Miral. Γαλλία/Ισραήλ/Ιταλία/Ινδία, 2010. Σκηνοθεσία: Τζούλιαν Σνέιμπελ. Σενάριο: Ρούλα Τζεμπρέαλ. Ηθοποιοί: Φρίντα Πίντο, Χίαμ Αμπάς, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Γουίλεμ Νταφόε. 112'

Ο αγώνας μιας νεαρής ορφανής Παλαιστίνιας στα υπό ισραηλινή κατοχή παλαιστινιακά εδάφη, σε μια ταινία δοσμένη με τόλμη, συγκίνηση και ανθρωπιά.

Την οδύσσεια μιας νεαρής ορφανής Παλαιστίνιας, της Μιράλ, στα υπό ισραηλινή κατοχή παλαιστινιακά εδάφη, σε σενάριο γραμμένο (και βασισμένο στο βιβλίο της) από τη δημοσιογράφο Ρούλα Τζεμπρέαλ, αφηγείται στη νέα του ταινία ο εβραϊκής καταγωγής Αμερικανός σκηνοθέτης Τζούλιαν Σνέιμπελ («Πριν πέσει η νύχτα», «Το σκάφανδρο και η πεταλούδα»).

Μετά τον θάνατο της μητέρας της, η Μιράλ (όνομα που αναφέρεται σ' ένα κόκκινο λουλούδι, το οποίο φυτρώνει στην άκρη του δρόμου), ένα έξυπνο, αξιαγάπητο κοριτσάκι, μεγαλώνει στο σχολείο «Νταρ Αλ Τιφλ», που ίδρυσε το 1948, για τα ορφανά παιδιά των Παλαιστινίων η Χίντι Χουσεϊνί (Βανέσα Ρεντγκρέιβ), με στόχο να τους εμφυσήσει την αγάπη για εκπαίδευση. Ο Σνέιμπελ παρακολουθεί τη Μιράλ από μικρό παιδί, μέχρι και τη δεκαετία του '80, όταν η Χίντι βοηθά τη Μιράλ (πολύ καλή η Φρίντα Πίντο) να αποφυλακιστεί (έχει συλληφθεί και βασανιστεί από τους Ισραηλινούς για δήθεν τρομοκρατία) και τη στέλνει με υποτροφία στην Ιταλία.

Η ταινία αρχίζει με την ίδρυση του ισραηλινού κράτους, το 1948, και την έξοδο χιλιάδων Παλαιστινίων από τα εδάφη τους. Μας μεταφέρει αργότερα στον «πόλεμο των Εξι Ημερών» και την αρπαγή από το ισραηλινό κράτος και άλλων περιοχών από τους Παλαιστίνους, για να φτάσει ώς τη Συμφωνία Ειρήνης του Οσλο, το 1994, για τη δημιουργία ενός ξεχωριστού παλαιστινιακού κράτους, συμφωνία που δυστυχώς ακόμη δεν υλοποιήθηκε, με αποτέλεσμα η στρατιωτική κατοχή να συνεχίζεται -κάποια ελπίδα δημιουργήθηκε πρόσφατα, χάρη στη συμφωνία που έγινε ανάμεσα στη Χαμάς και τη Φατάχ.

Ο Σνέιμπελ έφτιαξε μια αρκετά τολμηρή, επίμαχη για ορισμένους, ταινία, η οποία δίνει με αντικειμενικότητα το δράμα των Παλαιστινίων, που έχασαν τη γη τους σε δύο πολέμους (στη δεκαετία του '40 και στη διάρκεια του «πολέμου των Εξι Ημερών») και που, έχοντας μετατραπεί σε πρόσφυγες στην ίδια τη γη τους, αγωνίζονται να εξασφαλίσουν ένα μικρό τμήμα της, για να φτιάξουν ανεξάρτητο κράτος.

