The Royal Tenebaums. ΗΠΑ, 2001. Σκηνοθεσία: Γουές Αντερσον. Σενάριο: Γουές Αντερσον, Οουεν Γουίλσον. Ηθοποιοί: Τζιν Χάκμαν, Αντζέλικα Χιούστον, Μπεν Στίλερ, Γκουίνεθ Πάλτροου, Οουεν Γουίλσον, Μπιλ Μάρεϊ, Ντάνι Γκλόβερ, Λουκ Γουίλσον. Διάρκεια: 109 λεπτά.

Η σχέση ανάμεσα στα μέλη μιας αποξενωμένης από τον πατέρα νεοϋορκέζικης οικογένειας σε μια, δοσμένη με χιούμορ, ευρηματικότητα και έξυπνους διαλόγους, εκκεντρική κωμωδία. Εξοχη ερμηνεία από τον Χάκμαν.

Πρέπει από την αρχή να ομολογήσω ότι έχω αρκετό καιρό να δω μια τόσο έξυπνη, εκκεντρική, «σοφιστικέ» κωμωδία όπως η «Οικογένεια Τένενμπαουμ», τρίτη ταινία του νέου σκηνοθέτη Γουές Αντερσον, που παλιότερα μας είχε δώσει την επίσης έξυπνη κωμωδία «Rushmore: Ο αρχάριος». Ο Τζιν Χάκμαν είναι ο Ρόγιαλ Τένενμπαουμ, ένας πάτερ φαμίλιας χωρίς φαμίλια, αποξενωμένος εδώ και χρόνια από τη γυναίκα του Εθελίν (Αντζέλικα Χιούστον) και τα τρία παιδιά του, το καθένα ιδιοφυΐα στο χώρο του: τον Τσας (Μπεν Στίλερ), ξεφτέρι στα οικονομικά, την προγονή του Μάργκοτ (Γκουίνεθ Πάλτροου), ταλέντο στο γράψιμο θεατρικών έργων και τον Ρίτσι (Λουκ Γουίλσον), πρωταθλητή του τένις.

 Τρία παιδιά που τώρα έχουν χάσει το ταλέντο τους και βρίσκονται, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους, σε αδιέξοδο: ο Τσας, με έμμονες ιδέες για τα δυο παιδιά του και εχθρικός προς τον πατέρα, τον οποίο είχε κάποτε σύρει στα δικαστήρια, η Μάργκοτ, απογοητευμένη από έναν αποτυχημένο γάμο, να περνά την ώρα της στην τουαλέτα, καπνίζοντας και κοιτάζοντας τηλεόραση και ο Ρίτσι να περιφέρεται σε κρουαζιερόπλοια, καταπιέζοντας τον κρυφό του έρωτα για τη θετή αδερφή του.

Μια χειμωνιάτικη μέρα, ο Ρόγιαλ, διωγμένος από το ξενοδοχείο όπου μένει, εμφανίζεται ξαφνικά στην οικογένεια, προσποιούμενος ότι πεθαίνει από καρκίνο, για να μπορέσει να μετακομίσει στο σπίτι τους, παρ' όλο που η Εθελίν είναι έτοιμη να ξαναπαντρευτεί.

Η ταινία αρχίζει μ' ένα υποτιθέμενο βιβλίο (από δανειστική βιβλιοθήκη), χωρισμένο σε κεφάλαια, που παρουσιάζει τη ζωή της φανταστικής οικογένειας σε επεισόδια που φέρνουν στο νου παλιότερες κλασικές κωμωδίες, τόσο του Πρέστον Στέρτζες όσο και του Γούντι Αλεν. Στο νου όμως έρχονται κι άλλες ταινίες κι άλλοι σκηνοθέτες: οι διάφορες παράλληλες ιστορίες των «παιδιών» του Ρόγιαλ έχουν κάτι από τον Ρόμπερτ Ολτμαν, αλλά και τη «Μανόλια» του Πολ Τόμας Αντερσον.

