Footnote

Ισραήλ, 2011, Εγχρωμο Παραγωγή: Τζόζεφ Σένταρ, Λέον Εντερί, Μοσέ Εντερί, Νταβίντ Μάντιλ Σκηνοθεσία: Τζόζεφ Σένταρ Σενάριο: Τζόζεφ Σένταρ Φωτογραφία: Γιαρόν Σκαρφ Μοντάζ: Εινάτ Γκλάσερ-Ζαρχίν Μουσική: Αμίτ Ποζνάνσκι Πρωταγωνιστούν: Λίορ Ασκενάζι, Σλόμο Μπαρ-Αμπα, Αλμα Ζακ, Γιουβάλ Σκαρφ, Αλμπερτ Ιλούζ Διάρκεια: 115'

Μέσα από ένα κυρίως κωμικό σχήμα, το «Hearat Shulayim» («Footnote», «Υποσημείωση») διαπερνά την αρχικά χαριτωμένη της φόρμα και εξετάζει την αρχέγονα ανταγωνιστική σχέση ανάμεσα σε πατέρα και γιο. Και το κάνει έξυπνα, ανατρεπτικά και εξαιρετικά σοβαρά. Οπως κάθε αυθεντική κωμωδία οφείλει. Επάξιο βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών και υποψηφιότητα για Οσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας για το 2011.

Δύο άντρες. Και οι δύο καθηγητές γλωσσολόγοι, μελετητές του Ταλμούδ, του ιερού εβραϊκού βιβλίου, έγκριτοι καθηγητές πανεπιστημίου. Πατέρας και γιος. Ο γιος, 40άρης, αγαπητός και αποδεκτός στην ακαδημαϊκή κοινότητα, κοινωνικός και ανοιχτός με τους μαθητές του, λίγο γιάπης, λίγο νάρκισσος, γνωρίζει δόξα στη δουλειά του και την απολαμβάνει. Ο πατέρας 70χρονος πλέον, κουβαλά, σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς του, πίκρα. Βαθιά απογοήτευση και οργή γιατί η μεγάλη του έρευνα (στην οποία είχε αφιερώσει 30 χρόνια από τη ζωή του) που θα τον έκανε επίσημο μέλος της Ακαδημίας, θα του χάριζε το Βραβείο του Ισραήλ και την επιστημονική αιωνιότητα, ανατράπηκε από μία άλλη τυχαία ανακάλυψη που ακύρωνε τη δική του μελέτη. Μοναδική του αναγνώριση: μία υποσημείωση σε βιβλίο του μέντορα και δασκάλου του, όπου αναφέρεται το όνομά του. Ενα λάθος, ένα μπέρδεμα των δύο ανδρών που φέρουν το ίδιο επίθετο, θα τους φέρει στην απόλυτη σύγκρουση. Κι εκεί θα σταματήσει η κωμωδία.

Με την πρόφαση της ελαφρότητας, ο Τζόζεφ Σένταρ (προηγούμενη δουλειά του το επίσης υποψήφιο για Οσκαρ «Beaufort») γράφει και σκηνοθετεί μία προσεχτική -και σε στιγμές ανατρεπτική- ψυχαναλυτική ματιά στον ανδρικό εγωισμό, ένα φροϊδικό δράμα που σπάει το ταμπού του «γονιού που θέλει πάντα το καλύτερο για το παιδί του». Μέσα από το φακό του που πειραματίζεται με τους χώρους (ένα ολόκληρο τέταρτο διαδραματίζεται σε ασφυκτικά μικρό δωμάτιο), φορτίζει την ένταση με κλειστά κοντινά στα πρόσωπα, και χρησιμοποιεί την ακαδημαϊκή καθημερινότητα ως έναν ακόμα ήρωα στην ταινία (η ταγμένη ζωή των αντρών πνιγμένη στο χάος των βιβλίων) εξελίσσεται μία υπαρξιακή αποκαθήλωση.

Αποκαλύπτεται περίτρανα ότι ο άνθρωπος που δεν έχει προσέξει να μη σπαταλήσει τη ζωή του μέσα στις εμμονές του, εκείνος που νιώθει συνεχώς θύμα, εκείνος που παρηγορεί και ταυτόχρονα συνεχώς τρέφει το εγώ του, όχι δε γίνεται ποτέ καλός πατέρας. Οσο αξιόλογος επιστήμονας, όσο μορφωμένος, όσο φαινομενικά ταπεινός. Στην ουσία είναι δειλός, άξεστος, μίζερος και εγωπαθής.