Με το γνωστό, εικαστικά προσεγμένο στιλ του, παρουσιάζει με συμπάθεια και συγκίνηση το δράμα της νεαρής Μιράλ, που, αρνούμενη να δεχτεί την αδικία σε βάρος του λαού της, ταλαντεύεται ανάμεσα στον ένοπλο αγώνα ενάντια στο Ισραήλ και τη χρήση της μάθησης, όπως της δίδαξε η Χίντι, ως μέσο επίτευξης του στόχου της. Ταυτόχρονα, παρουσιάζει και τον παραλογισμό των τρομοκρατικών πράξεων μέσα από την ιστορία της φυλακισμένης τρομοκράτισσας, που προσπάθησε να βάλει βόμβα σε σινεμά (όπου προβαλλόταν η «Αποστροφή» του Πολάνσκι»), έμμεσο σχόλιο του σκηνοθέτη για τη σχιζοφρένεια, στην οποία έχει οδηγήσει η όλη πολιτική κατάσταση.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Ο διακεκριμένος σκηνοθέτης Τζούλιαν Σνάμπελ ("Πριν Πέσει η Νύχτα", "Το Σκάφανδρο και η Πεταλούδα") επιστρέφει με άλλη μια συγκλονιστική αληθινή ιστορία. Πρωταγωνιστεί η ανερχόμενη Φρίντα Πίντο ("Slumdog Millionaire").

Ο Σκηνοθέτης

Ο Τζούλιαν Σνάμπελ γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1951. Το 1965 μετακόμισε με την οικογένειά του στο Τέξας. Φοίτησε στο πανεπιστήμιο του Χιούστον από το 1969 ως το 1973 και έπειτα επέστρεψε στη Νέα Υόρκη για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα Whitney Museum Independent Study. Το 1978 ο Σνάμπελ ταξίδεψε στη Βαρκελώνη, όπου γοητεύτηκε από την αρχιτεκτονική του Αντόνιο Γκαουντί, την ίδια χρονιά που έκανε το πρώτο του ζωγραφικό έργο σε πιάτο, το "The Patients and the Doctors". Η πρώτη του ζωγραφική έκθεση έλαβε χώρα στη Mary Boone Gallery της Νέας Υόρκης τον Φεβρουάριο του 1979. Τα έργα του Σνάμπελ έχουν παρουσιαστεί σε όλο τον κόσμο. Οι πίνακές του, τα γλυπτά και τα έργα του στο χαρτί έχουν υπάρξει το θέμα αρκετών εκθέσεων σε γκαλερί και μουσεία.

Το 1996 έγραψε και σκηνοθέτησε την ταινία "Basquiat" με θέμα τον Νεοϋορκέζο καλλιτέχνη Ζαν Μισέλ Μπασκιάτ. Το φιλμ προβλήθηκε στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα του φεστιβάλ Βενετίας το 1996. Η δεύτερη ταινία του, "Before Night Falls", βασισμένη στη ζωή του εξόριστου Κουβανού μυθιστοριογράφου Ρεϊνάλντο Αρένας, απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής και το βραβείο Colpa Volpi για την ερμηνεία του Χαβιέ Μπαρδέμ στο φεστιβάλ Βενετίας το 2000, ενώ ο Μπαρδέμ προτάθηκε και για Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου. Το 2007 ο Σνάμπελ σκηνοθέτησε την ταινία "The Diving Bell and the Butterfly", που προτάθηκε για 4 Όσκαρ.

Οι Πρωταγωνιστές

• Ίαμ Αμπάς: Εντυπωσίασε με την ερμηνεία της πλάι στον Ρίτσαρντ Τζένκινς στην ταινία "The Visitor". Γεννήθηκε στη Ναζαρέτ, όμως αφού μετακόμισε στο Παρίσι, ξεκίνησε την καριέρα της στην υποκριτική. Έχει πάρει μέρος στις ταινίες "Haifa", "Ali, Rabiaa et les autres", "Satin Rouge", "Paradise Now", "Free Zone", "Disengagement", "Munich", "The Nativity Story". Επίσης δούλεψε ως σύμβουλος δημιουργικού στις ταινίες "Babel", "Munich", "Nativity Story". Έχει ακόμη σκηνοθετήσει δύο ταινίες μικρού μήκους, ενώ ασχολείται και με τη φωτογραφία.

