Le fabuleux destin d' Amelie Poulain. Γαλλία, 2001. Σκηνοθεσία: Ζαν-Πιερ Ζενέ. Σενάριο: Ζαν-Πιέρ Ζενέ, Γκιγιόμ Λοράν. Ηθοποιοί: Οντρέ Τοτού, Ματιέ Κασοβίτς, Ρούφους, Ιζαμπέλ Ναντί, Τζαμέλ Ντεμπούζ, Σερζ Μερλέν. Διάρκεια: 123 λεπτά.

Μια νεαρή, χαριτωμένη, μοναχική κοπέλα συναντά τον έρωτα με φόντο ένα ασυνήθιστο Παρίσι, σε μια δροσερή, απολαυστική ρομαντική, έξοχη κωμωδία. Με μια εκπληκτική Οντρέ Τοτού στο ρόλο της Αμελί.

Υστερα από τον τέταρτο «Αλιεν» και τις ταινίες που σκηνοθέτησε μαζί με τον Μαρκ Καρό («Ντελικατέσεν», «Η πόλη των χαμένων παιδιών»), ο Ζαν-Πιερ Ζενέ γύρισε τη δροσερή αυτή ρομαντική ιστορία μιας νεαρής γυναίκας στο σύγχρονο Παρίσι. Μόνο, που μια και πρόκειται για έναν πρωτότυπο, όλο φαντασία και χιούμορ σκηνοθέτη, αυτή η γυναίκα κι αυτό το Παρίσι δεν έχουν τίποτα το συγγενικό με τις Γαλλίδες και το Παρίσι που μας παρουσιάζουν οι σύγχρονοι Γάλλοι σκηνοθέτες.

Η ιστορία της ταινίας είναι απλή. Η Αμελί Πουλέν είναι μια νεαρή, μοναχική γυναίκα, που ζει σ' ένα ολότελα δικό της κόσμο. Οταν στο διαμέρισμά της ανακαλύπτει τυχαία έναν «κρυμμένο θησαυρό», ένα σαράντα περίπου χρόνων κουτί με παιδικά αντικείμενα, αρχίζει μια έρευνα για να βρει τον ηλικιωμένο σήμερα κάτοχο του κουτιού. Κάποτε θα τον βρει και θα του προσφέρει με το δικό της, πρωτότυπο τρόπο το «θησαυρό» του. Αφού ανακαλύψει τη χαρά που αυτό του προσφέρει, αποφασίζει ν' αφιερώσει τη ζωή της στο να καλυτερεύσει τη ζωή των συνανθρώπων της. Στην πορεία της αυτή θα γνωρίσει έναν το ίδιο σαν κι αυτήν ονειροπόλο νέο, τον οποίο θα ερωτευτεί. Πριν όμως του δοθεί, η Αμελί τον αναγκάζει να περάσει από διάφορες «δοκιμασίες»...

Οπως ήδη ανέφερα η Αμελί δεν είναι μια συνηθισμένη κοπέλα. Είναι ένα χαριτωμένο, γλυκό ονειροπόλο πλάσμα (κι η Οντρέ Τοτού δίνει μια ερμηνεία που κυριολεκτικά σε σκλαβώνει), ένα πλάσμα με παιδική ψυχή, ακριβώς όπως τη συναντάμε στις πρώτες σκηνές, εκείνες της παιδικής της ηλικίας (από τις πιο απολαυστικές της ταινίας), που ζει σ' ένα ασυνήθιστο κινηματογραφικά Παρίσι. Ενα Παρίσι που μοιάζει με το Παρίσι των παλαιότερων δεκαετιών, μ' εκείνο των ταινιών του Ρενέ Κλερ («Η 14η Ιουλίου», αλλά και μ' εκείνο των σκηνοθετών της νουβέλ βαγκ, ιδιαίτερα του Φρανσουά Τριφό («Les mistons») και του Λουί Μαλ («Η Ζαζί στο Μετρό»). Θα έλεγα μάλιστα ότι με τον Μαλ η ταινία έχει κι άλλες συγγένειες (παράδειγμα η σκηνή με την Αμελί ν' αφηγείται σ' ένα τυφλόν αυτά που βλέπει στο δρόμο). Ολα όμως ιδωμένα με τη χιουμοριστική, σουρεαλιστική (ή μήπως θα έπρεπε να πω ντανταϊστική;), πάνω απ' όλα ποιητική ματιά του Ζενέ. Που εδώ μας προσφέρει μια από τις πιο ευχάριστες, ρόδινες, δροσερές, πέρα για πέρα απολαυστικές ταινίες που μας έδωσε τα τελευταία χρόνια ο γαλλικός κινηματογράφος.