Και το μεγαλύτερο δυστύχημα είναι ότι ακόμα κι όταν ο γιος συνειδητοποιήσει την τραγωδία αυτού του ανταγωνισμού, ακόμα κι όταν επιλέξει να τη σταματήσει δείχνοντας μεγαλείο και πραγματική αγάπη, τίποτα δεν εγγυάται ότι δε θα επαναλάβει κι αυτός με τη σειρά του το οικείο αυτό μοτίβο στο δικό του παιδί. Ο ίδιος ομφάλιος λώρος που προμηθεύει τροφή, αναπνοή, ζωή, μπορεί να ξεράσει κι όλα τα απωθημένα, τα κατακάθια, τη χολή της ανικανοποίητης μας ύπαρξης.

Ο διάσημος στο Ισραήλ θεατρικός ηθοποιός Σλόμο Μπαρ-Αμπα είναι εξαιρετικός στο χαρακτήρα του ζηλόφθονα πατέρα - ενός ρόλου που ξεκινάει ως ένα κλισέ περίγραμμα, αλλά σταδιακά σοβαρεύει, φουντώνει, διαστέλλεται, αποκτώντας τις μεγάλες και συνάμα τόσο μικροπρεπείς του διαστάσεις. Ο γνωστός μας από το «Walk on Water» Λίορ Ασκενάζι καταφέρνει κάτι δυσκολότερο: αρχικά ερμηνεύει το γιο ως ένας Ισραηλινός Στιβ Καρέλ, αλλά όταν γίνεται η ανατροπή του ύφους της ταινίας, αλλάζει κι αυτός αριστοτεχνικά το κωμικό του δέρμα. Αφήνει πίσω τις ευκολίες, τις μανιέρες, σκοτεινιάζει, ανακαλύπτει και αποκαλύπτεται.

Ο Τολστόι είχε κάποτε πει ότι οι οικογένειες είναι τα πιο αιματοβαμμένα πεδία μάχης. Αν διαφωνείτε, γράψτε λάθος.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΝΝΩΝ 2011 ΥΠΟΨΗΦΙΑ ΓΙΑ ΟΣΚΑΡ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ

Το Ταλμούδ

Ταλμούδ ονομάζεται το σύνολο των εβραϊκών κειμένων, που γράφτηκαν στη Παλαιστίνη και τη Βαβυλώνα περί το 200-500 μ.χ. Μετά την καταστροφή του Ναού το 70 μ.Χ., οι ραβίνοι της Παλαιστίνης, συγκέντρωσαν κάποιες προφορικές διδασκαλίες σε ένα πρώτο κείμενο. Καθώς όμως αύξανε ο διωγμός των Ιουδαίων της Παλαιστίνης, που συνοδευόταν από άνοδο του χριστιανισμού σε πολιτική δύναμη, το κέντρο της Ταλμουδικής ανάπτυξης μετακινήθηκε στη Βαβυλώνα, που βρισκόταν σε ασφάλεια έξω από τα όρια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Έτσι πραγματοποιήθηκε η παραγωγή δύο Ταλμούδ, σε δύο αυτοτελείς μορφές-παραλλαγές: το Μίσνα, το Ταλμούδ της Βαβυλώνας, που είναι το μεγαλύτερο σε έκταση από τα δύο (περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερο) και πολύ πλουσιότερο σε περιεχόμενο. Γράφτηκε στις εβραϊκές σχολές της Βαβυλώνας στην αραμαϊκή γλώσσα και ολοκληρώθηκε περίπου το 400 μ.Χ. και το Γκεμάρα, το Ταλμούδ της Ιερουσαλήμ ή Παλαιστινιακό, είναι μικρότερο σε έκταση από το Ταλμούδ της Βαβυλώνας και θεωρείται υποδεέστερο του. Είναι γραμμένο στα αραμαϊκά και δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τη ζωή των Εβραίων της Παλαιστίνης τους πρώτους πέντε μετά Χριστού αιώνες. Ολοκληρώθηκε περίπου το 500 μ.Χ.