• Φρίντα Πίντο: Γεννήθηκε το 1984 στην Ινδία. Έγινε αμέσως γνωστή διεθνώς με την πρώτη της κιόλας κινηματογραφική ταινία, το "Slumdog Millionaire" του Ντάνι Μπόιλ. Η επιτυχία της ταινίας της έδωσε όχι μία, αλλά δύο ευκαιρίες για να πάρει μέρος σε ένα από τα πιο δημοφιλή τηλεοπτικά talk shows- το "The Tonight Show" του Τζέι Λένο, ενώ ακολούθησε μια εμφάνισή της μαζί με τον συμπρωταγωνιστή της Ντεβ Πατέλ στο "The Ellen DeGeneres Show". Το 2010 πήρε μέρος στην ταινία του Γούντι Άλεν "You Will Meet A Tall Dark Stranger" με τους Τζος Μπρόλιν και Αντόνιο Μπαντέρας. Προσεχώς θα τη δούμε στις ταινίες "Rise of the Planet of the Apes" πλάι στον Τζέιμς Φράνκο και "Immortals" με τους Χένρι Καβίλ και Μίκι Ρουρκ.

Σκηνοθετικό Σημείωμα

Η ταινία βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο της Ρούλα Τζεμπρεάλ. Όταν το διάβασα, το είδα ως ταινία και ένιωσα την ανάγκη να το μεταφέρω στη μεγάλη οθόνη. Είναι μια ιστορία για την μόρφωση, για την αγάπη, για τους ανθρώπους και την ελπίδα.

Διηγείται τις προσωπικές ιστορίες 4 Αραβοϊσραηλινών γυναικών με φόντο την περίπλοκη πολιτική πραγματικότητα της περιοχής, από τη γέννηση του κράτους του Ισραήλ το 1948 ως την ελπίδα για τη Συμφωνία Ειρήνης του Όσλο το 1994.

Η πρώτη γυναίκα είναι η Χιντ Χουσέινι, που αφιέρωσε τη ζωή της στα ορφανά. Όταν βρήκε 55 παιδιά παρατημένα στους δρόμους της Ιερουσαλήμ το 1948, ξεκίνησε τη λειτουργία του ορφανοτροφείου "Dar Al-Tifl", το οποίο έγινε το σπίτι περισσότερο από 3.000 κοριτσιών. Αρχικά συνεισέφερε με δικά της χρήματα, με ό,τι της είχε απομείνει από την περιουσία της οικογένειάς της, δημιουργώντας έτσι μια όαση για τα νεαρά κορίτσια της Παλαιστίνης. Νομίζω ότι υπάρχει μια τεράστια διαφορά ανάμεσα σε ένα παιδί που μεγαλώνει σε αυτό το περιβάλλον και σε ένα, που μεγαλώνει σε στρατόπεδο προσφύγων, απομονωμένο από τον κόσμο. Σε αυτή την ιστορία βλέπουμε και τους δύο κόσμους.

Η Μιράλ είναι μια νεαρή κοπέλα, που μορφώθηκε στο "Dar Al-Tifl". Είναι το απρόσμενο αποτέλεσμα της αγάπης και της εκπαίδευσης της Χιντ, καθώς και ο αποδέκτης της δύσκολης κληρονομιάς της οικογένειάς της. Στην αρχή του σεναρίου αναφέρεται ότι "η Μιράλ είναι ένα κόκκινο λουλούδι, που μεγαλώνει στον δρόμο. Ίσως έχεις δει εκατοντάδες από αυτά." Οι περισσότεροι άνθρωποι οδηγούν στον δρόμο, χωρίς να έχουν παρατηρήσει καν την ομορφιά αυτών των λουλουδιών.