Χωρίς να ξεχνάμε τις αναφορές στα κόμικς (ο τρόπος ντυσίματος των προσώπων, που δεν αλλάζουν κοστούμι καθ' όλη τη διάρκεια του έργου) ή εκείνες στην οικογένεια Γκρας των βιβλίων του Σάλιντζερ («Φράνι και Ζούι», κ.ά.), ενώ ο πρωτότυπος τίτλος, The Royal Tenenbaums (με τη λέξη Ρόγιαλ να σημαίνει και Βασιλική, Μεγαλοπρεπή) παραπέμπει στους «Υπέροχους Αμπερσον» του Γουέλς. Ταινίες και συγγραφείς που, όπως μας αποκάλυψε σε συνέντευξή του, θαυμάζει ο 32χρονος Αντερσον.

Πέρα όμως από τις αναφορές και τις επιδράσεις, ο Αντερσον κατάφερε να δώσει στην ταινία ένα δικό του προσωπικό στιλ, στιλ που συναντήσαμε ήδη στο «Rushmore». Η ταινία του στηρίζεται βασικά στο χαρακτήρα του Ρόγιαλ, είδος καταλύτη, που με τις προσπάθειές του να επανορθώσει τα οικογενειακά λάθη του γίνεται η κινητήρια δύναμη για την επαναφορά της οικογενειακής γαλήνης και της δημιουργίας μιας νέας, καλύτερης πορείας των μελών της οικογένειας.

Δύσκολος ρόλος, που ο Τζιν Χάκμαν δίνει με ξεχωριστό κέφι και δύναμη, χρησιμοποιώντας το στεγνό, ιδιόμορφο χιούμορ των διαλόγων, για να δώσει στην ταινία τη δική της, πρωτότυπη γεύση. Ερμηνεία που την πλαισιώνουν οι εξίσου θαυμάσιες ερμηνείες των υπόλοιπων ηθοποιών. Στην όλη δημιουργία της ατμόσφαιρας, αλλά και της ψυχολογίας των χαρακτήρων, συμβάλλει τόσο η σωστή χρήση της μουσικής (κομμάτια των Ρόλινγκ Στόουνς, των Μπιτλς, και άλλων), που εκφράζουν τη σταδιακή εξέλιξη στις σχέσεις των μελών της οικογένειας, καθώς και η επιλογή των εποχών του χρόνου, από το χειμωνιάτικο πρώτο μέρος στο κάπως πιο φωτεινό που ακολουθεί τη συμφιλίωση της οικογένειας και το φθινοπωρινό τοπίο ενός κάπως θλιμμένου φινάλε. 

Οικογένεια Τένενμπαουμ

Δύο πανέξυπνα μυαλά - ο σεναριογράφος και ηθοποιός Όουεν Γουίλσον και ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης Γουές Άντερσον - αναποδογυρίζουν την κατσαρόλα της παροιμιώδους happy Αmerican family και σαρκάζουν με χαμογελαστά δόντια την οικογενειακή... σούπα. Μέσα σε αυτή τη σούπα κολυμπούν και πνίγονται τα πέντε μέλη της «Οικογένειας Τένενμπάουμ»-Τhe Royal Τenenbaum. Αλλά, πριν πνιγούν σε έναν ωκεανό μελαγχολίας, προλαβαίνουν να πιαστούν από τα μαλλιά τους. Είναι οι πιο ζωντανές και χαριτωμένες καρικατούρες που επινοήθηκαν μετά την «Οικογένεια Άνταμς».

Η σύνθεση της ομάδας είναι τόσο τυπική του οικογενειακού-μεσοαστικού-θεσμού, όσο τυπική και αντιπροσωπευτική είναι η κατοικία που στεγάζει την αόρατη... καταστροφή τους. Πατέρας (Τζιν Χάκμαν), μάνα (Αντζέλικα Χιούστον), θυγατέρα (Γκουίνεθ Πάλτροου) και δύο γιοι (Μπεν Στίλερ, Λουκ Γουίλσον). Ουδείς εξ αυτών διατηρεί μια σχέση της προκοπής με τον άλλον και κανένα από τα παιδιά δεν καταδέχεται να πει έστω μια καλημέρα στον πατέρα που τα έφερε στον κόσμο. Ο Οδυσσέας (ο πατέρας) είναι πια ένα ξεπουπουλιασμένο πλάσμα. Μόνος, έρημος, άφραγκος, δυστυχισμένος και εξόριστος στην Ιθάκη. Χτυπάει την πόρτα, βαράει κουδούνια, εκλιπαρεί λίγα ψίχουλα αγάπης, αλλά φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Ούτε η Πηνελόπη μα ούτε οι Τηλέμαχοι ανοίγουν έστω μια χαραμάδα. Ούτε καν του επιτρέπουν να περάσει για να αφήσει την τελευταία του πνοή στην οικογενειακή θαλπωρή. Η κατάσταση έχει αλλάξει δραματικά. Η μάνα έχει πάρει το τιμόνι και ετοιμάζεται να παντρευτεί τον επικρατέστερο μνηστήρα και οι μικροί Τένενμπάουμ έχουν αποσυρθεί στον εαυτό τους.

