El violin. Μεξικό, 2006. Σκηνοθεσία-σενάριο: Φρανσίσκο Βάργκας. Ηθοποιοί: Ντον Ανχέλ Ταβίρα, Νταγκομπέρτο Γκάμα, Φερμίν Μαρτίνεζ. 98 λεπτά.

Συναρπαστική, ποιητική, δοσμένη με ντοκιμαντερίστικο στιλ ταινία, γύρω από το θανάσιμο παιχνίδι ανάμεσα σε έναν επαναστάτη, βιολιτζή γέρο αγρότη και έναν κυνικό λοχαγό, εκπρόσωπο του καταπιεστικού μιλιταριστικού καθεστώτος στο Μεξικό στη δεκαετία του '70.

Στο Μεξικό στη δεκαετία του '70, στη διάρκεια ενός καταπιεστικού μιλιταριστικού καθεστώτος, εκτυλίσσεται η βραβευμένη σε διάφορα φεστιβάλ ταινία «Το βιολί» του πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη Φρανσίσκο Βάργκας. Υστερα από ένα συγκλονιστικό ξεκίνημα, όπου στρατιώτες σε ένα υπόγειο βασανίζουν με φριχτούς τρόπους μια ομάδα αγροτών (αντρών και γυναικών), η κάμερα μας μεταφέρει στο δρόμο, όπου μια οικογένεια αγροτών, ο γέρος βιολιτζής Δον Πλούταρχος, ο κιθαρίστας γιος του Τζενάρο και ο εγγονός του Λούσιο παίζουν μουσική και τραγουδούν, ενώ το βράδυ πατέρας και γιος μαζεύουν προμήθειες και όπλα για να βοηθήσουν τους εξεγερμένους συμπατριώτες τους.

Στην προσπάθειά του να βοηθήσει, ο Δον Πλούταρχος αρχίζει να πηγαινοέρχεται στο χωριό του, απ' όπου έχει εκδιωχθεί μαζί με τους υπόλοιπους αγρότες, κι όπου έχει εγκατασταθεί τμήμα του στρατού, για να μεταφέρει στους αντάρτες τα κρυμμένα στο χωράφι του πολεμοφόδια. Το σασπένς αρχίζει όταν ένας κυνικός λοχαγός αρχίζει να παίζει ένα παράξενο παιχνίδι με τον Πλούταρχο, ζητώντας του να παίζει το βιολί του, σε μια σειρά εξαιρετικών σκηνών όπου η μουσική παίζει καθοριστικό ρόλο.

Με ένα ωραίο σενάριο που έγραψε ο ίδιος, ο Βάργκας κατάφερε να φτιάξει μια συγκλονιστική, πρώτη ταινία, χρησιμοποιώντας ένα ντοκιμαντεριστικό στιλ στην όλη αφήγηση, κρατώντας μια απόσταση από την ιστορία του και κινηματογραφώντας τις σκηνές του σε μαυρόασπρο φιλμ, τονίζοντας έτσι περισσότερο τη ρεαλιστική πλευρά της, με εικόνες ποιητικές, που θυμίζουν τις καλύτερες στιγμές του βωβού κινηματογράφου. Εξαιρετική είναι η παρουσία του 81χρονου ερασιτέχνη ηθοποιού Ντον Ανχέλ Ταβίρα, ταυτόχρονα μουσικού, με το χέρι με τα κομμένα δάχτυλα (με το οποίο έχει βρει τρόπο να παίζει το βιολί) και το σκαμμένο από το χρόνο πρόσωπο που δίνει ευγένεια και αξιοπρέπεια στο χαρακτήρα του επαναστάτη-αγρότη.