Παρακολουθώ την ιστορία του Ισραήλ σε όλη μου τη ζωή. Ως παιδί, στη Νέα Υόρκη, είχα δει το "Exodus" στο Rivoli Theatre με τους γονείς μου. Όλοι σηκώθηκαν όρθιοι όταν τραγούδησαν Hatikvah και έβαλαν το χέρι τους στο στήθος. Οι γονείς μου ήταν πάρα πολύ περήφανοι. Επίσης είχα εκθέσει ζωγραφιές μου στο Μουσείο του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ 20 χρόνια πριν.

Δεν γνώριζα πολλά για τους Παλαιστινίους, μέχρι που διάβασα το βιβλίο της Τζεμπρεάλ. Δεν είμαι ειδικός επί των πολιτικών θεμάτων κι ούτε προσπαθώ να γίνω. Περιγράφουμε μια χρονική περίοδο, από το 1948 ως το 1994, όταν οι ήρωες αυτοί έζησαν ιστορικές στιγμές. Αυτή είναι λοιπόν η ιστορία τους.

Τζούλιαν Σνάμπελ

Σημείωμα της Συγγραφέως

Κάθε ιστορία του βιβλίου και της ταινίας είναι αληθινή. Άλλαξα ονόματα, συνδύασα γεγονότα, ανάμειξα διαφορετικές προσωπικότητες και χαρακτήρες- όμως τα πάντα είναι αλήθεια. Δεν υπάρχει περιθώριο για φαντασία στη Μέση Ανατολή. Μπορείς μόνο να πεις ό,τι έχεις δει μέσα από τα δικά σου μάτια. Καθημερινά αυτό το μέρος σε κάνει να αποφασίζεις ποιος είσαι και τι πρέπει να κάνεις. Είναι κάτι που σου επιβάλλεται.

Αφού άφησα την Ιερουσαλήμ για την Ευρώπη, ένιωσα ότι οι αναμνήσεις μου, η ταυτότητά μου, είχαν κλαπεί. Κατάλαβα ότι έπρεπε να διηγηθώ την ιστορία μου, έπρεπε να συνδέσω το παρελθόν με το μέλλον μου, όχι μόνο επειδή ήταν σημαντικό για μένα, αλλά επειδή υπάρχουν τόσα πολλά κορίτσια που έχουν περάσει και ακόμη περνούν τέτοιες δύσκολες καταστάσεις. Η Μιράλ είναι κατά κάποιον τρόπο εγώ... είναι όμως και λίγο απ' όλα αυτά τα κορίτσια. Έγραψα το βιβλίο για τα παιδιά μου, για την κόρη μου Μιράλ, και για όλες τις "Μιράλ" που ζουν στην Ιερουσαλήμ.

Για τον Τζούλιαν Σνάμπελ, το πιο σημαντικό προκειμένου να μεταφέρει το βιβλίο στον κινηματογράφο, ήταν να διατηρήσει την ειλικρίνεια αυτών των ιστοριών και των χαρακτήρων. Μου έκανε τόσες πολλές ερωτήσεις- ποιος, πότε, τι και γιατί. Προσπάθησε να δει το θέμα σε όλο του το βάθος. Όταν ξεκινήσαμε να επιλέγουμε τις τοποθεσίες και να βλέπουμε τους ηθοποιούς για το κάστινγκ, ήθελε να πάει παντού. Ήθελε να δει τα πάντα με τα δικά του μάτια, να μιλήσει με κόσμο. Ήθελε να κατανοήσει τις εσωτερικές διαμάχες που διχάζουν τους Παλαιστινίους. Πριν από κάθε γύρισμα, με ρωτούσε: "Είναι αυθεντικό;".

