Devils on the Doorstep/Guizi lai le. Κίνα, 2000. Σκηνοθεσία: Γιανγκ Γουέν. Σενάριο: Γιου Φενγκ Γουέι, Σι Γιανκουάν, Σου Πινκ, Γιανγκ Γουέν. Ηθοποιοί: Γιανγκ Γουέν, Γιανγκ Χονγκμπό, Τερουγιούγκι Καγκάουα, Γουάν Ντινγκ, Κονγκ Ζιγιούν. Διάρκεια: 141 λεπτά.

Ο πόλεμος και η φρίκη του αλλά και η ανθρωπιά που μπορεί να δημιουργηθεί ανάμεσα σε φίλο και εχθρό σε μια επικών διαστάσεων δραματική κωμωδία που εκτυλίσσεται σ' ένα υπό ιαπωνική κατοχή κινέζικο χωριό την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Υστερα από την ταινία «Ο ποδηλάτης του Πεκίνου» του Γουάνγκ Ξιάο-Σουάι, που άρχισε να προβάλλεται από την περασμένη βδομάδα, να τώρα που μας έρχεται ακόμη μια θαυμάσια κινέζικη ταινία, οι «Διάβολοι στο κατώφλι» του Γιανγκ Γουέν, βραβευμένη με το Ειδικό Βραβείο της επιτροπής στο περσινό Φεστιβάλ Κανών. Τη φορά αυτή πρόκειται για μια ιστορία που εκτυλίσσεται στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Σ' ένα απομονωμένο χωριό στη Βόρεια Κίνα, περιοχή που έχει καταλάβει ο ιαπωνικός στρατός, μια νύχτα, ένας άγνωστος αντιστασιακός αφήνει έξω από την πόρτα του Μα Ντασάν δύο σακούλες, που περιέχουν δύο αιχμαλώτους: έναν Ιάπωνα στρατιώτη και τον Κινέζο διερμηνέα του, που για τους ντόπιους θεωρείται συνεργάτης του εχθρού. Ο Μα πρέπει να τους κρύψει για μερικές μέρες ώσπου να επιστρέψει ο αντιστασιακός, οι μέρες όμως και οι μήνες περνούν χωρίς να τους αναζητήσει κανείς, ενώ οι χωρικοί δεν ξέρουν αν πρέπει να τους σκοτώσουν ή όχι.

Οι χωρικοί προσπαθούν αρχικά να ανακρίνουν τον αιχμάλωτο που τους βρίζει και τους ζητά να τον σκοτώσουν. Ο διερμηνέας όμως, για να γλιτώσει από βέβαιο θάνατο, εσκεμμένα μεταφράζει λαθεμένα τα όσα λέει ο Ιάπωνας, ενώ οι χωρικοί προσπαθούν να κρύψουν τον αιχμάλωτο μακριά από τον ιαπωνικό στρατό που βρίσκεται κοντά στο χωριό. Σταδιακά, χάρη στη λαθεμένη μετάφραση και την όλη κατάσταση που δημιουργείται, ανάμεσα στους χωρικούς και τον Ιάπωνα αιχμάλωτο αρχίζει να δημιουργείται μια παράξενη σχέση και κατανόηση. Ως τον επίλογο όπου τα πράγματα ξεκαθαρίζουν για να οδηγήσουν σε μια τραγική κατάληξη.

Ανάμεσα στην κοινωνικοπολιτική σάτιρα και την αντιπολεμική ταινία κινείται ο σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής της ταινίας Γιανγκ Γουέν (τον είχαμε παλιότερα απολαύσει στον κύριο ρόλο στην ταινία «Κόκκινοι αγροί» του Ζανγκ Γιμού), για να μας αφηγηθεί την κωμική και ταυτόχρονα δραματική αυτή ιστορία (βασισμένη στη νουβέλα του Γιου Φενγκ Γουέι, που συνεργάστηκε και στο σενάριο). Ιστορία που ο Γουέν αφηγείται σε μαυρόασπρο φιλμ (που δίνει αυθεντικότητα στην όλη εποχή), σ' ένα μεγάλο μέρος της σε κλειστούς χώρους, που δημιουργούν την αίσθηση του αποκλεισμού και της κλειστοφοβίας, διανθίζοντάς την με άφθονο χιούμορ και καταστάσεις που συχνά αγγίζουν τα όρια του μπουρλέσκ και που, πρέπει να πω, δένουν τέλεια με το δράμα που εκτυλίσσεται στο φόντο.