Τα ταλμουδικά κείμενα επεξεργάστηκαν και μεταφέρθηκαν προφορικά. Γράφτηκαν σε χειρόγραφα για εκατοντάδες χρόνια, μέχρι που τελικά τυπώθηκαν κατά την εκτυπωτική επανάσταση το 15ο και 16ο αιώνα.

Οι ταλμουδικές σπουδές, είναι μια απόπειρα προσέγγισης των κειμένων αυτών με αντικειμενική ματιά, εφαρμόζοντας διάφορα ακαδημαϊκά εργαλεία κριτικής. Ξεκίνησε στα γερμανικά πανεπιστήμια το 19ο αιώνα, ως μέρος μιας γενικότερης τάσης γνωστής ως «Ιουδαϊκές Σπουδές», και συνεχίζεται σήμερα σε αναρίθμητα πανεπιστήμια παγκοσμίως. Οι σπουδές επιχειρούν να αναζητήσουν το ιστορικό φόντο των κειμένων αυτών, την καθημερινότητα που απεικονίζουν, τα γλωσσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά, τις πηγές και πολλά άλλα. Επίσης, προσπαθούν να αναδημιουργήσουν τα κείμενα αυτά.

Ένα από τα θέματα που κάνει τις ταλμουδικές σπουδές μια ασταθή περιοχή, ακόμη κι αμφιλεγόμενη σε ένα βαθμό, είναι η ακαδημαϊκή ανάλυση κειμένων που μπορεί να θεωρούνται ιερά. Ο βασικός σκεπτικισμός βασίζεται στην αξιοπιστία του κειμένου, την επεξεργασία από τις πολλές διαφορετικές απόψεις που μπορεί να καταγραφούν, που έρχονται σε αντίθεση με τις κλασικές υποθέσεις που έγιναν στα βάθη των αιώνων, και προκαλούν ανάμεικτα συναισθήματα ακόμη και στη σημερινή παραδοσιακή κοινωνία. Το Τμήμα Ταλμούδ στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο - η Σχολή της Ιερουσαλήμ

Το Τμήμα Ταλμούδ, ήταν ένα από τα οχτώ τμήματα που καθιερώθηκαν με την ίδρυση του Εβραϊκού Πανεπιστημίου το 1928, και υπάρχει έως και σήμερα. Ανάμεσα στους λέκτορες που έχουν διδάξει στο τμήμα αυτό βρίσκονται και τεράστιες προσωπικότητες όπως οι Saul Liberman, E.S. Rosenthal, E.E. Urbach, Israel Ta-Shma και πολλοί άλλοι.

Η Σχολή της Ιερουσαλήμ, επικεντρώνεται στην αναδημιουργία των ταλμουδικών κειμένων. Υπάρχει μια γενικότερη αμφιβολία για την αξιοπιστία των κειμένων που έχουν σωθεί στο πέρασμα των χρόνων, οπότε προκειμένου να γίνει οποιαδήποτε ανάλυση τους, θεωρείται απαραίτητο πρώτα να αναδημιουργηθούν τα πρωτότυπα κείμενα.

Αυτή η μελέτη του κειμένου, γνωστή ως «φιλολογία», απαιτεί ιδιαίτερη δεξιοτεχνία. Ο ερευνητής πρέπει να συγκεντρώσει φωτογραφίες από τα υπάρχοντα χειρόγραφα, κάποια από τα οποία είναι θαμμένα σε παλιές βιβλιοθήκες και υπόγεια σε όλο τον κόσμο, και να διεξάγει μια πολύ προσεκτική σύγκριση λέξη προς λέξη.

Ο βαθμός εξοικείωσης των ερευνητών της Σχολής της Ιερουσαλήμ με τα κείμενα είναι βαθύτερος από οποιονδήποτε άλλο. Τους οδηγεί μια ασυμβίβαστη πίστη στο πρωτότυπο κείμενο. Θεωρούν τις μελέτες τους ως τη βάση για όλες τις μελλοντικές μελέτες των ταλμουδικών κειμένων, αν και οι προσπάθειες τους συχνά θεωρούνται περιττές. Το Τμήμα Ταλμούδ, για το λόγο αυτό προσελκύει πολύ λίγους σπουδαστές, σε σχέση με τα υπόλοιπα τμήματα. Και μεταξύ των λίγων σπουδαστών, κάποιοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν εξαιτίας των υψηλών απαιτήσεων. Παρόλα αυτά, οι σπουδές αυτές είναι καταξιωμένες και αναγνωρισμένες παγκοσμίως.