Όπως συνέβη στην Μιράλ, έτσι και σε μένα ήρθε κάποια στιγμή στη ζωή μου, που ένιωσα ότι έπρεπε να αναλάβω δράση. Όμως σήμερα, μπορώ να πω ότι η αγάπη και οι αξίες που έλαβα από την Χιντ Χουσέινι- που πίστευε στην αρετή της εκπαίδευσης- έσωσαν τη ζωή μου. Αργότερα είχα την ευκαιρία ως δημοσιογράφος να ζήσω διαμάχες στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν και να καταλάβω ότι η εκπαίδευση είναι όντως το καλύτερο όπλο. Αυτό αποκαλύπτει η ταινία, μέσα από τη ζωή της Μιράλ. Μας δείχνει πώς η εκπαίδευση μπορεί να απογυμνώσει και να αφοπλίσει τον φανατισμό.

Ρούλα Τζεμπρεάλ

Λίγα Λόγια για την Παραγωγή

Ελάχιστα θέματα προκαλούν τόσο ενδιαφέρον όσο η διαμάχη Ισραηλινών και Παλαιστινίων και λίγες είναι οι ταινίες που τολμούν να καταπιαστούν με αυτό το θέμα. Με την ταινία "Miral", ο σκηνοθέτης Τζούλιαν Σνάμπελ ασχολείται με την ανθρώπινη διάσταση του ζητήματος αυτού, με υπόβαθρο τα γεγονότα μισού αιώνα διαμάχης, αφηγούμενος την ιστορία 4 διαφορετικών γυναικών που βιώνουν την απόγνωση, την περιφρόνηση, τη γενναιοδωρία, τη θλίψη, το φόβο και την αγάπη, ενώ προσπαθούν να επιβιώσουν σε έναν "ερειπωμένο" κόσμο. Το φιλμ τοποθετείται χρονικά ανάμεσα στο 1948 και στο 1994.

Ο Σνάμπελ ενθουσιάστηκε διαβάζοντας το βιβλίο "Miral" της Ρούλα Τζεμπρεάλ, διάσημης Παλαιστίνιας εκφωνήτριας που δουλεύει στην Ιταλία. Η Τζεμπρεάλ "τράβηκε την κουρτίνα" στη συναισθηματική πραγματικότητα της καθημερινής ζωής των πρόσφυγων Παλαιστινίων, με το ημι-αυτοβιογραφικό πορτραίτο 4 γυναικών. Η ιστορία της ξεκινά με την αληθινή ηρωίδα Χιντ Χουσέινι, που έγινε ζωντανός θρύλος και παγκοσμίως γνωστή φιλάνθρωπος το 1948, όταν μάζεψε 55 προσφυγόπουλα από τους δρόμους της Ιερουσαλήμ και, με σκοπό να κάνει κάτι γι' αυτά, ίδρυσε ένα σχολείο και ορφανοτροφείο για τα Παλαιστίνια κορίτσια, που εγκαταλείφθηκαν και πλήγησαν από τον πόλεμο.

Προχωρώντας 20 χρόνια μπροστά, στην εκρηκτική δεκαετία του 1960, η Τζεμπρεάλ αντιπαραβάλλει την ιστορία της Χιντ με αυτή δύο γυναικών, που γνωρίζονται σε μια ισραηλινή φυλακή: της Φατιμά, νοσοκόμας της οποίας ο θυμός για ό,τι έχει δει την ωθεί στη βία και την επανάσταση, και της Νάντια (χαρακτήρα βασισμένου στην πραγματική μητέρα της Τζεμπρεάλ), μιας έφηβης που έχει ταλαιπωρηθεί πολύ. Η Νάντια εν τέλει παντρεύεται τον μεγαλύτερο αδερφό της Φατιμά κι έτσι γεννιέται η Μιράλ, η οποία στη συνέχεια ενηλικιώνεται στο ορφανοτροφείο της Χουσέινι.