Χιούμορ και ειρωνεία σε σκηνές με τους χωρικούς ή τα παιδιά τους όταν παίρνουν τα γλυκά που τους προσφέρουν οι Ιάπωνες στρατιώτες, αλλά και σασπένς και δράμα στις σκηνές με τον αιχμάλωτο να προσπαθεί με διάφορους τρόπους να τραβήξει την προσοχή των συμπατριωτών του, ενώ, κάθε φορά, οι χωρικοί καταφέρνουν να τον σταματήσουν. Ο σκηνοθέτης καταφέρνει με δεξιοτεχνία και έμπνευση να συνδυάσει το χιούμορ και την ειρωνεία, ακόμη και το σλάπστικ, με το σασπένς και την τραγωδία, όπως στη σκηνή της γιορτής που διοργανώνουν για τους χωρικούς οι Ιάπωνες ή τη συγκλονιστική σκηνή του φινάλε. Ο Γιάνγκ Γουέν αποφεύγει τις απλοποιημένες καταστάσεις και τα σχηματικά πρόσωπα για να μας δώσει την πολυπλοκότητα και την αληθινή φρίκη που κρύβεται πίσω από κάθε πόλεμο, αλλά και την ανθρωπιά που μπορεί, κάτω από τις χειρότερες συνθήκες, να υπάρξει. Φτιάχνοντας τελικά μια δραματική κωμωδία επικών διαστάσεων που, παρά τα 141 λεπτά της, βλέπεται και ξαναβλέπεται με την ίδια πάντα απόλαυση, χωρίς να κουράσει το θεατή. 

Διάβολοι στο κατώφλι

Οι «Διάβολοι στο κατώφλι»­ Guizi lai le ­ είναι το φλιπσάιντ των «Εφτά σαμουράι» του Ακίρα Κουροσάβα. Ήρωας δεν είναι ο πολεμιστής, αλλά ο χωρικός! Και εξηγώ αμέσως. Δύο είναι τα σπάνια προτερήματα του... χωρικού. Η κινηματογράφηση και το στόρι. Κινηματογραφικά φέρνει άνω κάτω όλα τα είδη και όλους τους τρόπους... γραφής. Είναι η πρώτη φορά σε κινέζικη ταινία που αισθάνεσαι σωματικά την επαφή της μηχανής με τα δρώμενα. Όλα ιδρωμένα. Το δεύτερο προτέρημα ­ το... θεματικό ­ είναι επακόλουθο του πρώτου. Ο Γουέν φέρνει άνω κάτω όλες τις παραδοχές του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού». Όχι, λέει, ήρωες δεν είναι αυτοί που κρατούν όπλα. Είναι εκείνοι οι... αλογομούρηδες οι χωρικοί. Ανάξιοι, τρομαγμένοι και δειλοί. Ο πόλεμος είναι ο μεγαλύτερος βιαστής της ανθρώπινης φύσης. Επομένως η δειλία είναι ανθρωπιά.

Κάποιο βράδυ του 1939, την ώρα που κάποιος Κινέζος χωρικός κοιμόταν με τη γυναίκα του φίλου του, ένας κουμπουροφόρος μασκοφόρος πετάει στο σπίτι του δύο Γιαπωνέζους αιχμαλώτους. Μέχρι να επιστρέψω ­ του λέει ­ να τους φυλάς και να τους ανακρίνεις. Αυτομάτως ο τρόμος απλώνεται σε κάθε... μόριο του χωριού. Αν τους σκοτώσουν, κινδυνεύουν από τον... μασκοφόρο. Αν τους παραδώσουν, κινδυνεύουν από τους σαμουράι κατακτητές (η μιλιταριστική Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας είχε καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Κίνας). Τι να κάνουν; Ούτε μύγα δεν είναι ικανοί να αγγίξουν. Ο εφιάλτης μόλις έχει αρχίσει.

Ο Γιανγκ Γουέν στήνει μια αόρατη συνομιλία με τον Κουροσάβα. Εσείς με τους σαμουράι, εμείς με τους αγρότες. Ιδού οι διαφορές ανάμεσα στην Ιαπωνία και την Κίνα. Εσείς με το χαρακίρι, εμείς με τη δειλία. Ποιος από τους δύο περνάει καλύτερα; Μα φυσικά... η δειλία. Διότι ο πόλεμος δεν είναι στη φύση μας. Τι έχουμε να χωρίσουμε; Τίποτα. Αντί να αλληλοσκοτωνόμαστε δεν είναι χίλιες φορές καλύτερο να μπεκροπίνουμε; Άντε το χειρότερο κακούργημα που μπορεί να διαπράξουμε είναι να την πέσουμε στη γυναίκα του... αδελφού μας. Για σκεφτείτε το. Με τέτοια «κακουργήματα», με άφθονη καλοπέραση και χωρίς πολεμικούς ηρωισμούς θα ήταν ή δεν θα ήταν καλύτερος ο κόσμος; Γι' αυτό σας εύχομαι ένα καλύτερο 2002 χωρίς χαρακίρι!