Αμελί

Πώς να το κάνουμε. Όλα είναι ζήτημα κουλτούρας. Θα μπορούσε ποτέ να προκύψει από το Χόλιγουντ μια «Αμελί»; («Le fabuleux destin d' Αmelie Ρoulain» το λένε οι Γάλλοι.) Ούτε μία στο εκατομμύριο. Ανοίγεις την κονσέρβα και πέφτεις στην ανύπαντρη Τζούλια Ρόμπερτς. Καταβροχθίζεις το περιεχόμενο της ίδιας κονσέρβας και καταλήγεις στον γάμο της Ρόμπερτς. Πώς συμβαίνει με τα γαριδάκια; Επακριβώς. Μπας και θα μπορούσε να προκύψει από την ελληνική παραγωγή; Πλάκα κάνεις; Μα, θα μου πείτε... συνηθίσαμε. Ωραία, καιρός να ξεσυνηθίσουμε. Πώς; Με τα τρίτα και πέμπτα επίπεδα εγκεφαλικής ευρωπαϊκής, άνοστης και δήθεν κουλτούρας; Καθόλου. Με τη φινέτσα και την εναέρια φαντασία ενός πλάσματος που στάζει μέλι. Και εξηγούμαι.

Το Σινεμά δεν αποτελείται από έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο που διακατέχεται από την ίδια αντίληψη, την ίδια «φιλοσοφία», την ίδια θεματική και την ίδια αισθητική. Πώς το λένε, δεν βλέπουμε όλοι από την ίδια γωνία και φυσικά δεν βλέπουμε το ίδιο «πράγμα». Στοιχειώδες. Παράδειγμα; Ας πάρουμε το κλασικότερο και το πλέον δημοφιλές. Το «Πρίτι γούμαν». Μια καλόκαρδη πόρνη κεραυνοβολεί ζάπλουτο παίκτη της Γουόλ Στριτ. Ωραία, ενδιαμέσως τι συμβαίνει; Σχεδόν τίποτα. Μερικές ατάκες, μια σουίτα μερικών χιλιάδων δολαρίων κάθε νύχτα, μια γκαρνταρόμπα διαστάσεων Carouzos, τόνοι από χαβιάρι και η εκατομμυριοστή επανάληψη της Σταχτοπούτας. Και έζησαν αυτοί καλά και εμείς παραμυθιαστήκαμε. Σινεμά είναι αυτό; Όχι, παλιμπαιδισμός. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για κινούμενες... αυτόνομες εικόνες, αλλά για τυποποιημένους διαλόγους, για φωτογραφίες με «συννεφάκια», για τις γάμπες της Ρόμπερτς, για την γκρίζα χαίτη του Ρίτσαρντ Γκιρ και για επεισόδιο τηλεοπτικής οικογενειακής σειράς.

Το μέγιστο επίτευγμα του μεγάλου ταλέντου ­ της Γαλλίας και της Ευρώπης ­ με το όνομα Ζαν Πιέρ Ζενέ είναι η απαράμιλλη ευελιξία τού να παίζει με αιωνόβιες κινηματογραφικές εικόνες. Η ικανότητά του να μεταμορφώνει τον άνθρακα σε Χρυσό. Πάρτε, για παράδειγμα, το μακιγιάζ, ίσως το πιο «ασήμαντο» δεδομένο μιας οποιασδήποτε ταινίας. Το πρόσωπο της Αμελί είναι κοντυλογραμμένο με το αιθέριο στυλ του βωβού κινηματογράφου. Η μισή ιστορία της 7ης Τέχνης, από τη δεκαετία του '20 μέχρι τον Κριστόφ Κισλόφσκι αιμοδοτεί τη μαγεία του Ζενέ. Από τις ρομαντικές κομεντί και τα κινούμενα σχέδια μέχρι τα ηλεκτρονικά γκάτζετς και τις ψηφιακές εικόνες. Ένας πρωτοφανής καταιγισμός εικόνων για μια τόσο δα μικρή ιστορία. Την πανάρχαιη ιστορία κάθε αισθηματικής ταινίας. Girl meets boy. Κορίτσι συναντάει Αγόρι. Αλλά... πώς;

Το «πώς» έχει να κάνει με το «τι». Και εν προκειμένω το «τι» του Ζενέ είναι η άλλη όψη των πραγμάτων. Η Αμελί ­ ως χαρακτήρας και ως βεβαρημένο οικογενειακό παρελθόν ­ θα μπορούσε κάλλιστα να υπάρξει ως ηρωίδα μιας μαύρης, κυνικής κωμωδίας. Εύκολη λεία για κάθε πτυχιούχο της Ψυχιατρικής. Το αυτονόητο. Δεν σφάξανε, λέει ο Ζενέ. Και τα μεταμορφώνει όλα. Κορίτσι προβληματικής οικογένειας ­ καθαρόαιμων μικροαστικών καταγωγών ­ αναδεικνύεται σε επίγειο... Άγγελο. Και ο Άγγελος «κατεβάζει» τον παράδεισο στους θαμώνες ενός τυπικού, συνηθισμένου παριζιάνικου καφέ. Η Τέχνη, λέει ο Ζενέ, είναι το μοναδικό καθαρτήριο «μέσο» που απέμεινε σ' αυτήν τη δύσμοιρη πλάση. Επομένως, το μόνο πράγμα που έχει να κάνει κάθε καλλιτέχνης που στοιχειωδώς σέβεται τον εαυτό του, είναι να το θέσει σε λειτουργία. Διάολε, δεν ζητάμε πολλά. Δύο ωρίτσες να πετάξουμε μακριά. Λίγο ψηλότερα, που λέει και το τραγούδι. Μπας και ονειρευτούμε τη γη των αγγέλων!