 THE SECRET (Virginie Wagon)

2000 CHAMBRE FROIDE (Olivier Masset-Depasse)

1986 LA PURITAINE (Jacques Doillon)

TRIVIA

• Η αγαπημένη ταινία του Ντεπάς, την οποία έχει ζηλέψει και θα ήθελε να έχει γυρίσει είναι ο «Άνθρωπος Ελέφαντας» του Ντέιβιντ Λιντς.

• Ο Ντεπάς πριν γίνει σκηνοθέτης ήθελε να γίνει μουσικός.

• «Έβλεπα ένα ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση για τα κέντρα υποδοχής μεταναστών, που απείχαν από το σπίτι μου μόλις 15 χλμ και αισθάνθηκα υποχρεωμένος να μάθω περισσότερα. Ένιωσα άβολα που όλα αυτά συνέβαιναν τόσο κοντά μου και εγώ καθόμουν παθητικά να τα παρακολουθώ. Έπρεπε να δράσω…» εξηγεί ο Ντεπάςτη στιγμή που γεννήθηκε η ιδέα μέσα του να γυρίσει μια τέτοια ταινία.

• Το σενάριο που έγραψε ο Ντεπάς είναι καρπός μακρόχρονης έρευνας που έκανε για ένα περίπου χρόνο με επισκέψεις σε πραγματικά κέντρα υποδοχής μεταναστών του Βελγίου, σε συνεργασία με τον δημοσιογράφο της της καθημερινής εφημερίδας “Le Soire”, Hugues Dorzée και τον νομικό σύμβουλο της Ένωσης του Βελγίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Pierre Arnaud Perrouty. Οι τρεις τους κατάφεραν να πάρουν συνεντεύξεις από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, τόσο δηλαδή από τους παράνομους μετανάστες όσο και από τους φύλακες τους και την αστυνομία, ώστε να αποδοθούν οι πραγματικές συνθήκες του προβλήματος όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά.Ο Ντεπάς δεν ήθελε για κανένα λόγο να δείξει μόνο την αδύναμη πλευρά του παράνομου μετανάστη.

• Τα γυρίσματα επειδή ήταν πολύ δύσκολο να εξασφαλίσει η ομάδα παραγωγής την άδεια, δεν έχουν γίνει σε πραγματικό κέντρο υποδοχής. Το κτίριο που αποτελεί το σκηνικό της ταινίας, βρέθηκε μετά από 4 μήνες ρεπεράζ.

• Όλη η ταινία είναι γυρισμένη με κάμερα στο χέρι, καθώς ο Ντεπάς ήθελε να δώσει ένα άκρως ρεαλιστικό στιλ και πλάνα που θυμίζουν ντοκιμαντέρ.

• Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) έχει καταδικάσει 4 φορές πραγματικά κέντρα υποδοχής μεταναστών στο Βέλγιο για συνθήκες που καταπατούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

• Μετά το “Illegal” ο Ντεπάς ετοιμάζει να γυρίσει ένα πολιτικό θρίλερ για το λαθρεμπόριο βίζας.

• Ο Ντεπάς έχει δηλώσει ότι με την Αν Κέσενς νιώθει καλύτερος σκηνοθέτης απʼ ότι με οποιονδήποτε άλλον ηθοποιό. Η συνεργασία τους, που μετράει ήδη δύο μικρού και δύο μεγάλου μήκους μέχρι σήμερα, για τον Ντεπάς «αποφέρει γρηγορότερα καλύτερους καρπούς. «Η Κέσενς για εμένα είναι ένα στραντιβάριους, ένα πολύτιμο και περίφημο “όργανο” για έναν σκηνοθέτη».

• Η Κέσενς προκειμένου νʼ ανταποκριθεί στον ρόλο της Ρωσίδας Τάνιας σε γαλλόφωνο έδαφος, έμαθε το ρώσικο μέρος του σεναρίου φωνητικά μέσα σε πέντε μόνο μήνες με δασκάλες την θεατρική σκηνοθέτη Youlia Zimina και την ηθοποιό Larissa Cholomova.

ΒΡΑΒΕΙΑ

• “SACD” – ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑNΝΩΝ - ΓΑΛΛΙΑ

• ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΑΙΝΙΑ - ΦΕΣΤΙΒΑΛ FREISTADT – ΑΥΣΤΡΙΑ

• “GOLDEN BAYARD” (ANNE COESENS)- ΦΕΣΤΙΒΑΛ NAMUR - ΒΕΛΓΙΟ

• ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ & ΕΙΔΙΚΗ ΜΝΕΙΑ (ANNE COESENS) – ΦΕΣΤΙΒΑΛ WARSAW – ΠΟΛΩΝΙΑ

• ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΟΙΝΟΥ – ΦΕΣΤΙΒΑΛ HEINRICH - ΓΕΡΜΑΝΙΑ

• ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ – ΦΕΣΤΙΒΑΛ VILLEFRANCHE SUR SAONE – ΓΑΛΛΙΑ

• ΒΡΑΒΕΙΟ FIPRESCI – ΦΕΣΤΙΒΑΛ PALM SPRINGS – ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ

• “IN THE SPIRIT OF FREEDOM” – ΦΕΣΤΙΒΑΛ JERUSALEM – ΙΣΡΑΗΛ

ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ

• ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟ ΣΚΗΝΟΘΕΤΩΝ – ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΝNΩΝ -ΓΑΛΛΙΑ

• “WORLD CINEMA”– ΦΕΣΤΙΒΑΛ PUSAN - Ν. ΚΟΡΕΑ

• “CINEMA EUROPA” – ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΛΟΝΔΙΝΟΥ – MEΓ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ

• “INGMAR BERGMAN – ΦΕΣΤΙΒΑΛ GOTEBORG – ΣΟΥΗΔΙΑ

• “SPECTRUM” - ΦΕΣΤΙΒΑΛ ROTTERDAM – ΟΛΛΑΝΔΙΑ

• 8 ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ– 1ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ MAGRITTE OF CINEMA – ΒΕΛΓΙΟ

• ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΑΙΝΙΑ – 36α ΒΡΑΒΕΙΑ CESAR 2011

ΒΡΑΒΕΙΟ LUX 2010

Η «Παράνομη» ήταν μία από τις τρείς φιναλίστ του φετινού κινηματογραφικού βραβείου LUX που απονέμει ετησίως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ο Ολιβιέ Μασέ-Ντεπάς είχε δηλώσει για το βραβείο ότι: «..είναι για μένα μία καταπληκτική πρωτοβουλία που ενθαρρύνει την κυκλοφορία των ταινιών σε Ευρωπαϊκή κλίμακα. Τι αξία έχει μια ταινία που δε μπορούν να την δουν; Εξ αιτίας αυτού, είναι ξεκάθαρο πως το βραβείο είναι μια πραγματική ευκαιρία για την ταινία Illégal γιατί πιστεύω πως ότι προβάλλω σε αυτή τη ταινία ισχύει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Εύχομαι να δημιουργηθεί μία συζήτηση όσο είναι δυνατόν στα περισσότερα μέρη της Ευρώπης. Το βραβείο LUX μπορεί να θεωρηθεί ως το σημείο εκκίνησης για την όσο το δυνατόν ευρεία διάδοση της ταινίας.»

Ο πρόεδρος του ΕΚ, Γέρζι Μπούζεκ δήλωσε για το “Illegal” ότι: «…πραγματεύεται το ευαίσθητο θέμα της ταυτότητας μας και τις διαφορές μεταξύ της κοινής μας και της ατομικής μας ταυτότητας. Αυτό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό θέμα γιατί στα πλαίσια μίας ολοένα και περισσότερο ολοκληρωμένης Ευρώπης θα χρειαστεί όλοι μας να απαντήσουμε στο ερώτημα: τι σημαίνει στην πραγματικότητα να είναι κανείς Ευρωπαίος και τι σημαίνουν οι πολλές ταυτότητες μας, τοπική, εθνική και Ευρωπαϊκή. Εάν θέλουμε να δημιουργήσουμε μία πραγματική Ευρωπαϊκή κοινότητα, πρέπει να είμαστε σε θέση να κατανοούμε πραγματικά ο ένας τον άλλον. Και ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι μέσω του πολιτισμού, της τέχνης, της μουσικής και φυσικά μέσω των ταινιών».

Για την ιστορία, το βραβείο LUX καθιερώθηκε το 2007 με νικήτρια την ταινία “Auf der anderen Seite" του Fatih Akin. Με το βραβείο LUX θεμελιώδης σκοπός είναι οι προβολείς να στραφούν σε ταινίες του ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, που πραγματεύονται τα θέματα των θεμελιωδών αξιών της ευρωπαϊκής μας ταυτότητας, αποκαλύπτουν την πολιτισμική πολυμορφία της Ευρώπης και συνεισφέρουν στη μακρά συζήτηση για το θέμα της ολοκλήρωσης της ΕΕ.

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ

Σύμφωνα με την «Συνθήκη της Γενεύης» (1951) για το καθεστώς της μετανάστευσης, πρόσφυγας θεωρείται οποιοδήποτε άτομο «φοβάται ότι θα διωχθεί για φυλετικούς, θρησκευτικούς, εθνικούς ή πολιτικούς λόγους, βρίσκεται εκτός των ορίων της χώρας της εθνικότητας τους και δεν μπορεί όμως να αφεθεί στην προστασία αυτής της χώρας». Η πολιτική ασύλου, που βασίζεται στην εφαρμογή της σύμβασης της Γενεύης του 1951, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Οκτώβριο του 2008 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και την Καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, εξασφαλίζοντας την επιστροφή των παράνομων μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όμως υπενθυμίζει την προσήλωσή του στην αποτελεσματική εφαρμογή τριών θεμελιωδών αρχών: 1. η ενίσχυση της συνεργασίας των κρατών μελών με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης προκειμένου να καταπολεμηθεί η λαθρομετανάστευση. 2. Κάθε κράτος μέλος δεσμεύεται να μεριμνήσει για την ουσιαστική εφαρμογή της αρχής αυτής, σεβόμενο το δίκαιο και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δίνοντας προτεραιότητα στην εκούσια επιστροφή του παράνομου μετανάστη και 3. αναγνωρίζοντας τις αποφάσεις επιστροφής που εκδίδονται από άλλο κράτος μέλος, όλα τα κράτη οφείλουν να δέχονται εκ νέου τους υπηκόους τους που βρίσκονται παρανόμως στο έδαφος άλλου κράτους. Αξίζει να σημειωθεί το άρθρο 14 της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (1948) που ορίζει ότι «όλοι έχουν το δικαίωμα να αναζητούν και να απολαμβάνουν άσυλο σε άλλες χώρες λόγω διωγμού». Για την ιστορία, το δικαίωμα του πολιτικού ασύλου έχει τις ρίζες του στη θρησκεία. Στην αρχαιότητα άσυλο θεωρούνταν κάθε ιερό, ναός, βωμός, που παρείχε το δικαίωμα του ασύλου. Δηλαδή τη σεβαστή από όλους προστασία του θεού, σε κάθε καταδιωκόμενο, φυγάδα, οφειλέτη, αδικούμενο ή που πίστευε ότι είχε αδικηθεί, ακόμη και σε εγκληματία, είτε όλοι αυτοί ήταν ελεύθεροι είτε δούλοι, εφόσον κατέφευγαν σʼ αυτά ως ικέτες.