Τι συμβαίνει; Τίποτα δεν συμβαίνει. Μα είναι ολοφάνερο. Δεν πρόκειται για μια ρεαλιστική ιστορία, αλλά για ένα ζωντανό μελαγχολικό... κόμικ που πριονίζει τα θεμέλια ενός θεσμού που πάνω του στηρίζεται η αστική μας κοινωνία. Εν αχρηστία ο πατέρας, εν πλήρη συγχύσει η μάνα και σε πλήρη αυτοαπομόνωση τα τέκνα. Ο αρχετυπικός φαλλός, το όργανο αναπαραγωγής του είδους, ο συνδετικός ιστός και το σημείο αναφοράς της οικογένειας, είναι τόσο άχρηστος και αχρείαστος όσο είναι τα αποφάγια που πετάμε στον τενεκέ ύστερα από ένα λουκούλλειο γεύμα. Πώς γίνεται η... δουλειά, το σεξ, η αναπαραγωγή χωρίς πατέρα; Ελάτε τώρα. Με τον οποιονδήποτε και με οτιδήποτε. Με ντίλντο, με.... Ντόλι, με τον αυνανισμό, με τον δεύτερο, τον τρίτο, τον πέμπτο σύζυγο, με εξωσυζυγική σχέση, με τους... πάντες. Σιγά τα δύσκολα.

Το μόνο χρήσιμο «όργανο» της συμβατικής οικογένειας είναι η Πηνελόπη. Προς το παρόν, έτσι; Γι' αυτό παραμένει στο σπίτι, γι' αυτό έχει υποκαταστήσει τον ρόλο του πάτερ φαμίλια, γι' αυτό δικαιούται να μπάσει μέσα τον μνηστήρα (και μάλιστα μαύρο), γι' αυτό την ανέχονται τα παιδιά της και γι' αυτό έχει το δικαίωμα να κλείνει κατάμουτρα την πόρτα στον Οδυσσέα. Και τα παιδιά, οι... Τηλέμαχοι; Ο καθένας μόνος του στο δωμάτιό του με το κομπιούτερ του και με τη μελαγχολία του. Και το πιο εξωφρενικό; Οι ντουλάπες αυτής της οικογένειας είναι πλήρεις «τροφίμων». Όμορφοι, με ταλέντο, με εξαιρετικές εργασιακές επιδόσεις και με περισσή ευστροφία. Όλα καλά, άγια και τακτοποιημένα. Εκτός από κάτι. Να, ξέχασαν στην κατάψυξη την ψυχή τους. Γι' αυτό όλα και όλοι είναι παγωμένοι, ανέκφραστοι, σχηματικοί και καρτουνοποιημένοι. Ο συνεκτικός ιστός της οικογένειας είναι πια μια ξεθωριασμένη φωτογραφία του εαυτού της. Υπάρχει μεν, αλλά υπάρχει ως καρικατούρα, γελοιογραφία, ως σκίτσο, ως λεζάντα, ως ένας παραλογισμός. Πώς το λένε να δεις; Επιστημονικώς και τεχνολογικώς πάμε περίφημα. Ψυχικώς και ηθικώς βαίνουμε προς δίπορτο καταψύκτη μεγέθους General Εlectric. Φίλοι μου, βρήκαμε φεγγάρι αλλά χάσαμε Ιθάκη - Στοπ.