Όπως η Μιράλ, έτσι και η Τζεμπρεάλ ήταν κάποτε ένα ορφανό κορίτσι, της οποίας η ζωή πήρε μια άλλη τροπή όταν βρέθηκε στο ορφανοτροφείο της Χουσέινι. "Καθένας από τους ήρωες αυτούς έχει κάποια σχέση με μένα, με την κοινωνία μου, την κουλτούρα μου", τονίζει η συγγραφέας. "Ήθελα να γράψω κάτι για 4 γυναίκες που αντιπροσωπεύουν μια ολόκληρη γενιά που επηρεάστηκε από την πρώτη Ιντιφάντα. Είναι κορίτσια σαν και μένα, γεννημένα σε μια εκρηκτική κοινωνία... Η συνεργασία μου με τον Τζούλιαν Σνάμπελ με ώθησε στο να επαναφέρω μνήμες που δεν είχα χάσει, αλλά δεν βρίσκονταν πλέον στο κεφάλι μου. Ήταν μια ωραία εξερεύνηση. Όταν ξεκινήσαμε τη συνεργασία, κατάλαβα ότι ο Σνάμπελ γνώριζε ελάχιστα για τη διαμάχη, για το ποιοί είναι οι Παλαιστίνιοι ή γιατί υφίσταται αυτή η κατάσταση. Είχε όμως μεγάλη περιέργεια. Ήθελε να μάθει πώς είναι να ζεις σε αυτό το μέρος του κόσμου. Την ίδια στιγμή ένιωσα ότι, όπως είχε κάνει την ταινία "Το Σκάφανδρο και η Πεταλούδα" για τον πατέρα του, ήθελε να γυρίσει το φιλμ αυτό για το μέλλον των παιδιών του."

Για την Τζεμπρεάλ, μια από τις βαθύτερες ελπίδες της είναι το φιλμ να ξυπνήσει το ίδιο πάθος που οδήγησε μια γυναίκα, όπως ήταν η Χιντ Χουσέινι, να βοηθήσει τόσα παιδιά να προχωρήσουν στη ζωή τους και να ξεπεράσουν τη βαναυσότητα και την καταπίεση. "Κοιτάζω το σχολείο μου σήμερα και είμαι τόσο λυπημένη, γιατί υπάρχουν μόνο 300 παιδιά στο οικοτροφείο. Υπάρχουν αγόρια και κορίτσια, ορφανά όπως ήμουν εγώ, που απλά περιμένουν κάποιον να έρθει να τα βοηθήσει. Αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να εκπαιδευθούν και να ελπίζουν για το μέλλον τους. Για μένα, είναι ουσιώδης σημασίας να συνεχίσουμε το έργο της Χιντ και να προσφέρουμε ελπίδα σε κορίτσια για πολλές γενιές ακόμη."

Από την πλευρά του, ο σκηνοθέτης σημειώνει: "Νομίζω ότι ένα από τα πράγματα που δείχνει αυτή η ταινία είναι ότι οι Παλαιστίνιοι είναι ακριβώς όπως και ο υπόλοιπος κόσμος. Θέλουν να έχουν σπίτια, θέλουν να πηγαίνουν στις δουλειές τους το πρωί, να βλέπουν τα παιδιά τους να επιστρέφουν από το σχολείο, ενώ δεν θέλουν ποτέ να δουν τα παιδιά τους να σκοτώνονται."

Τον πρωταγωνιστικό ρόλο, τη Μιράλ, υποδύεται η ανερχόμενη νεαρή ηθοποιός Φρίντα Πίντο. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ινδία και συγκινήθηκε ιδιαίτερα από τη ζωή και τα όσα πέρασε η Μιράλ. "Η ιστορία της είναι αρκετά ανθρώπινη", υποστηρίζει η Πίντο, "και η όλη εμπειρία της ταινίας ήταν καθοριστική για μένα. Είναι ένα φιλμ με ένα ωραίο μήνυμα για την ειρήνη. Οι χαρακτήρες είναι πολυδιάστατοι και υφίστανται αλλαγές."