Το βιολί
Αδαμάντινο πολιτικό ήθος, υπόδειγμα ασπρόμαυρου μινιμαλισμού

Τι είπατε; Το Μεξικό κινηματογραφικά είναι τριτοκοσμικό; Πλάνη, μυωπία και αναλφαβητισμός. Κοπιάστε να καθηλωθείτε από ένα κομψοτέχνημα ασπρόμαυρου μινιμαλισμού, με αγνότητα, καθαρότητα και δεξιοτεχνική, εικαστική, μοναδικότητα. Το λένε «Εl violin» (Το βιολί) και το υπογράφει ένας πρωτοεμφανιζόμενος με το όνομα Φρανσίσκο Βάργκας. Ο ενθουσιασμός μου προκύπτει από τον αιφνιδιασμό μου. Αν και κάτι είχα ακούσει από μακριά, μέσα στα πρώτα πέντε λεπτά χίμηξε και μου έκανε λειώμα την καρδιά. Στο πρώτο ημίωρο, είχα την εντύπωση πως έβλεπα έναν μακρινό επίγονο του Τζίλο Ποντεκόρβο από τη «Μάχη της Αλγερίας». Πάνω στην ώρα, συνειδητοποίησα ότι ο μινιμαλισμός του Γάλλου Ρομπέρ Μπρεσόν είχε ανηφορίσει προς το Μεξικό. Στο τέλος, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι το «Βιολί» γκρεμίζει τον «Λαβύρινθο του Πάνα» του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο. Και όμως ο ίδιος- ο Ντελ Τόρο - έγραφε στη «Liberation» το εξής: «Σας εκλιπαρώ, δείτε αυτή την ταινία» Γιατί εκλιπαρεί; Μα επειδή η αγνότητα του Βάργκας υπογραμμίζει πλαγίως τη διακορευμένη τιμή της παγκόσμιας κινηματογραφίας. Χωρίς ίχνος προσποίησης. Χωρίς δράμι βίας. Έτσι. Ανυπεράσπιστο, απροστάτευτο και ανοχύρωτο. Το σπουργίτι μιας τίμιας, δημιουργικής και πάναγνης κινηματογραφίας. Δηλαδή όλα για το όνειρο και την ευαισθησία. Αν το δείτε - που δεν θα το δείτε γιατί «Μεξικό είναι, μυρίζει μούχλα, μιζέρια και τριτοκοσμική φλυαρία»- να μου πείτε. Πότε άλλοτε είχατε δει τέτοια επεξεργασμένη ασπρόμαυρη φωτογραφία, κατάλληλη για ανθολογία. Να μου πείτε πότε άλλοτε είδατε έναν ηθοποιό να παίζει τόσο αυθεντικά τον ρόλο του βιολιστή Δον Πλουτάρκο. Και τέλος, να μου πείτε σε ποια πολιτική και κοινωνική ταινία αποτυπώθηκε με τόσο λίγα μέσα αλλά τόσο εκφραστικά και αληθινά η μονομαχία ανάμεσα σε ένα περίστροφο στρατιωτικού και στο ταλαιπωρημένο βιολί ενός γέρου αγρότη, μουσικού. Ποτέ!
Με δυο λόγια: Στρατιώτες εφορμούν να καταπνίξουν τον ξεσηκωμό των ρακένδυτων αγροτών ενός μικρού χωριού, που καταληστεύεται από την κεντρική εξουσία. Αρκετοί καταφέρνουν να δραπετεύσουν, αλλά πίσω, στο χωριό, εγκαταλείπουν τα όπλα και τα πυρομαχικά. Έτσι, ένας γέρος χωρικός καβάλα σε ένα δανεικό μουλάρι επιστρέφει με το βιολί του για να δει τη σοδειά του, δηλαδή να μεταφέρει κρυφά μερικά όπλα στους αντάρτες. Ο στρατιωτικός διοικητής απαιτεί να του παίξει στο βιολί, ο γέρος υπακούει και σε αντάλλαγμα ζητάει να επισκεφτεί τη σοδειά του. Ώσπου μια μέρα ο διοικητής τον παίρνει χαμπάρι και τον διατάζει, «γέρο, παίξε πάλι». Το δεξί του χέρι κομμένο και μέσα σε πανιά τυλιγμένο. Στο τραπέζι το βιολί και λίγο πιο εκεί ένα περίστροφο κρυφά προφυλαγμένο. Να παίξει μουσική ή να αρπάξει το όπλο και ό,τι βγει;