Οι κριτικοί της Σχολής της Ιερουσαλήμ, ισχυρίζονται ότι η υπερβολική προσήλωση στη λεπτομέρεια απομακρύνει τους μελετητές από την καθολική εικόνα των κειμένων, κι ότι τα μέλη της είναι μια αλαζονική κλίκα που έχει χάσει τη σημασία της.

Το Βραβείο του Ισραήλ Το Βραβείο του Ισραήλ, δίνεται από το 1953 σε εξέχοντες πολίτες στις εξής κατηγορίες: 1) ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, 2) φυσικές επιστήμες, 3) τέχνες και 4) συνεισφορά στο έθνος. Το υπουργείο Παιδείας επιλέγει τους παραλήπτες αυτών των βραβείων, αφού γίνει η αρχική επιλογή από μια επιτροπή ειδικών σε κάθε πεδίο. Το βραβείο παραδίδεται κάθε χρόνο σε μια ειδική τελετή την Ημέρα Ανεξαρτησίας. Κάθε πολίτης μπορεί να προτείνει κάποιον για το βραβείο, έως ότου ξεκινήσουν οι συζητήσεις της επιτροπής. Φυσικά κάποιος δεν προτείνει τον εαυτό του. Οι ταυτότητες των πολιτών που κάνανε τις υποδείξεις παραμένουν ανώνυμες ακόμη και μετά τη βράβευση. ΤΖΟΖΕΦ ΣΕΝΤΑΡ

Γεννημένος στη Νέα Υόρκη, ο Σένταρ μετανάστευσε στο Ισραήλ με την οικογένεια του, όταν ήταν έξι χρονών. Σπούδασε φιλοσοφία και Ιστορία του Θεάτρου στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, ενώ αργότερα αποφοίτησε κι από την Κινηματογραφική Σχολή της Νέας Υόρκης. Σήμερα, ζει στο Τελ-Αβίβ με τη σύζυγο και τα τρία τους παιδιά. Οι δύο πρώτες του ταινίες, TIME OF FAVOR (HAHESDER – 2001) και CAMPFIRE (MEDURAT HASHEVET – 2004), είχαν και οι δύο επιλεγεί να αντιπροσωπεύσουν το Ισραήλ στα Όσκαρ στην Κατηγορία Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Και οι δύο ταινίες ήταν μεγάλες επιτυχίες στο Ισραήλ, ενώ διανεμήθηκαν και στη Βόρειο Αμερική και την Ευρώπη. Το CAMPFIRE έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 2004. Ο Σένταρ έλαβε την Ασημένια Άρκτο Καλύτερης Σκηνοθεσίας, για την τρίτη του ταινία, BEAUFORT, που έκανε πρεμιέρα στο Επίσημο Διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Βερολίνου το 2007. έκανε τεράστια επιτυχία στο Ισραήλ, ενώ το 2008 ήταν υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Φιλμογραφία

2011 Γράψε Λάθος (FOOTNOTE) (Hearat Shulayim) 2007 BEAUFORT 2004 CAMPFIRE (Medurat Hashevet) 2001 TIME OF FAVOR (Hahesder) ΣΛΟΜΟ ΜΠΑΡ ΑΜΠΑ

Φιλμογραφία

2011 Γράψε Λάθος (FOOTNOTE) (Hearat Shulayim)

Επιλεγμένα θεατρικά

GOOD SOLDIER SVEJK του Jaroslav Hasek THE SUNSHINE BOYS του Neil Simon THE PRODUCERS του Mel Brooks WAITING FOR GODOT του Samuel Beckett

ΛΙΟΡ ΑΣΚΕΝΑΖΙ

Φιλμογραφία

2011 Γράψε Λάθος (FOOTNOTE) (Hearat Shulayim) 2009 ULTIMATUM του Alain Tasma 2008 HELLO GOODBYE του Graham Guit 2007 THE BUBBLE του Eytan Fox 2005 WALK ON WATER του Eytan Fox 2005 MATANA MISHAMAYIM του Dover Koshashvili 2001 LATE MARRIAGE (Hatuna Meuheret) του Dover Koshashvili